Uzlaştırma Kapsamındaki Suçlar

Ceza hukukunda “uzlaştırma”, suç nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlığın, mahkeme dışı bir yolla, tarafsız bir uzlaştırmacı eşliğinde, tarafların anlaşmasıyla çözülmesini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Uzlaştırma, hem mağdurun zararının giderilmesini, hem failin topluma yeniden kazandırılmasını, hem de adaletin daha hızlı ve etkin bir şekilde tecelli etmesini amaçlar.

Ancak, her suç uzlaştırma kapsamında değildir. Hangi suçların uzlaştırma kapsamında olduğu, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) ve diğer ilgili kanunlarda açıkça belirtilmiştir. Bu rehber, uzlaştırma kapsamındaki suçları, ayrıntılı bir şekilde, güncel yasal düzenlemeler ve Yargıtay kararları ışığında ele almaktadır.

Uzlaştırma Nedir? Temel Kavramlar ve Amaç

Uzlaştırma, ceza adalet sisteminde, onarıcı adalet anlayışının bir yansımasıdır. Geleneksel ceza adalet sisteminde, suç işleyen kişi cezalandırılırken, mağdurun zararı genellikle göz ardı edilir. Uzlaştırma ise, mağduru merkeze alan bir yaklaşımdır. Mağdura, suçtan kaynaklanan maddi ve manevi zararlarının giderilmesi, faille yüzleşme, olayla ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etme ve adaletin sağlanmasına aktif olarak katılma imkanı verir.

Uzlaştırmanın Temel İlkeleri:

• Gönüllülük: Uzlaştırma süreci, tamamen tarafların gönüllü katılımına dayanır. Kimse uzlaşmaya zorlanamaz. Taraflar, uzlaştırma sürecinin her aşamasında, herhangi bir gerekçe göstermeksizin uzlaşmadan vazgeçebilirler.
• Tarafsızlık: Uzlaştırmacı, taraflara eşit ve tarafsız davranır. Tarafları yönlendirmez, karar vermez, sadece iletişimi kolaylaştırır ve anlaşmaya varmalarına yardımcı olur.
• Gizlilik: Uzlaştırma görüşmeleri gizlidir. Görüşmelerde konuşulanlar, tarafların rızası olmadan açıklanamaz, delil olarak kullanılamaz. Bu gizlilik, tarafların daha rahat ve açık bir şekilde konuşabilmelerini ve anlaşmaya varmalarını kolaylaştırır.
• Hızlılık: Uzlaştırma süreci, mahkeme sürecine göre daha hızlı sonuçlanır. Bu, hem mağdurun zararının daha çabuk giderilmesini hem de failin belirsizlikten kurtulmasını sağlar.
• Ekonomiklik: Uzlaştırma süreci, mahkeme sürecine göre daha ekonomiktir. Taraflar, mahkeme harçları, bilirkişi ücretleri, avukatlık ücretleri gibi masraflardan kurtulur.
• Onarıcılık: Uzlaştırma, sadece cezalandırmayı değil, aynı zamanda suçtan kaynaklanan zararın giderilmesini ve taraflar arasındaki ilişkinin onarılmasını da amaçlar.

Uzlaştırmanın Amaçları:

• Mağdurun maddi ve manevi zararını gidermek.
• Failin, işlediği suçun sonuçlarını anlamasını ve sorumluluk almasını sağlamak.
• Taraflar arasında uzlaşma ve barış ortamı yaratmak.
• Toplumsal barışı güçlendirmek.
• Yargının iş yükünü azaltmak.
• Adaletin daha hızlı ve etkin bir şekilde tecelli etmesini sağlamak.
• Suç tekerrürünü azaltmak.

Uzlaştırmanın Hukuki Dayanağı

Uzlaştırma kurumu, Türk hukuk sisteminde, aşağıdaki mevzuatla düzenlenmiştir:

• Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK): Uzlaştırmanın temel hukuki dayanağı, CMK’nın 253, 254 ve 255. maddeleridir. Bu maddeler:
  • Hangi suçların uzlaştırma kapsamında olduğunu,
  • Uzlaştırma sürecinin nasıl işleyeceğini,
  • Tarafların hak ve yükümlülüklerini,
  • Uzlaştırmacının görev ve yetkilerini,
  • Uzlaştırma raporunun içeriğini ve hukuki sonuçlarını düzenler.
• Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği: Bu yönetmelik, CMK’daki uzlaştırma hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları ayrıntılı olarak düzenler. Uzlaştırmacıların eğitimi, görevlendirilmesi, uzlaştırma süreci, uzlaştırma raporu, uzlaştırma giderleri gibi konular, bu yönetmelikte yer alır.
• Türk Ceza Kanunu (TCK): TCK, hangi suçların uzlaştırma kapsamında olduğunu belirlerken, bazı suçlar için özel düzenlemeler de getirir. Örneğin, TCK’nın 167. maddesi, belirli akrabalar arasında işlenen bazı suçların (örneğin, hırsızlık, dolandırıcılık, mala zarar verme) şikayete bağlı olduğunu ve bu suçların uzlaştırma kapsamında olduğunu belirtir.
• Diğer Kanunlar: Bazı özel kanunlarda (örneğin, İcra ve İflas Kanunu, Kabahatler Kanunu, Çocuk Koruma Kanunu) da uzlaştırma ile ilgili hükümler bulunabilir.

Hangi Suçlar Uzlaştırma Kapsamındadır?

Uzlaştırma, her suç için uygulanamaz. Hangi suçların uzlaştırma kapsamında olduğu, CMK’nın 253. maddesinde ve diğer ilgili kanunlarda açıkça belirtilmiştir.

1. Soruşturulması ve Kovuşturulması Şikayete Bağlı Suçlar (Genel Kural)

Kural olarak, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suçlar, uzlaştırma kapsamındadır. Yani, mağdurun şikayetçi olmadığı durumlarda, bu suçlar hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılamaz. Şikayete bağlı suçlar, genellikle, daha hafif nitelikteki suçlardır ve toplumsal düzeni daha az etkilerler.

Şikayete Bağlı Suçlara Örnekler:

• Basit Tehdit (TCK m. 106/1): Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit etmek.  
• Konut Dokunulmazlığının İhlali (TCK m. 116): Bir kimsenin konutuna, konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak girmek veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmamak.
• İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali (TCK m. 117/1): Bir kimsenin iş ve çalışma hürriyetini, haksız olarak engellemek.
• Basit Hırsızlık
• Özel Hayata İlişkin Suçlar (TCK m. 132-138):
• Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma (TCK m. 123): Bir kimseye ısrarla telefon etmek, gürültü yapmak veya aynı maksatla hukuka aykırı başka bir davranışta bulunmak. (Ancak, ısrarlı takip suçu (TCK m. 123/A), şikayete bağlı olsa bile, uzlaştırma kapsamında değildir.)
• Hakaret (TCK m. 125/1, 2, 3): Bir kimseye, onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle, onur, şeref ve saygınlığına saldırmak. (Ancak, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu ve Cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaştırma kapsamında değildir. Ayrıca, 14.11.2024 tarihinden itibaren hakaret suçu, uzlaştırma kapsamından çıkarılmıştır ve ön ödeme kapsamına alınmıştır.)  
• Kişinin Hatırasına Hakaret (TCK m. 130/1, 2): Bir kimsenin ölmüş bir kişinin hatırasına hakaret etmesi. (Ancak, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçu uzlaştırma kapsamında değildir.)
• Haberleşmenin Gizliliğini İhlal (TCK m. 132): Kişiler arasındaki haberleşmenin gizliliğini ihlal etmek (örneğin, mektupları açmak, telefonları dinlemek, e-postaları okumak).
• Kişiler Arasındaki Konuşmaların Dinlenmesi ve Kayda Alınması (TCK m. 133): Kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaları, rızaları olmaksızın dinlemek veya kaydetmek.
• Özel Hayatın Gizliliğini İhlal (TCK m. 134): Bir kimsenin özel hayatının gizliliğini ihlal etmek (örneğin, gizlice fotoğrafını çekmek, özel bilgilerini başkalarına yaymak).
• Kullanma Hırsızlığı (TCK m. 146): Bir malı, sahibinin rızası olmaksızın, geçici bir süre kullanmak ve sonra iade etmek amacıyla almak.
• Mala Zarar Verme (TCK m. 151): Başkasının taşınır veya taşınmaz malına zarar vermek. (Ancak, mala zarar vermenin nitelikli halleri (örneğin, yangın çıkarma, sel veya taşkına neden olma, hayvan öldürme vb.), uzlaştırma kapsamında değildir.)
• İbadethanelere ve Mezarlıklara Zarar Verme (TCK m. 153): İbadethanelere, mezarlıklara veya bunların eklentilerine zarar vermek. (Ancak, bu suç, TCK m. 167/2’de belirtilen kişilerin (şüpheli/sanığın eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşi vb.) zararına işlenirse uzlaştırmaya tabidir.)
• Hakkı Olmayan Yere Tecavüz (TCK m. 154): Başkasının taşınmazına (örneğin, arsa, tarla, bahçe) haksız olarak girmek veya buraya zarar vermek. (Ancak, bu suç, TCK m. 167/2’de belirtilen kişilerin zararına işlenirse uzlaştırmaya tabidir.)
• Bedelsiz Senedi Kullanma (TCK m. 156): Bedeli ödenmiş bir senedi, haksız yere kullanmak.
• Dolandırıcılıkta Daha Az Cezayı Gerektiren Hal (TCK m. 159): Dolandırıcılık suçunun, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi.
• Kaybolmuş veya Hata Sonucu Ele Geçmiş Eşya Üzerinde Tasarruf (TCK m. 160): Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş bir eşyayı, sahibine iade etmeksizin kullanmak veya elden çıkarmak.
• Hileli İflas (TCK 161) ve Taksirli İflas (TCK 162): TCK 167/2’deki kişiler zararına işlenirse.
• Karşılıksız Yararlanma (TCK 163): TCK 167/2’deki kişiler zararına işlenirse.
• Şirket veya Kooperatif Hakkında Yanlış Bilgi (TCK 164): TCK 167/2’deki kişiler zararına işlenirse.
• Bilgi Vermeme (TCK 166): TCK 167/2’deki kişiler zararına işlenirse.
• Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması (TCK m. 209): Bir kişiye, boş bir kağıda imza attırarak, bu kağıdı sonradan onun aleyhine olacak şekilde doldurmak.
• Aile Hukukundan Kaynaklanan Yükümlülüğün İhlali (TCK m. 233): Aile hukukundan doğan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünü yerine getirmemek.

İstisnalar (Şikayete Bağlı Olsa Bile Uzlaştırma Kapsamında Olmayan Suçlar):

• Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m. 102-105): Cinsel saldırı (tecavüz), cinsel taciz, çocukların cinsel istismarı gibi suçlar, şikayete bağlı olsa bile, uzlaştırma kapsamında değildir. Bu suçlar, mağdurun ruh sağlığı ve beden bütünlüğü üzerinde çok ağır ve kalıcı etkiler bıraktığı için, uzlaştırma yoluyla çözülemeyecek kadar ciddi suçlar olarak kabul edilir.
• Israrlı Takip Suçu (TCK M. 123/A):
• Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulandığı Suçlar: Bazı suçlarda, fail, etkin pişmanlık göstererek (örneğin, zararı gidererek, suç ortaklarını ihbar ederek vb.) cezasında indirim alabilir veya cezadan tamamen kurtulabilir. Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı suçlar, uzlaştırma kapsamında değildir.

2. Şikayete Bağlı Olmayan (Re’sen Soruşturulan) Ancak Uzlaştırma Kapsamında Olan Suçlar

Bazı suçlar, şikayete bağlı olmasa bile, kanunda açıkça belirtildiği için uzlaştırma kapsamındadır. Bu suçlar, genellikle, kamu düzenini daha az etkileyen ve mağdur ile fail arasındaki ilişkinin daha kolay onarılabileceği suçlardır.

Örnekler:

• Kasten Yaralama (TCK m. 86):
  • Basit Kasten Yaralama (TCK m. 86/1): Bir başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bu suçtan dolayı uzlaştırma kapsamındadır.
  • Kasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi (TCK m. 88):
  • Taksirle Yaralama (TCK m. 89):Dikkatsizlik ve özensizlik sonucu bir başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bu suçtan dolayı uzlaştırma kapsamındadır.
    • Önemli Not: Kasten yaralamanın ve taksirle yaralamanın nitelikli halleri (örneğin, silahla yaralama, üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı yaralama, kamu görevlisine karşı yaralama, birden fazla kişi tarafından birlikte yaralama, kalıcı iz bırakan yaralama, hayati tehlikeye neden olan yaralama vb.) uzlaştırma kapsamında değildir.
• Tehdit (TCK m. 106/1): Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit etmek. (Ancak, tehdidin nitelikli halleri (örneğin, silahla tehdit, kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle tehdit, birden fazla kişi tarafından birlikte tehdit vb.) uzlaştırma kapsamında değildir.)  
• Hırsızlık (TCK m. 141): Başkasına ait taşınır bir malı, zilyedinin rızası olmadan, faydalanmak amacıyla bulunduğu yerden almak.
  • Önemli Not: Hırsızlığın basit hali (TCK m. 141) uzlaştırma kapsamındadır. Ancak, hırsızlığın nitelikli halleri (örneğin, gece vakti hırsızlık, bina içinde hırsızlık, kamu kurumunda hırsızlık, elde veya üstte taşınan eşyayı çekip kaçırmak suretiyle hırsızlık (kapkaç), haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin verilmesini engellemek suretiyle hırsızlık, afet veya genel bir felaketin etkilerini önlemek veya azaltmak amacına özgülenmiş eşya hakkında hırsızlık, vb.) uzlaştırma kapsamında değildir.
• Dolandırıcılık (TCK m. 157): Bir kimseyi, hileli davranışlarla aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına haksız bir yarar sağlamak.
  • Önemli Not: Dolandırıcılığın basit hali (TCK m. 157) uzlaştırma kapsamındadır. Ancak, dolandırıcılığın nitelikli halleri (örneğin, dini inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık, kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık, bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle dolandırıcılık, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık vb.) uzlaştırma kapsamında değildir.
• Güveni Kötüye Kullanma (TCK m. 155): Başkasına ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyetliği kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyetliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunmak veya bu devir olgusunu inkar etmek.  
• Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi (TCK m. 165): Bir suçun işlenmesiyle elde edilen eşyayı (örneğin, çalıntı mal), bilerek satın almak, kabul etmek, saklamak veya satmak.
• Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması (TCK m. 234): Velayet yetkisi elinden alınmış olan ana veya babanın ya da üçüncü derece dahil kan hısmının, onaltı yaşını bitirmemiş bir çocuğu, velisi, vasisi veya kayyımının rızası olmaksızın, kaçırması veya alıkoyması.  
• Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya Belgelerin Açıklanması (TCK m. 239): Bu suçun basit hali (TCK m. 239/1, 2, 3) uzlaştırma kapsamındadır. Ancak, dördüncü fıkrada düzenlenen nitelikli hal (bu bilgilerin, devletin güvenliği veya temel dış yararları ile ilgili olması) uzlaştırma kapsamında değildir.

3. Özel Kanunlardaki Uzlaştırma Hükümleri

Bazı özel kanunlarda da, belirli suçlar için uzlaştırma hükümleri bulunabilir. Örneğin:

• İcra ve İflas Kanunu (İİK): İİK’da düzenlenen bazı suçlar (örneğin, alacaklıyı zarara uğratmak kastıyla mevcudunu eksiltme, ticareti terk, karşılıksız çek keşide etme – çek kanunundaki düzenlemelerle bu suç uzlaştırma kapsamından çıkarılmıştır) için uzlaştırma yoluna gidilebilir.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK): FSEK’de düzenlenen bazı suçlar (örneğin, eser sahibinin izni olmadan eserini çoğaltma, yayma, işleme vb.) için uzlaştırma yoluna gidilebilir.
• Çek Kanunu: Çek Kanununda yapılan değişiklikle, karşılıksız çek keşide etme suçu, uzlaştırma kapsamından çıkarılmıştır.

Önemli Not: Bir suçun uzlaştırma kapsamında olup olmadığını belirlemek için, sadece suçun adına bakmak yeterli değildir. Suçun hangi kanunda düzenlendiği, hangi maddede yer aldığı ve hangi fıkrada belirtildiği de önemlidir. Çünkü, aynı suçun, farklı fıkralarda düzenlenen basit ve nitelikli halleri olabilir. Basit halleri uzlaştırma kapsamında iken, nitelikli halleri kapsam dışı olabilir.

Uzlaştırma Kapsamında Olmayan Suçlar (Detaylı Liste)

Aşağıdaki suçlar, hiçbir şekilde uzlaştırma kapsamında değildir:

• Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m. 102-105):
  • Cinsel saldırı (tecavüz) (TCK m. 102)
  • Çocukların cinsel istismarı (TCK m. 103)
  • Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK m. 104)
  • Cinsel taciz (TCK m. 105)
• Israrlı Takip (TCK m. 123/A):
• Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı İşlenen Hakaret Suçu (TCK m. 125/3-a):
• Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu (TCK m. 299):
• Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar (TCK m. 299-301):
  • Türk Bayrağını, İstiklal Marşı’nı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni, Cumhurbaşkanlığı’nı, Anayasa Mahkemesi’ni, Yargıtay’ı, Danıştay’ı, Bakanlar Kurulu’nu, Türk Silahlı Kuvvetleri’ni, Emniyet Genel Müdürlüğü’nü, diğer devlet kurumlarını ve yargı organlarını alenen aşağılamak.
• Devletin Birliğini ve Ülke Bütünlüğünü Bozmak (TCK m. 302):
• Düşmanla İşbirliği Yapmak (TCK m. 303):
• Devlete Karşı Savaşa Tahrik (TCK m. 304):
• Temel Milli Yararlara Karşı Faaliyette Bulunmak İçin Yarar Sağlama (TCK m. 305):
• Yabancı Devlet Aleyhine Asker Toplama (TCK m. 306):
• Askeri Tesisleri Tahrip ve Düşman Askeri Hareketleri Yararına Anlaşma (TCK m. 307):  
• Düşman Devlete Maddi ve Mali Yardım (TCK m. 308):
• Anayasayı İhlal (TCK m. 309):  
• Cumhurbaşkanına Suikast ve Fiili Saldırı (TCK m. 310):
• Yasama Organına Karşı Suç (TCK m. 311):
• Hükümete Karşı Suç (TCK m. 312):
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine Karşı Silahlı İsyan (TCK m. 313):  
• Silahlı Örgüt (TCK m. 314):
• Suç İçin Anlaşma (TCK m. 316):
• Kasten Öldürme (TCK m. 81, 82):
• İşkence (TCK m. 94, 95):
• Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama (TCK m. 87):
  • Vücutta kalıcı iz bırakan yaralama.
  • Duyu veya organlardan birinin işlevinin sürekli zayıflamasına veya kaybına neden olan yaralama.
  • Konuşma yeteneğinin veya çocuk yapma yeteneğinin kaybına neden olan yaralama.
  • Yüzde sürekli değişikliğe neden olan yaralama.
  • Gebe bir kadına karşı işlenip çocuğun düşmesine neden olan yaralama.
  • İyileşme olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmeye neden olan yaralama.
• Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar (TCK m. 76-78):
• Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti (TCK m. 79, 80):
• Örgüt Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlar: Bir suç örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlenen tüm suçlar, uzlaştırma kapsamında değildir.
• Hakaret (TCK m.125) (14.11.2024 tarihli değişiklikten itibaren)

Uzlaştırma Süreci: Adım Adım (Güncel ve Detaylı)

Uzlaştırma süreci, aşağıdaki aşamalardan oluşur:

1. Başvuru (veya Yönlendirme):
   • Soruşturma Aşamasında: Cumhuriyet savcısı, soruşturma konusu suçun uzlaştırma kapsamında olduğunu tespit ederse, dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir.
     • Uygulamadaki Durum: Uygulamada, savcılık, dosyayı uzlaştırma bürosuna göndermeden önce, şüpheli ve mağdura uzlaşma teklif formu tebliğ ederek, uzlaşma isteyip istemediklerini sorar. Taraflardan biri bile uzlaşmayı kabul etmezse, dosya uzlaştırma bürosuna gönderilmez ve soruşturmaya devam edilir.
     • Uzlaştırma Teklif Formu: Şüpheli/Sanık ile mağdur veya suçtan zarar görene, soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebileceği ve uzlaşmanın sonuçları açıklanarak uzlaştırma teklifinde bulunulur.
   • Kovuşturma Aşamasında: Mahkeme, dava konusu suçun uzlaştırma kapsamında olduğunu görürse, dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderebilir. Ancak, kovuşturma aşamasında uzlaştırma, istisnai bir durumdur.
2. Uzlaştırmacının Görevlendirilmesi: Uzlaştırma bürosu, tarafsız ve bağımsız bir uzlaştırmacı görevlendirir. Uzlaştırmacı:
   • Hukuk fakültesi mezunu veya,
   • Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş bir uzlaştırma eğitimi almış bir avukat veya,
   • Hukuk öğrenimi görmüş (hukuk fakültesi, adalet meslek yüksekokulu, siyasal bilgiler fakültesi, iktisadi ve idari bilimler fakültesi mezunu)
   bir kişi olabilir.
3. Uzlaştırma Teklifi (Detaylı): Uzlaştırmacı, öncelikle şüpheli/sanık ile mağdur/suçtan zarar görene ayrı ayrı ulaşır. Onlara:
   • Uzlaştırmanın ne olduğunu,
   • Sürecin nasıl işleyeceğini,
   • Hak ve yükümlülüklerini,
   • Uzlaştırmanın sonuçlarını (davanın düşmesi, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi, tazminat davası açılamaması vb.),
   • Uzlaşmanın gönüllü olduğunu,
   • Uzlaştırma görüşmelerinin gizli olduğunu,
   • Uzlaştırma sürecinde yapılan açıklamaların delil olarak kullanılamayacağını anlatır.
   Daha sonra, taraflara uzlaşma teklifinde bulunur. Bu teklif, yazılı (uzlaşma teklif formu ile) veya sözlü olabilir. Ancak, yazılı teklif, ispat kolaylığı açısından daha uygundur.
   • Uzlaşma Teklif Formu (Detaylı): Bu formda, yukarıda belirtilen hususlara (uzlaştırmanın tanımı, süreç, haklar, yükümlülükler, sonuçlar, gönüllülük, gizlilik) ayrıntılı olarak yer verilir. Ayrıca, formda, tarafların uzlaşma teklifini kabul edip etmediklerini belirtecekleri bir bölüm bulunur. Taraflar, bu formu imzalayarak, uzlaşma teklifini kabul ettiklerini veya reddettiklerini yazılı olarak beyan ederler.
   • Düşünme Süresi: Kendisine uzlaşma teklifi yapılan kişi, teklifi kabul edip etmemek için en fazla 3 gün düşünebilir. Bu süre içinde cevap vermezse, teklifi reddetmiş sayılır.
   • Teklifin Reddi: Taraflardan biri bile, uzlaşma teklifini reddederse, uzlaştırma süreci sona erer. Bu durumda, soruşturma veya kovuşturmaya devam edilir.
4. Uzlaştırma Görüşmeleri (Müzakereler): Taraflar, uzlaşma teklifini kabul ederlerse, uzlaştırmacı, tarafları bir araya getirerek veya ayrı ayrı görüşmeler yaparak, uzlaştırma görüşmelerini (müzakerelerini) başlatır.
   • Görüşmelerin Yeri: Uzlaştırma görüşmeleri, tarafsız bir ortamda yapılır. Bu ortam:
     • Adliyelerdeki uzlaştırma odaları,
     • Uzlaştırmacının ofisi,
     • Baro tarafından belirlenen yerler,
     • Tarafların kabul ettiği başka bir yer (örneğin, bir kafe, bir otel lobisi vb.) olabilir.
   • Görüşmelerin Gizliliği (Detaylı): Uzlaştırma görüşmeleri kesinlikle gizlidir. Görüşmelerde konuşulanlar, tarafların rızası olmadan hiçbir şekilde açıklanamaz, kaydedilemez, üçüncü kişilerle paylaşılamaz ve başka bir soruşturma veya davada delil olarak kullanılamaz. Bu gizlilik, tarafların daha rahat ve açık bir şekilde konuşabilmelerini, duygularını ifade edebilmelerini, gerçek sorunlarını ortaya koyabilmelerini ve anlaşmaya varmalarını kolaylaştırır. Gizliliğin istisnaları da vardır. Örneğin, uzlaştırma görüşmeleri sırasında bir suç işlenirse (örneğin, tehdit, hakaret, yaralama vb.), bu durum gizlilik kapsamında kalmaz ve uzlaştırmacı, bu suçu yetkili makamlara bildirmek zorundadır.
   • Uzlaştırmacının Rolü (Detaylı): Uzlaştırmacı, taraflara eşit, tarafsız ve saygılı davranır. Tarafları yönlendirmez, karar vermez, taraf tutmaz, baskı yapmaz. Uzlaştırmacının görevi:
     • Taraflar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak,
     • Yanlış anlaşılmaları gidermek,
     • Tarafların birbirlerini anlamalarına yardımcı olmak,
     • Anlaşmazlık noktalarını belirlemek,
     • Tarafların ortak noktalarını bulmalarına yardımcı olmak,
     • Tarafların kendi çözümlerini geliştirmelerine yardımcı olmak,
     • Taraflara hukuki konularda bilgi vermek (ancak tavsiyede bulunmamak),
     • Tarafların haklarını ve yükümlülüklerini hatırlatmak,
     • Uzlaşma anlaşmasının hukuka uygun olmasını sağlamaktır.
   • Görüşmelere Katılabilecek Kişiler: Görüşmelere, şüpheli/sanık, mağdur/suçtan zarar gören, varsa vekilleri/avukatları, kanuni temsilcileri (örneğin, çocuğun velisi veya vasisi) katılabilir. Tarafların rızasıyla, başka kişiler de (örneğin, aile üyeleri, arkadaşlar, uzmanlar) görüşmelere katılabilir. Ancak, bu kişilerin katılımı, uzlaştırmanın gizliliğini ihlal etmemeli ve tarafların özgür iradelerini etkilememelidir. Uzlaştırmacı, bu konuda gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
5. Görüşmelerin Süresi:
   • Uzlaştırmacı, uzlaştırma işlemlerini, kendisine verilen evrakı teslim aldıktan sonra *en geç 30 gün içinde* tamamlamak zorundadır. Bu süre, zorunlu hallerde (örneğin, tarafların sayısının fazla olması, uyuşmazlığın karmaşık olması, delillerin toplanmasının zaman alması vb.), uzlaştırma bürosu tarafından en fazla 20 gün daha uzatılabilir. Gerekli görülmesi halinde bu süreler Cumhuriyet savcısının onayı ile 20 gün daha uzatılabilir. Bu süreler azami sürelerdir. Uzlaştırmacı, mümkün olan en kısa sürede uzlaştırma işlemlerini tamamlamaya çalışmalıdır.
6. Uzlaşma Anlaşması (Uzlaştırma Raporu): Taraflar, uzlaştırma görüşmeleri sonucunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma yazılı hale getirilir ve uzlaştırma raporu (veya uzlaşma belgesi) düzenlenir.
   • Uzlaştırma Raporunun İçeriği (Detaylı): Uzlaştırma raporunda, asgari olarak aşağıdaki hususlar yer almalıdır:
     • Tarafların adı, soyadı, TC kimlik numarası, adresi ve diğer iletişim bilgileri.
     • Varsa, tarafların vekillerinin/avukatlarının ve kanuni temsilcilerinin bilgileri.
     • Uzlaştırmacının adı, soyadı, sicil numarası ve iletişim bilgileri.
     • Uzlaştırma sürecinin başlangıç ve bitiş tarihleri.
     • Uzlaştırma konusunun özeti (hangi suçtan dolayı uzlaştırma yapıldığı).
     • Tarafların anlaştığı hususlar (edim). Edim, açık, net, anlaşılır ve tereddüde yer vermeyecek şekilde yazılmalıdır. Edimin ne olduğu, nasıl yerine getirileceği, ne zaman yerine getirileceği ve yerine getirilmemesi durumunda ne olacağı açıkça belirtilmelidir.
     • Tarafların hak ve yükümlülükleri.
     • Uzlaşmanın hukuki sonuçları (davanın düşmesi, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi, tazminat davası açılamaması vb.).
     • Tarafların ve uzlaştırmacının imzaları.
     • Varsa, bilirkişi raporu, fatura, senet, sözleşme ve tanık beyanları gibi delillerin rapora eklenmesi.
   • Edim (Detaylı): Edim, failin, mağdurun zararını gidermek için yapmayı veya yapmamayı kabul ettiği şeydir. Edim, maddi veya manevi olabilir.
     • Maddi Edim Örnekleri:
       • Para ödeme (tazminat, zarar bedeli vb.).
       • Mal verme (zarar gören mala karşılık yeni bir mal verme, çalınan malı iade etme vb.).
       • Malı onarma (zarar gören malı tamir etme).
       • Hizmet görme (mağdurun evini boyama, bahçesini düzenleme, arabasını tamir etme vb.).
       • Bağış yapma (bir hayır kurumuna, okula, hastaneye vb.).
       • Maddi Edimin Belirlenmesi: Maddi edimin miktarı, tarafların serbest iradeleriyle belirlenir. Ancak, bu miktar, suçtan kaynaklanan zarardan az olmamalıdır. Uzlaştırmacı, taraflara, emsal olaylardaki tazminat miktarları hakkında bilgi verebilir, ancak tavsiyede bulunamaz.
     • Manevi Edim Örnekleri:
       • Özür dileme (mağdurdan, ailesinden, toplumdan).
       • Pişmanlık beyanı (yazılı veya sözlü olarak).
       • Kamuya yararlı bir işte çalışma (bir okulda, hastanede, huzurevinde gönüllü olarak çalışma vb.).
       • Eğitim programına katılma (öfke kontrolü, madde bağımlılığı tedavisi, aile içi iletişim vb.).
       • Psikolojik destek alma.
       • Mağdurun adını yaşatma (bir parka, okula, kütüphaneye mağdurun adını verme vb.).
     • Edimin Yerine Getirilmesi:
       • Hemen Yerine Getirme (Ani Edim): Edim, uzlaşma anlaşmasının imzalanmasıyla hemen yerine getirilir. Örneğin, fail, mağdura o anda tazminat öder veya özür diler.
       • İleri Tarihe Bırakma (Vadeli Edim): Edimin yerine getirilmesi, belirli bir tarihe bırakılabilir. Örneğin, fail, mağdura tazminatı 6 ay sonra ödeyeceğini taahhüt edebilir.
       • Taksitle Ödeme: Edimin yerine getirilmesi, taksitlere bağlanabilir. Örneğin, fail, mağdura tazminatı 12 ay taksitle ödeyeceğini taahhüt edebilir.
       • Süreklilik Arz Eden Edim: Edim, belirli bir süre boyunca devam eden bir edim olabilir. Örneğin, fail, mağdura her ay belirli bir miktar nafaka ödemeyi veya mağdurun çocuğuna burs vermeyi taahhüt edebilir.
       • Edimin Yerine Getirilmemesi: Taraflardan biri, uzlaşma anlaşmasındaki yükümlülüklerini yerine getirmezse, diğer taraf, uzlaştırma raporuna (veya icra edilebilirlik şerhi alınmış anlaşma belgesine) dayanarak icra takibi başlatabilir veya dava açabilir.
   • İlam Niteliğinde Belge: Savcının onayından geçen uzlaştırma raporu veya mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınan anlaşma belgesi ilam niteliğinde belge sayılır. Yani, bu belge, bir mahkeme kararı gibi, icra edilebilir. Taraflar, uzlaşma anlaşmasındaki yükümlülüklerini yerine getirmezlerse, diğer taraf, bu belgeye dayanarak doğrudan icra takibi başlatabilir. Ayrıca bir dava açmasına gerek yoktur.
7. Uzlaşmanın Sonuçları:
   • Soruşturma Aşamasında Uzlaşma:
     • Ani Edimli Uzlaşma: Edim hemen yerine getirilirse, Cumhuriyet savcısı, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK) verir. Bu karar, şüphelinin adli siciline (sabıka kaydına) işlemez. Şüpheli hakkında başka bir işlem yapılmaz.
     • Vadeli, Taksitli veya Sürekli Edimli Uzlaşma: Edimin yerine getirilmesi ileri bir tarihe bırakılmış, takside bağlanmış veya süreklilik arz ediyorsa, Cumhuriyet savcısı, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verir. Bu karar, şüphelinin adli siciline işlemez. Erteleme süresi içinde, zamanaşımı işlemez. Edim yerine getirilirse, KYOK verilir. Edim yerine getirilmezse, kamu davası açılır.
       • Erteleme Süresi: Erteleme süresi, en fazla 1 yıldır. Ancak, bu süre, şüphelinin kabul etmesi ve hakimin uygun görmesi halinde, birer yıl süreyle en fazla 2 yıl daha uzatılabilir.
       • Erteleme Süresince Denetim: Erteleme süresi içinde, şüpheli hakkında denetimli serbestlik tedbirleri uygulanabilir. Örneğin, şüphelinin belirli bir yere gitmesi, belirli kişilerle görüşmesi, alkol veya uyuşturucu kullanması yasaklanabilir, bir eğitim programına katılması veya bir işte çalışması zorunlu tutulabilir.
   • Kovuşturma Aşamasında Uzlaşma:
     • Ani Edimli Uzlaşma: Edim hemen yerine getirilirse, mahkeme, davanın düşmesine karar verir. Bu karar, sanığın adli siciline işlemez.
     • Vadeli, Taksitli veya Sürekli Edimli Uzlaşma: Edimin yerine getirilmesi ileri bir tarihe bırakılmış, takside bağlanmış veya süreklilik arz ediyorsa, mahkeme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı veremez. Ancak, durma kararı verebilir. Durma kararı süresince zamanaşımı işlemez. Edim yerine getirilirse, davanın düşmesine karar verilir. Edim yerine getirilmezse, yargılamaya devam edilir.

Önemli Not: Uzlaşma sağlandıktan sonra, aynı suç nedeniyle tazminat davası açılamaz. Açılmış bir tazminat davası varsa, bu davadan feragat edilmiş sayılır.

Uzlaştırmada Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Gönüllülük: Uzlaştırma, gönüllülük esasına dayanır. Kimse uzlaşmaya zorlanamaz.
• Gizlilik: Uzlaştırma görüşmeleri gizlidir.
• Tarafsızlık: Uzlaştırmacı, tarafsız ve bağımsız olmalıdır.
• Hukuki Bilgi: Uzlaştırma süreci, hukuki bilgi gerektirebilir. Bir avukattan destek almak faydalıdır.
• Edimin Hukuka Uygunluğu: Uzlaşma anlaşmasındaki edim, hukuka ve ahlaka uygun olmalıdır.
• Raporun İncelenmesi: Uzlaşma raporunu imzalamadan önce dikkatle okuyunuz.
• Edimin Yerine Getirilmemesi: Edimin yerine getirilmemesi durumunda icra takibi başlatılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Uzlaştırmacıya kimler başvurabilir?
   • Uzlaştırmacı olmak için, hukuk fakültesi mezunu olmak veya Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilen bir uzlaştırma eğitimini tamamlamış olmak ve sicile kayıtlı olmak gerekir.
2. Uzlaştırma süreci ne zaman başlar?
   • Uzlaştırma süreci, Cumhuriyet savcısının dosyayı uzlaştırma bürosuna göndermesi veya mahkemenin dosyayı uzlaştırmaya sevk etmesiyle başlar.
3. Uzlaştırmacı tarafları nasıl bir araya getirir?
   • Uzlaştırmacı, taraflarla ayrı ayrı görüşerek uzlaşma teklifinde bulunur. Taraflar kabul ederse, ortak bir toplantı düzenler veya ayrı ayrı görüşmelere devam eder.
4. Uzlaştırma görüşmeleri ne kadar sürer?
   • Uzlaştırma görüşmeleri, en geç 30 gün içinde tamamlanmalıdır. Bu süre, zorunlu hallerde uzlaştırma bürosu tarafından en fazla 20 gün, savcı onayı ile de bir 20 gün daha uzatılabilir.
5. Uzlaştırma görüşmelerinde neler konuşulur? Taraflar olayı, taleplerini ve çözüm önerilerini özgürce ifade ederler. Uzlaştırmacı iletişimi kolaylaştırır. Görüşmeler gizlidir.
6. Uzlaşma anlaşmasında neler yer alır?
   • Tarafların ve uzlaştırmacının bilgileri, uzlaştırma süreci, tarafların anlaştığı edim (tazminat, özür dileme vb.), edimin yerine getirilme şekli ve zamanı, uzlaşmanın hukuki sonuçları ve tarafların imzaları yer alır.
7. Uzlaşma anlaşması hangi durumlarda geçersiz olur?
   • Tarafların ehliyetsiz olması (örneğin, küçük veya kısıtlı olması).
   • Tarafların iradesinin sakatlanması (örneğin, hata, hile, tehdit).
   • Edimin imkansız olması.
   • Edimin hukuka veya ahlaka aykırı olması.
   • Uzlaşma anlaşmasının şekil şartlarına uyulmadan yapılması.
8. Uzlaşma anlaşması nasıl icra edilir?
   • Uzlaştırma raporu (veya icra edilebilirlik şerhi alınmış anlaşma belgesi), ilam niteliğinde olduğu için, doğrudan icraya konulabilir.
9. Uzlaştırma sürecinde yapılan açıklamalar delil olarak kullanılabilir mi?
   • Hayır. Uzlaştırma görüşmeleri gizlidir ve görüşmelerde yapılan açıklamalar, tarafların rızası olmadan delil olarak kullanılamaz.
10. Uzlaştırma sürecinde avukatım yanımda olabilir mi?
    • Evet. Uzlaştırma görüşmelerine, tarafların avukatları da katılabilir.
11. Uzlaştırma süreci, dava açma süresini etkiler mi? Uzlaştırma süreci dava açma süresini durdurur.
12. Uzlaştırmacı, taraflara hukuki tavsiyede bulunabilir mi? Uzlaştırmacı taraflara hukuki konularda bilgi verebilir, ancak tavsiyede bulunamaz.
13. Uzlaştırma sonucu verilen karar kesin midir? Uzlaştırma sonucu verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karar veya düşme kararı kesindir.
14. Uzlaştırma kapsamına giren bir suç işledim, ne yapmalıyım? Bir avukata danışarak hukuki yardım almanız önemlidir.
15. Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun mağduruyum ne yapmalıyım? Bir avukata başvurarak süreci takip etmeniz ve haklarınızı korumanız önerilir.

Sonuç – Uzlaştırma Kapsamındaki Suçlar

Uzlaştırma, ceza adalet sisteminde önemli bir yere sahip olan, hızlı, ekonomik, tarafların iradesine dayalı ve onarıcı bir çözüm yöntemidir. Bu rehber, uzlaştırma süreci hakkında kapsamlı ve güncel bilgiler sunmaktadır. Ancak, her somut olay farklı olduğu için, uzlaştırma sürecine dahil olan kişilerin, bir avukattan hukuki destek alması, haklarını tam olarak korumak ve en iyi sonucu elde etmek için önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/