Vekalet Ücretinden Kim Sorumludur?

Vekalet Ücretinin Hukuki Rejimi ve Sorumluluk Esasları

Vekalet ücreti, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde düzenlenen, avukatlık hizmetinin ifası karşılığında ödenen ücreti ifade eder. Vekalet ücreti, niteliği itibarıyla, akdi vekalet ücreti ve yasal (kanuni) vekalet ücreti olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutulur. İşbu incelemede, ağırlıklı olarak yargılama gideri niteliğindeki yasal vekalet ücreti ve bu ücretin hangi hallerde, hangi tarafa yükletileceği hususları üzerinde durulacaktır.

Vekalet Ücretinden Kim Sorumludur?

Vekalet ücreti, avukatlık hizmetinin karşılığı olan ücrettir. İki tür vekalet ücreti vardır:

1. Akdi Vekalet Ücreti (Sözleşmeden Doğan Vekalet Ücreti): Avukat ile müvekkili (iş sahibi) arasında, serbestçe kararlaştırılan vekalet ücretidir. Bu ücret, yazılı bir sözleşmeyle belirlenebilir veya sözlü bir anlaşmaya dayanabilir. Yazılı bir sözleşme yoksa veya sözleşmede ücret belirtilmemişse, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi (AAÜT) uygulanır. Ancak, avukat ile müvekkil arasındaki sözleşmede belirlenen ücret, AAÜT’de belirtilen asgari ücretin altında olamaz.
2. Yasal (Kanuni) Vekalet Ücreti (Karşı Taraf Vekalet Ücreti): Mahkeme tarafından, davayı kazanan taraf lehine, kaybeden tarafa yükletilen vekalet ücretidir. Bu ücret, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne (AAÜT) göre belirlenir. Yasal vekalet ücreti, yargılama giderlerinden biridir ve mahkeme tarafından re’sen (kendiliğinden) hükmedilir.

Bu rehberde, ağırlıklı olarak, yasal (kanuni) vekalet ücreti üzerinde durulacaktır.

Davayı Kazanma ve Kaybetme Halinde Vekalet Ücreti

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 326. maddesi, yargılama giderlerinden (ve dolayısıyla vekalet ücretinden) sorumluluğu düzenler:

Madde 326:

(1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.

(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.

(3) Aleyhine hüküm verilenler birden fazla ise mahkeme yargılama giderlerini, bunlar arasında paylaştırabileceği gibi, müteselsilen sorumlu tutulmalarına da karar verebilir.

Bu maddeye göre:

• Davayı Tamamen Kazanan Taraf: Davayı tamamen kazanan taraf, kural olarak, yargılama giderlerinden (vekalet ücreti dahil) sorumlu tutulmaz. Yargılama giderleri, davayı kaybeden tarafa yükletilir.
• Davayı Tamamen Kaybeden Taraf: Davayı tamamen kaybeden taraf, kural olarak, yargılama giderlerinin (vekalet ücreti dahil) tamamından sorumludur.
• Kısmen Haklı Çıkma: Davada her iki taraf da kısmen haklı çıkarsa (örneğin, davacı, talep ettiği tazminatın bir kısmını kazanır, bir kısmını kaybederse), mahkeme, yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) haklılık oranına göre paylaştırır. Örneğin, davacı %60 oranında haklı çıkmışsa, yargılama giderlerinin %60’ı davalıya, %40’ı davacıya yükletilebilir.
• Birden Fazla Davalı: Davalılar birden fazla ise, mahkeme, yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) davalılar arasında paylaştırabilir veya davalıların müteselsilen (birlikte ve zincirleme) sorumlu tutulmalarına karar verebilir. Müteselsil sorumluluk durumunda, davacı, yargılama giderlerinin tamamını, davalılardan herhangi birinden talep edebilir.

Önemli Not:

• Yargılama giderlerine ve vekalet ücretine, mahkeme, re’sen (kendiliğinden) hükmeder. Tarafların, bu konuda talepte bulunmasına gerek yoktur.
• Mahkemece hükmedilecek vekalet ücretinin üst sınırı, davanın görüldüğü mahkemenin o işlem için AAÜT 2. kısmının 2. bölümünde belirtilen miktarı geçemez.

Yargılama Giderlerinden Sorumluluk

HMK’nın 326. maddesi, yargılama giderlerinden sorumluluğun temel ilkesini düzenler:

Madde 326:

(1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.

(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır. 

(3) Aleyhine hüküm verilenler birden fazla ise mahkeme yargılama giderlerini, bunlar arasında paylaştırabileceği gibi, müteselsilen sorumlu tutulmalarına da karar verebilir. 

Bu hüküm, haksız dava açan veya haksız savunmada bulunan tarafın, yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) ödemesi gerektiği ilkesini ( hüsran ilkesi) ortaya koyar.

• A. Tam Haklılık ve Tam Haksızlık Durumu

Davacı, davasını tamamen kazanırsa (talep ettiği her şeyi elde ederse) veya davalı, davayı tamamen reddettirirse, yargılama giderlerinin (vekalet ücreti dahil) tamamı, haksız çıkan tarafa yükletilir.

• B. Kısmen Haklılık Durumu

Davada her iki taraf da kısmen haklı çıkarsa (örneğin, davacı, talep ettiği tazminatın bir kısmını kazanır, bir kısmını kaybederse), mahkeme, yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) haklılık oranına göre paylaştırır. Bu durumda, mahkeme, her iki tarafın da kendi vekiline ödeyeceği vekalet ücretini (akdi vekalet ücreti) ayrı ayrı belirler ve karşı tarafa ödeyeceği vekalet ücretini (yasal vekalet ücreti) de haklılık oranına göre takdir eder.

• C. Birden Fazla Davalı Olması Durumu

Davalılar birden fazla ise, mahkeme, yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) davalılar arasında paylaştırabilir veya davalıların müteselsilen (birlikte ve zincirleme) sorumlu tutulmalarına karar verebilir. Müteselsil sorumluluk durumunda, davacı, yargılama giderlerinin tamamını, davalılardan herhangi birinden talep edebilir.

Vekalet Ücreti Özel Durumlar: Davanın Konusuz Kalması, Feragat, Kabul ve Sulh

Davayı kazanma veya kaybetme dışında, davanın konusuz kalması, feragat, kabul veya sulh ile sonuçlanması durumunda da vekalet ücretine hükmedilir. Bu durumlarda, vekalet ücretinin nasıl belirleneceği, HMK ve AAÜT’de ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Davanın Konusuz Kalması

Davanın konusuz kalması, dava açıldıktan sonra, davacının dava açmakta artık hukuki yararının kalmaması veya dava konusunun ortadan kalkması durumudur. Örneğin:

• Dava konusu alacağın, dava açıldıktan sonra ödenmesi.
• Dava konusu taşınmazın, dava sırasında yıkılması veya kamulaştırılması.
• İşe iade davasında, işçinin dava sırasında başka bir işe başlaması veya emekli olması.
• Tarafların anlaşarak davadan vazgeçmeleri.

Davanın konusuz kalması durumunda, mahkeme, davanın esası hakkında karar vermez, “karar verilmesine yer olmadığına” karar verir.

Vekalet Ücreti:

• HMK m. 331: “Davanın konusuz kalması sebebiyle davanın esası hakkında bir karar verilmesine gerek bulunmayan hâllerde, hâkim, davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre yargılama giderlerini takdir ve hükmeder.”
• AAÜT m. 6: “Anlaşmazlık, davanın konusuz kalması … veya herhangi bir nedenle; ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar giderilirse, bu Tarife hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra giderilirse tamamına hükmolunur.”

Yorum:

• Dava konusuz kaldığında, mahkeme, davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumunu değerlendirir. Yani, dava açıldığı anda kim haklı ise, yargılama giderleri (vekalet ücreti dahil) ona yükletilir.
• Ancak, uyuşmazlık, ön inceleme tutanağı imzalanmadan önce giderilirse, vekalet ücretinin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra giderilirse tamamına hükmedilir.

Örnek Yargıtay Kararı:

• Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, 28.01.2013, 2012/16929 E., 2013/1128 K.: “…dava konusu kiralanan yargılama devam ederken tahliye edilmiştir. Bu durumda mahkemece tarafların tüm delilleri toplandıktan sonra davanın açıldığı tarihteki haklılık durumu dikkate alınarak yargılama giderleri ve vekalet ücreti konusunda hüküm kurulması gerekirken…”

Feragat

Feragat, davacının, dava hakkından veya talep sonucundan vazgeçmesidir. Feragat, kesin hüküm gibi sonuç doğurur. Yani, feragat eden davacı, aynı konuda tekrar dava açamaz.

Vekalet Ücreti:

• HMK m. 312: “Feragat … beyanında bulunan taraf, davada aleyhine hüküm verilmiş gibi yargılama giderlerini ödemeye mahkûm edilir.”
• AAÜT m. 6: “Anlaşmazlık, … feragat … veya herhangi bir nedenle; ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar giderilirse, bu Tarife hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra giderilirse tamamına hükmolunur.”

Yorum:

• Davacı, davasından feragat ederse, davayı kaybetmiş gibi kabul edilir ve yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) ödemek zorunda kalır.
• Ancak, feragat, ön inceleme tutanağı imzalanmadan önce yapılırsa, vekalet ücretinin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra yapılırsa tamamına hükmedilir.

Kabul

Kabul, davalının, davacının talep sonucunu kabul etmesidir. Kabul, kısmi veya tam olabilir. Kabul, kesin hüküm gibi sonuç doğurur.

Vekalet Ücreti:

• HMK m. 312: “Kabul … beyanında bulunan taraf, davada aleyhine hüküm verilmiş gibi yargılama giderlerini ödemeye mahkûm edilir.”
  • Ancak, HMK m. 312/2’de bir istisna öngörülmüştür: “Davalı, davanın açılmasına kendi hâl ve davranışıyla sebebiyet vermemiş ve yargılamanın ilk duruşmasında da davacının talep sonucunu kabul etmiş ise yargılama giderlerini ödemeye mahkûm edilmez.”
• AAÜT m. 6: “Anlaşmazlık, … kabul … veya herhangi bir nedenle; ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar giderilirse, bu Tarife hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra giderilirse tamamına hükmolunur.”

Yorum:

• Davalı, davayı kabul ederse, davayı kaybetmiş gibi kabul edilir ve yargılama giderlerini (vekalet ücreti dahil) ödemek zorunda kalır.
• Ancak, davalı, davanın açılmasına kendi kusuruyla sebep olmamışsa ve ilk duruşmada davayı kabul ederse, yargılama giderlerinden (vekalet ücreti dahil) sorumlu tutulmaz.
• Kabul, ön inceleme tutanağı imzalanmadan önce yapılırsa, vekalet ücretinin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra yapılırsa tamamına hükmedilir.

Sulh

Sulh, tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı, karşılıklı anlaşarak sona erdirmeleridir. Sulh, mahkeme içinde (dava sırasında) veya mahkeme dışında yapılabilir. Sulh, kesin hüküm gibi sonuç doğurur.

Vekalet Ücreti:

• Mahkeme İçi Sulh: Mahkeme içinde sulh olunursa, vekalet ücreti, sulh sözleşmesinde kararlaştırılır. Eğer sulh sözleşmesinde vekalet ücreti konusunda bir hüküm yoksa, mahkeme, AAÜT’ye göre vekalet ücretine hükmeder.
• Mahkeme Dışı Sulh: Mahkeme dışında sulh olunursa, vekalet ücreti, sulh sözleşmesinde kararlaştırılır. Eğer sulh sözleşmesinde vekalet ücreti konusunda bir hüküm yoksa, vekalet ücreti talep edilemez.
• AAÜT m.6: Anlaşmazlığın sulh yoluyla çözümlenmesinde, ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar bu tarife hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra tamamına hükmedilir.

Görevsizlik, Yetkisizlik, Davanın Nakli ve Davanın Açılmamış Sayılması Halinde Vekalet Ücreti

• AAÜT m. 7: “Ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar davanın nakli, davanın açılmamış sayılması, görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi durumunda bu Tarifede yazılı ücretin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra karar verilmesi durumunda tamamına hükmolunur. Şu kadar ki, davanın görüldüğü mahkemeye göre hükmolunacak avukatlık ücreti, bu Tarifenin ikinci kısmının ikinci bölümünde yazılı miktarları geçemez.”

Yorum:

• Bu durumlarda, vekalet ücreti, davanın hangi aşamada sona erdiğine göre belirlenir.
• Ön inceleme tutanağı imzalanmadan önce sona ererse, vekalet ücretinin yarısına, sonra sona ererse tamamına hükmedilir.
• Ancak, hükmedilecek vekalet ücreti, maktu vekalet ücretini (AAÜT’nin ikinci kısmının ikinci bölümünde belirtilen miktarları) geçemez.

Dava Ön Şartının Yokluğu ve Husumet Nedeniyle Davanın Reddi Halinde Vekalet Ücreti

• AAÜT m. 7/2: “Davanın dinlenebilmesi için kanunlarda öngörülen ön şartın yerine getirilmemiş olması ve husumet nedeniyle davanın reddine karar verilmesinde, davanın görüldüğü mahkemeye göre bu Tarifenin ikinci kısmının ikinci bölümünde yazılı miktarları geçmemek üzere üçüncü kısımda yazılı avukatlık ücretine hükmolunur.”

Yorum:

• Bu durumlarda, nispi vekalet ücreti değil, maktu vekalet ücreti (AAÜT’nin ikinci kısmının ikinci bölümünde belirtilen miktarlar) hükmedilir.
• Ancak, hükmedilecek vekalet ücreti, asla maktu vekalet ücretini geçemez.

Sonuç

Vekalet ücreti, avukatlık hizmetinin karşılığı olan ücrettir ve hem avukat ile müvekkili arasındaki ilişkiyi (akdi vekalet ücreti) hem de mahkeme kararıyla belirlenen ve kaybeden tarafın ödemekle yükümlü olduğu ücreti (yasal vekalet ücreti) kapsar. Yasal vekalet ücreti, davanın kazanılması, kaybedilmesi, konusuz kalması, feragat, kabul, sulh, görevsizlik, yetkisizlik, davanın nakli, davanın açılmamış sayılması, dava ön şartının yokluğu veya husumet gibi durumlara göre farklı şekillerde belirlenir. Bu nedenle, vekalet ücreti konusunda hak kaybına uğramamak için, bir avukattan hukuki destek almak önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/