Staj ve Çıraklık Sigortası Mağduriyeti

Staj Mağdurları Emeklilik Hakları ve Çözüm Arayışları (2025)

Türkiye’de, mesleki eğitimlerinin bir parçası olarak staj yapan öğrenciler ve çıraklık eğitimi alan kişiler, uzun yıllardır emeklilik hakları konusunda bir mağduriyet yaşamaktadırlar. Bu mağduriyetin temel nedeni, staj ve çıraklık dönemlerinde yapılan sigorta primlerinin, emeklilik hesaplamasında dikkate alınmamasıdır. Bu durum, “staj ve çıraklık sigortası mağdurları” olarak adlandırılan geniş bir kitlenin, emeklilik yaşının ilerlemesi ve emekli maaşının düşmesi gibi sorunlarla karşılaşmasına neden olmaktadır.

Bu kapsamlı rehber, staj ve çıraklık sigortası mağduriyetini tüm yönleriyle ele almaktadır. Rehberde, sorunun kaynağı, mağdurların talepleri, çözüm önerileri, yasal düzenlemeler, güncel durum (Şubat 2025), siyasi gelişmeler, sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları ve sıkça sorulan sorular gibi tüm önemli konuları bulacaksınız.

Staj ve Çıraklık Sigortası Mağduriyeti: Sorunun Kaynağı

Staj ve Çıraklık Sigortasının Kapsamı

Türkiye’de, meslek liselerinde, çıraklık eğitim merkezlerinde ve bazı yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler, eğitimlerinin bir parçası olarak işletmelerde staj yaparlar veya çıraklık eğitimi alırlar. Bu süre zarfında, öğrenciler ve çıraklar, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası kapsamında sigortalı sayılırlar ve primleri okulları/kurumları tarafından ödenir. Ancak, bu primler, sadece kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası, meslek hastalığı, hastalık) için ödenir; uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) için prim ödenmez.

Sorunun Temeli:

İşte mağduriyetin temel nedeni budur. Staj ve çıraklık döneminde sadece kısa vadeli sigorta kolları için prim ödenmesi, bu sürelerin emeklilik hesaplamasında (hizmet süresi ve prim gün sayısı) dikkate alınmamasına neden olmaktadır. Bu durum, stajyer ve çırakların, emeklilik yaşının ilerlemesi ve emekli maaşının düşmesi gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşmasına yol açmaktadır.

Yasal Düzenlemeler

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK): Bu kanun, stajyer ve çırakların sigortalılık statüsünü ve hangi sigorta kollarına tabi olduklarını düzenler. Kanunun 5. maddesinin (b) bendi, stajyer ve çırakların sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası kapsamında olduğunu belirtir.
• 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu: Bu kanun, çıraklık eğitimini düzenler. Kanunun 25. maddesi, çırakların sigorta primlerinin asgari ücretin %50’si üzerinden devlet tarafından ödeneceğini belirtir. Ancak, bu primler, sadece kısa vadeli sigorta kolları içindir.
• Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği: Bu yönetmelik, sigortalılık işlemleri ile ilgili ayrıntıları düzenler.

EYT Düzenlemesi ve Staj Mağdurları

2023 yılında yapılan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanların yaş şartı aranmaksızın emekli olmalarını sağlamıştır. Ancak, bu düzenleme, staj ve çıraklık sigortası başlangıcını emeklilik başlangıcı olarak kabul etmediği için, staj ve çıraklık mağdurları, bu düzenlemeden yararlanamamışlardır. Bu durum, eşitsizlik ve adaletsizlik iddialarını gündeme getirmiş ve staj mağdurlarının tepkisini çekmiştir.

Staj ve Çıraklık Mağdurlarının Talepleri

Staj ve çıraklık mağdurları, temel olarak, aşağıdaki talepleri dile getirmektedirler:

• Staj ve Çıraklık Sürelerinin Sigorta Başlangıcı Sayılması: Staj ve çıraklık dönemlerinde yapılan sigorta başlangıcının, emeklilik hesaplamasında da dikkate alınması ve uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) için de geçerli sayılması.
• Borçlanma Hakkı: Staj ve çıraklık sürelerinin, borçlanma yoluyla emeklilik hizmetine saydırılması imkanının tanınması. (Bu, geçmişe dönük olarak prim ödeyerek, bu süreleri emeklilik hesabına dahil etme anlamına gelir.)
• Kademeli Emeklilik: Staj ve çıraklık başlangıç tarihine göre, kademeli bir emeklilik sistemi getirilmesi. (Örneğin, staj başlangıcı 1995 olan bir kişinin, 2025 yılında, staj başlangıcı 1998 olan bir kişinin ise 2028 yılında emekli olabilmesi gibi.)
• Eşitlik İlkesine Uygun Düzenleme: EYT düzenlemesi ile yaratılan eşitsizliğin giderilmesi ve staj ve çıraklık mağdurlarının da aynı haklardan yararlandırılması.
• Primlerin İadesi (Bazı Gruplar Tarafından): Staj ve çıraklık döneminde ödenen primlerin, emeklilikte sayılmadığı gerekçesiyle, iade edilmesi. (Ancak, bu talep, hukuken mümkün değildir. Çünkü, bu primler, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası için ödenmiştir ve bu sigortalar, kısa vadeli sigortalardır. Kısa vadeli sigorta primlerinin, uzun vadeli sigorta kolları için kullanılması veya iade edilmesi mümkün değildir.)

Çözüm Önerileri

Staj ve çıraklık mağduriyetinin çözümü için, çeşitli öneriler ileri sürülmektedir:

• Yasal Düzenleme:
  • Staj ve Çıraklık Sürelerinin Sigorta Başlangıcı Sayılması: 5510 sayılı Kanun’da yapılacak bir değişiklikle, staj ve çıraklık sürelerinin, uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) için de sigorta başlangıcı sayılması. Bu, en köklü ve en adil çözüm olacaktır. Ancak, bu çözümün, SGK’nın mali dengesi üzerindeki olası etkileri de dikkate alınmalıdır.
  • Borçlanma Hakkı: Staj ve çıraklık sürelerinin, borçlanma yoluyla emeklilik hizmetine saydırılması imkanının tanınması. Bu, daha ılımlı bir çözüm olabilir. Ancak, borçlanma bedelinin makul olması ve ödeme kolaylıkları sağlanması gerekir.
  • Kademeli Emeklilik: Staj ve çıraklık başlangıç tarihine göre, kademeli bir emeklilik sistemi getirilmesi. Bu, geçiş sürecini kolaylaştırabilir ve mali yükü zamana yayabilir.
• SGK Primlerinin İadesi (Tartışmalı): Bazı gruplar, staj ve çıraklık döneminde ödenen primlerin iadesini talep etmektedir. Ancak, bu talep, hukuken mümkün değildir. Çünkü, bu primler, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası için ödenmiştir ve bu sigortalar, kısa vadeli sigortalardır. Kısa vadeli sigorta primlerinin, uzun vadeli sigorta kolları için kullanılması veya iade edilmesi mümkün değildir.
• Kamuoyu Bilinci Oluşturma: Staj ve çıraklık mağduriyetinin kamuoyunda daha fazla gündeme getirilmesi ve farkındalık yaratılması.
• Siyasi Destek Arayışı: Siyasi partilerle, milletvekilleriyle ve ilgili bakanlıklarla görüşmeler yaparak, sorunun çözümü için destek aranması.
• Hukuki Mücadele: Bireysel veya toplu olarak dava açarak, hak arama mücadelesi verilmesi.

Güncel Durum (Şubat 2025)

2025 yılı Şubat ayı itibarıyla, staj ve çıraklık mağdurlarının taleplerini karşılayacak kapsamlı bir yasal düzenleme henüz yapılmamıştır. Ancak, konu, siyasi gündemde ve kamuoyunda tartışılmaya devam etmektedir.

• Siyasi Partilerin Yaklaşımı: Bazı siyasi partiler, staj ve çıraklık mağduriyetinin giderilmesi için kanun teklifleri hazırlamış veya vaatlerde bulunmuşlardır. Ancak, bu teklifler henüz yasalaşmamıştır.
• Sivil Toplum Kuruluşlarının Çalışmaları: Staj ve çıraklık mağdurları, dernekler, platformlar ve sosyal medya grupları aracılığıyla örgütlenerek, seslerini duyurmaya ve haklarını aramaya devam etmektedirler.
• Beklentiler: Staj ve çıraklık mağdurları, yakın gelecekte bir yasal düzenleme yapılmasını ve mağduriyetlerinin giderilmesini beklemektedirler.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Staj sigortası nedir?
   • Staj sigortası, meslek lisesi ve üniversite öğrencilerinin zorunlu stajları sırasında yapılan, sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası primlerini kapsayan bir sigorta türüdür. Bu sigorta, emeklilik için gerekli olan uzun vadeli sigorta kollarını (malullük, yaşlılık ve ölüm) kapsamaz.
2. Staj sigortası emeklilik başlangıcı sayılır mı?
   • Hayır, kural olarak staj sigortası, emeklilik başlangıcı olarak sayılmaz. Ancak, bazı istisnai durumlarda (örneğin, avukatlık stajı), staj süresi, borçlanma yoluyla emeklilik hizmetine saydırılabilir.
3. Stajyerler ve çıraklar işçi midir?
   • Stajyerler ve çıraklar, işçi sayılmazlar. Onlar, eğitim amacıyla işyerinde bulunan kişilerdir. Bu nedenle, İş Kanunu’nun tüm hükümleri stajyer ve çıraklara uygulanmaz. Ancak, stajyer ve çırakların da iş sağlığı ve güvenliği hakları vardır ve iş kazası veya meslek hastalığı durumunda sigorta haklarından yararlanabilirler.
4. Staj ve çıraklık sigortası mağdurları kimlerdir?
   • Staj ve çıraklık sigortası mağdurları, staj veya çıraklık dönemlerinde sigortalı olarak çalışmış olmalarına rağmen, bu sürelerin emeklilik hesaplamasında dikkate alınmaması nedeniyle mağdur olan kişilerdir.
5. Staj ve çıraklık mağdurları için bir yasal düzenleme yapılacak mı?
   • Bu konuda kesin bir bilgi yoktur. Ancak, konu, siyasi gündemde ve kamuoyunda tartışılmaya devam etmektedir. Bazı siyasi partiler, bu konuda kanun teklifleri hazırlamışlardır.
6. Staj ve çıraklık süremi borçlanabilir miyim?
   • Kural olarak, staj ve çıraklık süreleri borçlanılamaz. Ancak, bazı istisnai durumlarda (örneğin, avukatlık stajı), borçlanma imkanı olabilir.
7. Staj ve çıraklık sigortası mağdurları ne yapmalı?
   • Haklarını öğrenmeli ve takip etmeli.
   • Örgütlenmeli ve birlikte hareket etmeli.
   • Siyasi partilerle, milletvekilleriyle ve ilgili bakanlıklarla iletişim kurmalı ve taleplerini dile getirmeli.
   • Kamuoyu oluşturmalı ve medyada seslerini duyurmalı.
   • Hukuki yollara başvurmalı (örneğin, dava açmalı).
   • Konu hakkında güncel yasal mevzuat ve yargı kararları hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
   • Gerekirse, bir avukattan hukuki destek almalı.

Sonuç

Staj ve çıraklık sigortası mağduriyeti, Türkiye’de önemli bir sosyal sorundur. Bu sorunun çözümü için, kapsamlı bir yasal düzenleme yapılması ve mağdurların haklarının teslim edilmesi gerekmektedir. Bu rehber, staj ve çıraklık sigortası mağduriyeti konusunda genel bir bilgi sunmaktadır. Ancak, her somut olay farklı olduğu için, bu tür bir mağduriyet yaşayan kişilerin, bir avukata danışarak hukuki destek alması, hak kaybına uğramamak için en doğru ve güvenli yoldur.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/