Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezaları

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) öngörülen en ağır cezalar, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarıdır. Bu cezalar, toplum düzenini ve bireylerin temel haklarını ağır şekilde ihlal eden suçlar için öngörülmüştür. Bu kapsamlı rehber, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının ne anlama geldiğini, hangi suçlar için verildiğini, infaz koşullarını, koşullu salıverilme (şartlı tahliye) imkanlarını, aralarındaki farkları ve sıkça sorulan soruları ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.

1. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezalarının Tanımı ve Hukuki Dayanağı

1.1. Müebbet Hapis Cezası

Müebbet hapis cezası, TCK’nın 47. maddesinde tanımlanmıştır:

Madde 47 – (1) Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.

Bu tanıma göre, müebbet hapis cezası, kural olarak, hükümlünün hayatının sonuna kadar cezaevinde kalmasını gerektiren bir cezadır. Ancak, bu cezanın infazı, belirli koşullar altında, koşullu salıverilme yoluyla kısaltılabilir.

1.2. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası da TCK’nın 47. maddesinde tanımlanmıştır:

Madde 47 – (1) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.

Bu tanıma göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası da kural olarak hükümlünün hayatı boyunca devam eder. Ancak, bu cezanın infazı, müebbet hapis cezasına göre daha ağırdır. Hükümlü, “sıkı güvenlik rejimine” tabi tutulur. Bu rejim, hükümlünün cezaevindeki yaşamını önemli ölçüde kısıtlar.

2. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası Verilen Suçlar

TCK’da, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası gerektiren suçlar, ayrı ayrı belirtilmiştir.

2.1. Müebbet Hapis Cezası Gerektiren Suçlar

• Kasten Öldürme (TCK m. 81): Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Askeri Komutanlıkların Gasp Edilmesi (TCK m. 317): Yetkisi olmadığı halde askeri bir komutayı, askeri bir makamı, bir gemiyi veya bir askeri ulaşım aracını ele geçiren veya elinde tutan ya da bu amaçla emir veren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Düşmanla İşbirliği Yapma (TCK m. 303): Savaş zamanında, Türkiye Cumhuriyeti’nin düşmanı olan bir devlet ile işbirliği yapan, düşman devletin ordusunda veya emrinde görev alan, düşman devletin ülkesinde Türkiye Cumhuriyeti aleyhine faaliyette bulunan veya düşman devlete yardım eden kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Savaş Sırasında Yalan Haber Yayma (TCK m. 323): Savaş sırasında, halk arasında korku, heyecan veya panik yaratmak veya halkı, devlete karşı kışkırtmak amacıyla yalan haber yayan veya yayanlara yardım eden kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Devletin Gizli Kalması Gereken Bilgilerini Açıklama (TCK m. 330): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri açıklayan kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.  
• Devlet Güvenliğine İlişkin Belgelere İlişkin Suçlar (TCK m. 326): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken belgeleri yok eden, tahrip eden, bunlar üzerinde sahtecilik yapan, bunları geçici de olsa, bulunduğu yerden kaldıran veya bu belgelere el koyan kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Devlet Sırlarından Yararlanma, Devlet Hizmetlerinde Sadakatsizlik (TCK m. 333): Görevi dolayısıyla öğrendiği ve devletin güvenliğinin gizli kalmasını gerektirdiği fenni keşif veya yeni buluşları veya sınai yenilikleri kendisinin veya başkasının yararına kullanan veya başkalarına ulaştıran kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.  
• Devletin Güvenliğine İlişkin Bilgileri Temin Etme (TCK m. 327): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri temin eden kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.

2.2. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası Gerektiren Suçlar

• Soykırım (TCK m. 76): Bir milli, etnik, ırki veya dini grubu, sırf bu gruba mensup olmaları nedeniyle, kısmen veya tamamen yok etmek amacıyla işlenen fiiller (öldürme, yaralama, göçe zorlama, çocukların başka gruplara verilmesi vb.), ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Kasten Öldürmenin Nitelikli Halleri (TCK m. 82): Kasten öldürme suçu, aşağıdaki hallerde işlenirse, fail ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır:
  • Tasarlayarak.
  • Canavarca hisle veya eziyet çektirerek.
  • Yangın, su baskını, tahrip, batırma veya bombalama ya da nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanarak.  
  • Üstsoy veya altsoydan birine ya da eş veya kardeşe karşı.
  • Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı.  
  • Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle.
  • Bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak veya işlenmesini kolaylaştırmak ya da yakalanmamak amacıyla.
  • Bir suçu işleyememekten dolayı duyduğu infialle.
  • Kan gütme saikiyle.
  • Töre saikiyle.  
• Yasaklanan Bilgileri Siyasal veya Askeri Casusluk Maksadıyla Açıklama (TCK m. 337): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken ve daha önce (TCK m. 328 veya 330’da tanımlanan suçlar kapsamında) açıklanması yasaklanmış olan bilgileri, siyasal veya askeri casusluk maksadıyla açıklayan kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• İşkence Sonucu Ölüme Neden Olma (TCK m. 94): İşkence fiillerini gerçekleştiren kamu görevlisi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Cinsel Saldırı Sonucu Ölüme Neden Olma (TCK m. 102): Cinsel saldırı suçunun işlenmesi sırasında, mağdurun ölümüne neden olan kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Devletin Birliğini ve Ülke Bütünlüğünü Bozmak (TCK m. 302): Devlet topraklarının tamamını veya bir kısmını yabancı bir devletin egemenliği altına koymaya veya devletin bağımsızlığını zayıflatmaya veya birliğini bozmaya veya devletin egemenliği altında bulunan topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya yönelik fiiller işleyen kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.  
• Siyasal veya Askeri Casusluk (TCK m. 328): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri, siyasal veya askeri casusluk maksadıyla temin eden kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.  
• Gizli Kalması Gereken Bilgileri Açıklama (TCK. m. 330): Devletin savaş hazırlıklarını veya savaş etkinliğini veya askerî hareketlerini tehlikeye düşürecek nitelikteki bilgileri, yetkisiz kişilere açıklayan kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
• Yasaklanan Bilgilerin Casusluk Maksadıyla Temini (TCK m. 335): Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken ve daha önce (TCK m. 328’de tanımlanan suç kapsamında) açıklanması yasaklanmış olan bilgileri, siyasal veya askeri casusluk maksadıyla temin eden kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.

3. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezalarının İnfazı

3.1. İnfaz Rejimi

Müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının infazı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklere göre yapılır.

• Müebbet Hapis Cezası: Müebbet hapis cezası, genel olarak, yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında infaz edilir. Ancak, hükümlünün iyi hali ve diğer koşullar dikkate alınarak, daha hafif bir infaz rejimine (örneğin, kapalı ceza infaz kurumuna) nakledilmesi mümkündür.
• Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, sıkı güvenlik rejimine tabi olarak, yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edilir. Bu rejim, hükümlünün cezaevindeki yaşamını önemli ölçüde kısıtlar.

3.2. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının İnfazındaki Özel Koşullar

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar için, 5275 sayılı Kanun’un 25. maddesinde özel infaz koşulları düzenlenmiştir. Bu koşullar şunlardır:

• Tek Kişilik Oda: Hükümlü, yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarının tek kişilik odalarında barındırılır.
• Açık Havaya Çıkma ve Spor Hakkı: Hükümlüye, günde bir saat açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı tanınır. Bu süre, hükümlünün iyi hali ve cezaevi koşulları dikkate alınarak, cezaevi idaresi tarafından uzatılabilir.
• İletişim Hakları: Hükümlünün, avukatıyla, noterle, vasisiyle ve (belirli aralıklarla) yakınlarıyla görüşme ve haberleşme hakları vardır. Ancak, bu haklar, güvenlik gerekçesiyle kısıtlanabilir.
• Çalışma Hakkı: Hükümlü, ceza infaz kurumu içinde, uygun görülen işlerde çalıştırılabilir. Ancak, ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz.
• Eğitim ve İyileştirme Faaliyetleri: Hükümlünün, cezaevi içindeki eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine katılması teşvik edilir. Ancak, bu faaliyetlere katılım, cezaevi idaresinin iznine tabidir.
• Sağlık Hizmetleri: Hükümlünün, sağlık hizmetlerine erişim hakkı vardır. Ancak, sağlık hizmetleri, cezaevi içinde veya tam teşekküllü devlet hastanelerinin yüksek güvenlikli mahkum koğuşlarında verilir.

3.3. Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)

Müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarına mahkum olanlar, belirli koşulları yerine getirmeleri halinde, koşullu salıverilme (şartlı tahliye) imkanından yararlanabilirler. Koşullu salıverilme, hükümlünün cezasının bir kısmını cezaevinde çektikten sonra, belirli şartlar altında, denetimli olarak serbest bırakılmasıdır.

Koşullu Salıverilme Şartları:

• Belirli Bir Sürenin Cezaevinde Geçirilmesi:
  • Müebbet Hapis Cezası: Kural olarak 24 yıl.
  • Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: Kural olarak 30 yıl.
  • Birden Fazla Müebbet Hapis Cezası: 30 yıl.
  • Müebbet + Süreli Hapis: En fazla 30 yıl.
  • Birden Fazla Ağırlaştırılmış Müebbet veya Ağırlaştırılmış Müebbet + Müebbet: 36 yıl.
  • Terör Suçları (Ağırlaştırılmış Müebbet): 36 yıl (bazı durumlarda koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz).
  • Terör Suçları (Müebbet): 30 Yıl
  • Tekerrür Halinde Müebbet: 33 yıl.
  • Tekerrür Halinde Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis: 39 Yıl
• İyi Halli Olmak: Hükümlünün, cezaevinde kaldığı süre boyunca, cezaevi kurallarına uyması, disiplin cezası almaması, eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine katılması ve genel olarak iyi bir tutum sergilemesi gerekir.
• Koşullu Salıverilme Kararı Alınması: İnfaz hakimi tarafından yapılan değerlendirmede şartların oluştuğuna kanaat getirilmesi halinde koşullu salıverilme kararı verilmesi.

Koşullu Salıverilme Sonrası:

Koşullu salıverilen hükümlü, denetim süresi boyunca, belirli yükümlülüklere uymak zorundadır. Bu yükümlülükler, şunlar olabilir:

• Belirli bir adreste ikamet etmek.
• Belirli bir iş veya eğitim programına devam etmek.
• Belirli kişilerden veya yerlerden uzak durmak.
• Alkol veya uyuşturucu kullanmamak.
• Düzenli olarak denetim memuruna imza vermek.
• Yurt dışına çıkış yasağına uymak.

Hükümlü, denetim süresi boyunca bu yükümlülüklere uymazsa veya yeni bir suç işlerse, koşullu salıverilme kararı geri alınabilir ve cezasının kalan kısmını cezaevinde çekmek zorunda kalabilir.

4. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezaları Arasındaki Farklar

Müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları, her ikisi de ömür boyu hapis cezası olmasına rağmen, aralarında önemli farklar vardır:

Özetle: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezasına göre daha ağır bir ceza türüdür. Hem infaz koşulları daha ağırdır hem de koşullu salıverilme süresi daha uzundur (veya bazı durumlarda hiç yoktur). Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, toplum için çok daha büyük tehlike oluşturan ve daha ağır yaptırım gerektiren suçlar için öngörülmüştür.

5. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezalarının İnfazında Özellikli Durumlar

5.1. Birden Fazla Ceza Alınması

• Birden Fazla Müebbet Hapis Cezası: Bir kişi, birden fazla müebbet hapis cezasına mahkum edilirse, koşullu salıverilme için cezaevinde geçirmesi gereken süre 30 yıldır.
• Müebbet ve Süreli Hapis Cezası: Bir kişi, müebbet hapis cezası ile birlikte süreli hapis cezasına (örneğin, 10 yıl, 20 yıl vb.) mahkum edilirse, koşullu salıverilme için cezaevinde geçirmesi gereken süre en fazla 30 yıldır.
• Birden Fazla Ağırlaştırılmış Müebbet veya Ağırlaştırılmış Müebbet + Müebbet: Bir kişi birden fazla ağırlaştırılmış müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet ile müebbet hapis cezası alırsa, koşullu salıverme süresi 36 yıldır.
• Ağırlaştırılmış Müebbet ve Süreli Hapis Cezası: Bir kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile birlikte süreli hapis cezasına mahkum edilirse, koşullu salıverilme için cezaevinde geçirmesi gereken süre en fazla 36 yıldır.

5.2. Tekerrür

Tekerrür, bir kişinin daha önce işlediği bir suçtan dolayı kesinleşmiş bir mahkumiyeti varken, yeniden suç işlemesidir. Tekerrür halinde, koşullu salıverilme süreleri artar:

• Müebbet Hapis Cezasının Tekerrürü: Koşullu salıverilme süresi 33 yıldır.
• Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının Tekerrürü: Koşullu salıverilme süresi 39 yıldır.

5.3. Örgütlü Suçlar ve Terör Suçları

Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile terör suçlarından mahkum olanlar için koşullu salıverilme süreleri daha ağırdır:

• Müebbet Hapis Cezası: Koşullu salıverilme süresi 30 yıldır (bazı durumlarda daha da artabilir).
• Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: Koşullu salıverilme süresi 36 yıldır (bazı durumlarda koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz). Özellikle, TCK’nın “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar,” “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar,” “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” bölümlerinde yer alan ve bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlardan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar için koşullu salıverilme uygulanmaz. Bu kişiler, ömür boyu cezaevinde kalırlar.  

5.4. Af Durumu

Af, genel af ve özel af olmak üzere ikiye ayrılır.

• Genel Af: Genel af, TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla, belirli suçlar için verilen cezaların tamamen veya kısmen ortadan kaldırılmasıdır. Genel af, hangi suçları kapsayacağı ve hangi şartlarda uygulanacağı kanunda belirtilir. Genel af, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarını da kapsayabilir. Ancak, uygulamada, genel afların genellikle daha hafif suçları kapsadığı ve ağır suçları (özellikle terör suçları, devlete karşı suçlar) kapsamadığı görülmektedir.
• Özel Af: Özel af, Cumhurbaşkanı tarafından, belirli bir hükümlü için, sağlık, yaşlılık veya diğer insani nedenlerle verilen bir af kararıdır. Özel af, cezanın tamamen veya kısmen affedilmesini veya cezanın infaz şeklinin değiştirilmesini (örneğin, ev hapsine çevrilmesini) sağlayabilir.

Önemli Not: Af konusu, siyasi ve toplumsal hassasiyetler içeren bir konudur. Af düzenlemeleri, zaman zaman değişebilir. Bu nedenle, güncel af düzenlemelerini takip etmek önemlidir.

6. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• Soru: Müebbet hapis cezası alan bir kişi hiç cezaevinden çıkamaz mı? Cevap: Hayır. Müebbet hapis cezası, kural olarak ömür boyu hapis cezası anlamına gelse de, koşullu salıverilme hükümleri uygulanarak cezaevinde geçirilecek süre kısaltılabilir.
• Soru: Koşullu salıverilme nedir? Cevap: Koşullu salıverilme, hükümlünün cezasının bir kısmını cezaevinde çektikten sonra, belirli şartlar altında, denetimli olarak serbest bırakılmasıdır.
• Soru: Koşullu salıverilme şartları nelerdir? Cevap: Koşullu salıverilme için, hükümlünün belirli bir süreyi cezaevinde geçirmesi, iyi halli olması ve koşullu salıverilme kararı verilmesi gerekir.
• Soru: İyi halli olmak ne anlama gelir? Cevap: İyi halli olmak, hükümlünün cezaevinde kaldığı süre boyunca, cezaevi kurallarına uyması, disiplin cezası almaması, eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine katılması ve genel olarak olumlu bir tutum sergilemesi anlamına gelir. İyi hal, infaz hakimi tarafından değerlendirilir.
• Soru: Koşullu salıverilen bir kişi, yeniden suç işlerse ne olur? Cevap: Koşullu salıverilen bir kişi, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse veya kendisine yüklenen yükümlülüklere uymazsa, koşullu salıverilme kararı geri alınır ve cezasının kalan kısmını cezaevinde çeker.
• Soru: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan bir kişi, hiç cezaevinden çıkamaz mı? Cevap: Kural olarak, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan bir kişi, ömür boyu cezaevinde kalır. Ancak, bazı suçlar için (terör suçları hariç) 30 yıl cezaevinde kaldıktan sonra ve iyi halli ise koşullu salıverilme imkanı vardır. Bazı suçlarda (örneğin, devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar) ise koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.
• Soru: Af çıkarsa, müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar aftan yararlanabilir mi? Cevap: Bu, çıkarılan af kanununun kapsamına bağlıdır. Genel af, TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla düzenlenir ve hangi suçları kapsayacağı kanunda belirtilir. Uygulamada, genel afların genellikle daha hafif suçları kapsadığı ve ağır suçları (özellikle terör suçları, devlete karşı suçlar) kapsamadığı görülmektedir. Özel af ise, Cumhurbaşkanı tarafından belirli bir hükümlü için verilir ve kapsamı Cumhurbaşkanı’nın takdirindedir.
• Soru: İnfaz hesaplaması nasıl yapılır? Cevap: İnfaz hesaplaması oldukça karmaşıktır ve birçok faktöre (suçun türü, cezanın miktarı, birden fazla ceza olup olmadığı, tekerrür olup olmadığı, infaz rejimine ilişkin değişiklikler vb.) bağlıdır. Bu nedenle, infaz hesaplaması için bir avukata veya infaz savcılığına başvurmak en doğru yoldur.
• Soru: Müebbet veya ağırlaştırılmış hapis cezasının infazı sırasında, hükümlünün hangi hakları vardır? Cevap: Hükümlünün, cezaevinde insan onuruna yakışır şekilde muamele görme, avukatıyla görüşme, yakınlarıyla haberleşme, sağlık hizmetlerine erişim, eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine katılma (ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında bu haklar daha sınırlıdır) gibi hakları vardır.

7. Sonuç

Müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları, Türk Ceza Kanunu’ndaki en ağır cezalardır. Bu cezaların infazı, özel ve sıkı kurallara tabidir. Bu rehber, bu cezalar hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Ancak, her somut olay, kendine özgü özellikler taşıdığı için, bu tür bir ceza ile karşı karşıya kalan kişilerin, vakit kaybetmeden bir ceza avukatına danışması ve hukuki destek alması büyük önem taşır.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/