Maaş haczi, bir borçlunun borcunu ödememesi üzerine, alacaklının talebiyle, icra dairesi tarafından, borçlunun maaşının belirli bir kısmına el konulması ve bu kısmın alacaklıya ödenmesi işlemidir. Maaş haczi, hem çalışanlar hem de işverenler için önemli hukuki sonuçlar doğurur.

Bu kapsamlı rehber, Maaşıma Haciz Geldi: Ne Yapmalıyım? ve maaş haczi konusunu tüm yönleriyle ele almaktadır. Rehberde, maaş haczinin tanımından, yasal dayanaklarına, maaş haczi türlerinden, haczedilebilecek miktarlara, itiraz yollarından, maaş haczinin kaldırılmasına, işverenin sorumluluklarından, sıkça sorulan sorulara kadar tüm önemli bilgileri bulacaksınız.

İçindekiler

Maaş Haczi Nedir? Yasal Dayanak

Maaş Haczi Tanımı

Maaş haczi, bir borçlunun, ödemediği bir borcu nedeniyle, alacaklının talebi üzerine, icra dairesi tarafından, borçlunun maaşının belirli bir kısmına el konulması ve bu kısmın alacaklıya ödenmesi işlemidir. Maaş haczi, icra takibinin bir aşamasıdır ve cebri icra (zorla yerine getirme) yoluyla alacağın tahsilini amaçlar.

Yasal Dayanak

Maaş haczi, temel olarak aşağıdaki yasal düzenlemelere dayanır:

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK): Maaş haczi, İİK’nın 83. maddesinde ve diğer ilgili maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddeler, maaş haczinin şartlarını, usulünü, haczedilebilecek miktarı, itiraz yollarını ve haczin kaldırılması gibi konuları düzenler.
4857 sayılı İş Kanunu: İş Kanunu’nun 35. maddesi, işçi ücretinin hangi oranda haczedilebileceğini düzenler.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Bu kanun, emekli maaşlarına haciz konulup konulamayacağını ve hangi şartlarda konulabileceğini düzenler.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun: Bu kanun, kamu alacakları (vergi, SGK primi vb.) için maaş haczini düzenler.
Türk Medeni Kanunu (TMK): Nafaka alacakları için maaş haczi, TMK’daki hükümlere göre yapılır.
Yargıtay Kararları: Yargıtay’ın maaş haczi ile ilgili verdiği kararlar (içtihatlar), kanunların yorumlanmasında ve uygulanmasında yol gösterici niteliktedir.

Maaş Haczi Türleri

Maaş haczi, alacağın türüne göre farklı şekillerde uygulanabilir:

1. İcra Takibine Dayalı Maaş Haczi

Alacaklı: Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi (banka, şirket, şahıs vb.).
Borç Türü: Her türlü para borcu (kredi borcu, kredi kartı borcu, senet borcu, fatura borcu, tazminat borcu vb.).
Süreç:
1. Alacaklı, borçlu hakkında icra takibi başlatır.
2. İcra dairesi, borçluya ödeme emri gönderir.
3. Borçlu, ödeme emrine itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, takip kesinleşir.
4. Alacaklı, icra dairesinden maaş haczi talep eder.
5. İcra dairesi, borçlunun işverenine veya maaşını ödeyen kuruma (örneğin, SGK, banka) maaş haczi yazısı (haciz müzekkeresi) gönderir.
6. İşveren/kurum, maaş haczi yazısını aldıktan sonra, borçlunun maaşından her ay belirli bir oranda kesinti yaparak, icra dairesine öder.
7. İcra dairesi, kesilen parayı alacaklıya öder.
Haciz Oranı:
- Genel Kural: Maaşın en fazla 1/4’ü (dörtte biri) haczedilebilir (İİK m. 83).
- İstisna (Nafaka Borcu): Nafaka alacakları için, maaşın tamamına kadar haciz konulabilir. Ancak, uygulamada, genellikle, nafaka alacakları için de maaşın 1/4’ü veya 1/2’si oranında haciz konulur.
- İşçinin Rızası: İşçinin rızası ile maaşının 1/4’ünden fazlası haczedilebilir.
- Birden Fazla Haciz: Birden fazla haciz varsa, hacizler sıraya konulur. Önce gelen haciz, tamamen tahsil edilmeden, sonraki haciz için kesinti yapılamaz.

2. Kamu Alacakları İçin Maaş Haczi (6183 sayılı Kanun)

Alacaklı: Devlet, il özel idaresi, belediye gibi kamu kurumları.
Borç Türü: Vergi borcu, SGK prim borcu, trafik cezası, idari para cezası vb. kamu alacakları.
Süreç: Kamu kurumu, borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu, ödeme emrine itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, alacak kesinleşir. Kamu kurumu, borçlunun işverenine veya maaşını ödeyen kuruma maaş haczi yazısı gönderir. İşveren/kurum, maaş haczi yazısını aldıktan sonra, borçlunun maaşından her ay belirli bir oranda kesinti yaparak, kamu kurumuna öder.
Haciz Oranı: Kamu alacakları için maaş haczi oranı, genellikle 1/4 olmakla birlikte, bazı durumlarda daha yüksek veya daha düşük olabilir. Bu oran, alacağın türüne, borçlunun mali durumuna ve ilgili mevzuata göre değişir.

3. Nafaka Alacakları İçin Maaş Haczi

Alacaklı: Boşanmış eş, çocuklar, anne-baba veya diğer nafaka alacaklıları.
Borç Türü: Tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası veya yardım nafakası.
Süreç: Nafaka alacaklısı, mahkeme kararı ile doğrudan icra dairesine başvurarak ilamlı icra takibi başlatabilir. İcra dairesi, borçluya icra emri gönderir. Borçlu, icra emrine itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, takip kesinleşir. Nafaka alacaklısı, icra dairesinden maaş haczi talep eder. İcra dairesi, borçlunun işverenine veya maaşını ödeyen kuruma maaş haczi yazısı gönderir. İşveren/kurum, maaş haczi yazısını aldıktan sonra, borçlunun maaşından her ay belirli bir oranda kesinti yaparak, icra dairesine öder.
Haciz Oranı: Nafaka alacakları için, maaşın tamamına kadar haciz konulabilir. Ancak, uygulamada, genellikle, nafaka alacakları için de maaşın 1/4’ü veya 1/2’si oranında haciz konulur.
Öncelik: Nafaka alacakları, diğer alacaklara göre önceliklidir. Yani, borçlunun maaşında başka hacizler olsa bile, öncelikle nafaka alacağı kesilir.

Maaş Haczinde Sıra

Borçlunun maaşında birden fazla haciz varsa, hacizler sıraya konulur. Bu sıra, hacizlerin tarihlerine göre belirlenir. Önce haciz koyduran alacaklı, öncelikli olarak alacağını tahsil eder.

Sıralama:
1. Nafaka Alacakları: Nafaka alacakları, her zaman ilk sırada yer alır.
2. Kamu Alacakları: Vergi, SGK primi gibi kamu alacakları, nafaka alacaklarından sonra, diğer alacaklardan önce gelir.
3. Diğer Alacaklar: Banka kredileri, kredi kartı borçları, senet borçları, fatura borçları, tazminat borçları gibi diğer alacaklar, haciz tarihlerine göre sıralanır.
Örnek: Bir işçinin maaşında, hem nafaka alacağı için haciz, hem vergi borcu için haciz, hem de banka kredi borcu için haciz varsa, öncelikle nafaka alacağı kesilir. Nafaka alacağı tamamen tahsil edildikten sonra, vergi borcu için kesinti yapılır. Vergi borcu da tamamen tahsil edildikten sonra, banka kredi borcu için kesinti yapılmaya başlanır.

Emekli Maaşına Haciz Konulabilir mi?

Kural: Emekli maaşına, kural olarak, haciz konulamaz (5510 sayılı Kanun m. 93). Bu, emeklilerin asgari geçimlerini sağlamaları için getirilmiş bir korumadır.
İstisnalar:
- Nafaka Borçları: Emekli maaşına, nafaka borçları için haciz konulabilir.
- SGK Prim Borçları: Emekli maaşına, SGK prim borçları için haciz konulabilir.
- Vergi Borçları: Emekli maaşına, 6183 Sayılı Kanun kapsamında vergi borçları için haciz konulabilir.
- Emeklinin Rızası (Muvafakati): Emekli, kendi rızasıyla (örneğin, bankadan kredi çekerken) maaşına haciz konulmasına muvafakat edebilir. Bu durumda, emekli maaşına haciz konulabilir. Ancak, bu rızanın, özgür iradeye dayanması ve açık olması gerekir.
- Kesinleşmiş Mahkeme Kararları: Mahkeme kararıyla kesinleşmiş borçlar için de (örneğin, tazminat borcu) emekli maaşına haciz konulabilir (Yargıtay kararları bu yöndedir).

Maaş Haczine İtiraz

Borçlu, maaş haczine karşı, çeşitli gerekçelerle itiraz edebilir.

İtiraz Nedenleri

Borcun Olmadığı İddiası: Borçlu, böyle bir borcu olmadığını veya borcunu ödediğini iddia edebilir. Bu durumda, borca itiraz etmesi gerekir.
Zamanaşımı İddiası: Borçlu, alacağın zamanaşımına uğradığını iddia edebilir.
İcra Takibinin Usulsüzlüğü İddiası: Borçlu, icra takibinin usulüne uygun yapılmadığını (örneğin, ödeme emrinin tebliğ edilmediğini, tebligatın usulsüz olduğunu) iddia edebilir.
Haciz Oranının Fazlalığı İddiası: Borçlu, maaşından yapılan kesinti oranının yasal sınırın üzerinde olduğunu iddia edebilir.
Haczedilemeyecek Mal/Hak İddiası: Borçlu, maaşının tamamının veya bir kısmının haczedilemeyeceğini (örneğin, asgari ücretin altında olduğunu, nafaka alacağı olmadığını) iddia edebilir.
Takibin Mükerrer Olduğu İddiası: Aynı alacak için birden fazla takip yapılmış olabilir.
Yetkisiz İcra Dairesi: Takibin yetkisiz icra dairesi tarafından başlatılmış olması.

İtiraz Süresi ve Yeri

İcra Takibine İtiraz: Borçlu, ödeme emrinin veya icra emrinin kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde, icra dairesine itiraz edebilir. Bu itiraz, takibi durdurur.
Maaş Haczine İtiraz: Borçlu, maaş haczi yazısının (haciz müzekkeresinin) işverene tebliğinden itibaren 7 gün içinde, icra mahkemesine şikayet yoluyla başvurabilir. Bu itiraz, takibi durdurmaz, ancak maaştan kesinti yapılmasını geçici olarak durdurabilir.
Menfi Tespit Davası: Borçlu, icra takibinden önce veya sonra, borçlu olmadığının tespiti için menfi tespit davası açabilir. Menfi tespit davası, genel mahkemelerde (asliye hukuk mahkemesi) açılır.
İstirdat Davası: Haksız yere maaştan kesinti yapıldığını iddia eden borçlu, kesilen paranın iadesi için istirdat davası açabilir.

Önemli Not: İtiraz süresi, hak düşürücü süredir. Bu süre içinde itiraz edilmezse, itiraz hakkı kaybedilir.

Maaş Haczinin Kaldırılması

Maaş haczi, aşağıdaki durumlarda kaldırılır:

Borcun Tamamen Ödenmesi: Borcun tamamen ödenmesi halinde, icra dairesi, kendiliğinden veya alacaklının talebi üzerine, maaş haczini kaldırır.
İtirazın Kabulü: Borçlunun, maaş haczine itiraz etmesi ve itirazının kabul edilmesi halinde, maaş haczi kaldırılır.
Mahkeme Kararı: Borçlunun, menfi tespit davası veya istirdat davası açması ve davayı kazanması halinde, maaş haczi kaldırılır.
Takibin İptali: İcra takibinin herhangi bir nedenle (örneğin, yetkisizlik, usulsüzlük) iptal edilmesi halinde, maaş haczi de kendiliğinden kalkar.
Alacaklının Feragati: Alacaklının, alacağından vazgeçmesi (feragat etmesi) halinde, maaş haczi kaldırılır.
Aciz Vesikası Alınması: Borçlunun, mal varlığının borçlarını karşılamaya yetmediği durumlarda, icra dairesi tarafından aciz vesikası verilir. Aciz vesikası, borcun tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez, ancak maaş haczini geçici olarak durdurabilir.
Ödeme Taahhüdü: Borçlu, icra dairesinde alacaklı ile anlaşarak ödeme taahhüdünde bulunursa, maaş haczi kaldırılabilir veya taksitlendirme yapılabilir. Ancak, taahhüde uyulmazsa, haciz yeniden uygulanabilir ve borçlu tazyik hapsi ile cezalandırılabilir.
Zamanaşımı: Alacak, zamanaşımına uğrarsa, maaş haczi kaldırılır.
Konkordato: Borçlunun konkordato ilan etmesi durumunda alacaklılar, alacaklarını konkordato şartları çerçevesinde alırlar.

Maaş Haczinin Kaldırılması İçin Başvuru:

Maaş haczinin kaldırılması için, icra dairesine yazılı olarak başvurmak gerekir. Başvuru dilekçesinde, haczin kaldırılmasını gerektiren nedenler (borcun ödendiği, itirazın kabul edildiği, mahkeme kararı vb.) açıkça belirtilmeli ve gerekli belgeler (ödeme dekontu, mahkeme kararı vb.) eklenmelidir.

İşverenin Sorumlulukları

Maaş haczi durumunda, işverenin de bazı sorumlulukları vardır:

Kesinti Yapma: İşveren, icra dairesinden gelen maaş haczi yazısına (haciz müzekkeresine) uymak ve borçlunun maaşından belirtilen oranda kesinti yapmak zorundadır.
Kesintiyi İcra Dairesine Yatırma: İşveren, maaştan yaptığı kesintiyi, icra dairesinin hesabına yatırmak zorundadır.
İcra Dairesine Bilgi Verme: İşveren, maaş haczi yazısına cevap vermek, borçlunun maaş durumunu bildirmek ve kesinti yapılıp yapılmadığını icra dairesine bildirmek zorundadır.
Birden Fazla Haciz Varsa: İşveren, birden fazla maaş haczi varsa, hacizleri sıraya koymak ve öncelikle nafaka alacağını kesmek zorundadır.
Sorumluluk: İşveren, maaş haczi yazısına uymazsa veya kesintiyi icra dairesine yatırmazsa, yaptığı kesinti kadar icra dairesine karşı sorumlu olur ve icra takibine maruz kalabilir. Ayrıca, disiplin cezası ve tazminat sorumluluğu da doğabilir.

Maaş Haczinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Maaş Haczine İtiraz Süresi: Maaş haczi yazısının (haciz müzekkeresinin) işverene tebliğinden itibaren 7 gün içinde icra mahkemesine şikayet yoluyla itiraz edilebilir.
Asgari Geçim İndirimi (AGİ): Maaş haczi hesaplanırken, asgari geçim indirimi (AGİ) dikkate alınmaz. AGİ, vergi iadesidir ve haczedilemez.
Bes Kesintisi: Çalışanın maaşından Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) kesintisi yapılıyorsa, bu kesinti, maaş haczinden önce yapılır.
Sendika Aidatı: Çalışanın maaşından sendika aidatı kesiliyorsa, bu kesinti, maaş haczinden önce yapılır.
Nafaka Borcu: Nafaka borcu, öncelikli alacaktır ve maaşın tamamına kadar haczedilebilir. Ancak, uygulamada, genellikle, maaşın 1/4’ü veya 1/2’si oranında haciz konulur.
Birden Fazla Haciz: Maaşta birden fazla haciz varsa, önce gelen haciz (ilk haciz) tamamen tahsil edilmeden, sonraki hacizler için kesinti yapılamaz.
Emekli Maaşı: Kural olarak, emekli maaşına haciz konulamaz. Ancak, nafaka borçları, SGK prim borçları, vergi borçları ve emeklinin rızası ile verilen hacizler istisnadır.
İşsizlik Maaşı: İşsizlik maaşına, sadece nafaka borçları için haciz konulabilir.
Haciz Sırasında Uygulanacak Faiz Oranı: Haciz uygulamasında yasal faiz oranı uygulanmaktadır.
İcra Takip Masrafları: Borçlu, maaş haczinde, asıl alacağın yanı sıra, faiz, icra takip masrafları, avukatlık ücreti gibi ek masrafları da ödemek zorunda kalabilir.