Telif Hakkı Nedir? Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Telif Alma, İhlal, Ceza ve Haklarınız

Telif hakkı, bir eserin yaratıcısına, o eser üzerindeki maddi ve manevi haklarını koruma altına alan bir fikri mülkiyet hakkıdır. Eser sahibinin izni olmaksızın, eserin kopyalanması, dağıtılması, işlenmesi, umuma iletilmesi veya herhangi bir şekilde kullanılması, telif hakkı ihlali olarak kabul edilir ve hukuki yaptırımlara tabidir. Bu kapsamlı rehberde, telif hakkının ne olduğunu, neleri kapsadığını, nasıl alındığını, telif hakkı ihlali durumunda açılabilecek davaları, uygulanacak cezaları ve sosyal medya platformlarında telif hakkı konusunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile koruma altına alınan, eser sahibinin eseri üzerindeki maddi ve manevi haklarının tamamını ifade eder. Bu haklar, eser sahibine, eserini dilediği gibi kullanma, çoğaltma, dağıtma, işleme, kamuya sunma ve bunlardan gelir elde etme yetkisi verir.

FSEK’e göre eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir. (FSEK m.1/B)

Telif Hakkının Kapsamı:

Telif hakkı, eser sahibine tanınan iki tür haktan oluşur:

1. Manevi Haklar

Manevi haklar, eser sahibinin eseri üzerindeki kişilik haklarıdır ve kesinlikle devredilemezler. Bu haklar şunlardır:

• Eseri Umuma Arz Etme Hakkı (FSEK 14): Eserin kamuya sunulup sunulmayacağına, sunulacaksa nasıl ve ne zaman sunulacağına karar verme hakkı.
• Adın Belirtilmesi Hakkı (FSEK 15): Eser üzerinde ve kopyalarında, eser sahibinin adının veya rumuzunun belirtilmesini talep etme hakkı.
• Eserde Değişiklik Yapılmasını Menetme Hakkı (FSEK 16): Eser sahibinin izni olmaksızın, eserde herhangi bir değişiklik, ekleme veya çıkarma yapılamaz.
• Eser Sahibinin Zilyet ve Malike Karşı Hakları (FSEK 17): Eser sahibi, eserin aslına ulaşmak ve onu kullanmak için gerekli durumlarda, eserin zilyedinden veya malikinden talepte bulunma hakkına sahiptir.

2. Mali Haklar

Mali haklar, eser sahibinin eserinden ekonomik olarak yararlanma hakkıdır. Bu haklar, devredilebilir, kiralanabilir veya lisanslanabilir. Mali haklar şunlardır:

• İşleme Hakkı (FSEK 21): Eserden, onu işlemek suretiyle faydalanma hakkıdır. Örneğin, bir romanın filme uyarlanması, bir şarkının farklı bir dilde yorumlanması.
• Çoğaltma Hakkı (FSEK 22): Eserin aslını veya işlenmelerini, herhangi bir teknikle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı olarak, geçici veya sürekli olarak çoğaltma hakkıdır. Örneğin, bir kitabın fotokopisini çekmek, bir müzik eserini CD’ye kaydetmek.
• Yayma Hakkı (FSEK 23): Eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını, kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır. Örneğin, bir kitabı kitapçılarda satmak, bir filmi sinemalarda gösterime sokmak.
• Temsil Hakkı (FSEK 24): Eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkıdır. Örneğin, bir tiyatro oyununu sahnede oynamak, bir şarkıyı konserde seslendirmek.  
• İşaret, Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma İletim Hakkı (FSEK 25): Eserin aslının veya işlenmiş veya çoğaltılmış nüshalarının, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması ve yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkıdır. Örneğin, bir şarkının radyoda çalınması, bir filmin internet üzerinden izlenmesi.  
• Pay ve Takip Hakkı (FSEK 45): Güzel sanat eserleri, eser sahibinin veya mirasçılarının sonraki satışlarından pay alma hakkıdır.

Bağlantılı Haklar:

FSEK, eser sahibinin haklarına ek olarak, icracı sanatçılara, fonogram yapımcılarına, radyo-televizyon kuruluşlarına ve film yapımcılarına da belirli haklar tanımıştır. Bu haklara “bağlantılı haklar” denir.

• İcracı Sanatçılar: Bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan veya çeşitli biçimlerde icra eden sanatçılar.
• Fonogram Yapımcıları: Sesleri ilk defa ve sabit bir şekilde kaydeden (tespit eden) kişiler.
• Film Yapımcıları: Görsel-işitsel eserleri (sinema eserleri) ilk defa tespit eden kişiler.
• Radyo-Televizyon Kuruluşları: Radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleştiren kuruluşlar.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Telif hakkı, tescile bağlı bir hak değildir. Yani, bir eserin telif hakkı korumasından yararlanabilmesi için, herhangi bir kuruma tescil ettirilmesi gerekmez. Eser, yaratıldığı andan itibaren kendiliğinden telif hakkı koruması altındadır.

Ancak, isteğe bağlı kayıt-tescil sistemi mevcuttur. Eser sahipleri, eserlerini Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne tescil ettirebilirler. Bu tescil, zorunlu olmamakla birlikte, olası hak ihlallerinde ispat kolaylığı sağlar ve eser sahibinin haklarını daha etkin bir şekilde korumasına yardımcı olur.

İsteğe Bağlı Kayıt-Tescil İşleminin Faydaları:

• İspat Kolaylığı: Tescil belgesi, eser üzerindeki hak sahipliğini ispatlamada önemli bir delil niteliği taşır.
• Hak Sahipliğinin Belirlenmesi: Eser üzerindeki hak sahiplerinin kimler olduğunun ve hakların kapsamının belirlenmesine yardımcı olur.
• Üçüncü Kişilere Karşı İleri Sürülebilirlik: Tescil, eser üzerindeki hakların üçüncü kişilere karşı daha kolay ileri sürülmesini sağlar.
• Caydırıcılık: Tescil, potansiyel ihlalciler üzerinde caydırıcı bir etki yaratabilir.

İsteğe Bağlı Kayıt-Tescil Başvurusu Nasıl Yapılır?

Başvuru, online olarak e-Devlet Kapısı üzerinden Kültür ve Turizm Bakanlığı – Telif Hakları Genel Müdürlüğü sayfasından veya şahsen Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne veya İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerine yapılabilir.

Gerekli Belgeler:

• Başvuru Formu: Eser türüne göre doldurulmuş başvuru formu (Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinden temin edilebilir).
• Eser Örneği: Eserin fiziki veya dijital bir örneği.
• Kimlik Fotokopisi:
• Vekaletname: Başvuru vekil aracılığıyla yapılıyorsa, noter onaylı vekaletname.
• Ücret: Kayıt-tescil ücretinin ödendiğine dair belge.

Önemli Not: Kayıt-tescil işlemi, sadece beyana dayalı bir işlemdir. Telif Hakları Genel Müdürlüğü, eserin özgünlüğünü veya gerçek hak sahibinin kim olduğunu incelemez. Bu nedenle, tescil belgesi, kesin bir hak sahipliği karinesi oluşturmaz.

Telif Hakkı İhlali Nedir?

Telif hakkı ihlali, eser sahibinin maddi veya manevi haklarının, izinsiz olarak kullanılmasıdır. Bu kullanım, eserin çoğaltılması, dağıtılması, işlenmesi, umuma iletilmesi, temsil edilmesi veya başka bir şekilde kullanılması şeklinde olabilir.

Telif Hakkı İhlaline Örnekler:

• Bir kitabın izinsiz olarak fotokopisini çekmek veya internet üzerinden paylaşmak.
• Bir müzik eserini izinsiz olarak indirmek, çoğaltmak veya umuma açık yerlerde çalmak.
• Bir filmi izinsiz olarak internet üzerinden yayınlamak veya kopyalamak.
• Bir yazılım programını izinsiz olarak kopyalamak veya kullanmak.
• Bir fotoğrafı veya resmi izinsiz olarak internet sitesinde veya sosyal medyada paylaşmak.
• Bir eseri, sahibinin adı olmadan kullanmak veya eser üzerinde değişiklik yapmak.
• Bir eserin, sahibinin izni olmadan başka bir dile çevrilmesi veya uyarlanması.

Önemli Not: Telif hakkı ihlali, hem hukuki hem de cezai yaptırımlara tabidir.

Telif Hakkı İhlalinde Açılabilecek Davalar Nelerdir?

Telif hakkı ihlal edilen eser sahibi, haklarını korumak için hukuk davaları ve ceza davası açabilir.

Hukuk Davaları

• Tecavüzün Ref’i (Durdurulması) Davası (FSEK 66): Eser sahibi, devam eden bir telif hakkı ihlalinin durdurulmasını ve sona erdirilmesini talep edebilir. Bu dava ile, örneğin, izinsiz çoğaltılan kitapların toplatılması, izinsiz gösterimin durdurulması sağlanabilir.
• Tecavüzün Önlenmesi Davası (FSEK 69): Henüz gerçekleşmemiş ancak gerçekleşmesi muhtemel bir telif hakkı ihlalinin önlenmesi için açılır. Örneğin, bir kitabın izinsiz olarak basılacağı yönünde ciddi emareler varsa, eser sahibi, bu dava ile baskının önlenmesini talep edebilir.
• Tespit Davası: Eser üzerindeki hak sahipliğinin veya ihlalin varlığının tespiti için açılabilir.
• Maddi Tazminat Davası (FSEK 68): Eser sahibi, telif hakkı ihlali nedeniyle uğradığı maddi zararların tazminini talep edebilir. Bu kapsamda, gerçek zarar (örneğin, satış kaybı) ve yoksun kalınan kazanç (örneğin, eser izinsiz kullanıldığı için elde edilemeyen telif geliri) talep edilebilir. Ayrıca, FSEK 68 uyarınca, üç katına kadar (rayiç bedel veya sözleşme olması halinde talep edilebilecek bedelin üç katına kadar) fazla kazanç da talep edilebilir.
• Manevi Tazminat Davası (FSEK 70): Eser sahibi, telif hakkı ihlali nedeniyle yaşadığı manevi üzüntü, elem ve itibar kaybı için manevi tazminat talep edebilir. Manevi tazminat miktarı, hakim tarafından, olayın özellikleri, ihlalin ağırlığı, tarafların kusur durumu ve sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınarak takdir edilir.

Ceza Davaları

FSEK, telif hakkı ihlallerini suç olarak kabul etmiş ve cezai yaptırımlar öngörmüştür. Telif hakkı ihlali nedeniyle açılacak ceza davasında, ihlalin niteliğine göre hapis cezası ve/veya adli para cezası uygulanabilir.

FSEK’te Düzenlenen Suçlar (FSEK 71):

• Eser Sahibinin Manevi Haklarına Tecavüz: Örneğin, eseri sahibinin izni olmadan umuma arz etmek, eser sahibinin adını belirtmemek, eserde değişiklik yapmak.
• Eser Sahibinin Mali Haklarına Tecavüz: Örneğin, eseri izinsiz olarak işlemek, çoğaltmak, dağıtmak, temsil etmek, umuma iletmek.
• Bağlantılı Hak Sahiplerinin Haklarına Tecavüz: Örneğin, icracı sanatçının icrasını izinsiz olarak kaydetmek, çoğaltmak, yayımlamak.
• Koruyucu Programları Etkisiz Kılmaya Yönelik Hazırlık Hareketleri: Örneğin, kopya koruma sistemlerini devre dışı bırakmaya yönelik programlar üretmek, yaymak.
• Usulsüz Olarak Elde Edilen Eserleri Satmak, Kiralamak, Ticari Amaçla Elde Bulundurmak:

Cezalar:

FSEK’te öngörülen cezalar, suçun niteliğine göre 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve/veya adli para cezası şeklindedir. Ayrıca, suçta kullanılan materyallere el konulması ve mahkumiyet halinde hükmün ilan edilmesi gibi yaptırımlar da uygulanabilir.

Önemli Not: Telif hakkı ihlali nedeniyle ceza davası açılabilmesi için, eser sahibinin veya yetkili meslek birliğinin şikayetçi olması gerekir.

Telif Hakkı İhlalinde Zamanaşımı

Telif hakkı ihlallerinde ceza davaları için öngörülen zamanaşımı süresi, FSEK 71’de düzenlenen suçlar için 8 yıldır.

Hukuk davalarında ise, tazminat davaları için zamanaşımı süresi, zararın ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıldır. Tecavüzün ref’i ve men’i davaları ise herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir.

Telif Hakkı İhlalinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Ceza Davaları:
  • Görevli Mahkeme: Asliye Ceza Mahkemesi (Fikri ve Sınai Ceza Mahkemeleri bulunan yerlerde bu mahkemeler)
  • Yetkili Mahkeme: Suçun işlendiği yer mahkemesi
• Hukuk Davaları:
  • Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi (Fikri ve Sınai Hukuk Mahkemeleri bulunan yerlerde bu mahkemeler)
  • Yetkili Mahkeme: Davalının yerleşim yeri mahkemesi veya haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi

Sosyal Medyada Telif Hakları Nelerdir?

Sosyal medya platformları, telif hakkı ihlallerinin yoğun olarak yaşandığı alanlardan biridir. Kullanıcılar, farkında olarak veya olmayarak, başkalarına ait eserleri (fotoğraf, video, müzik, yazı vb.) izinsiz olarak paylaşabilmekte ve bu durum telif hakkı ihlallerine yol açabilmektedir.

Sosyal Medyada Telif Hakkı İhlallerine Örnekler:

• İzinsiz Fotoğraf ve Video Paylaşımı: Başkalarına ait fotoğraf veya videoların, izin alınmadan profil fotoğrafı yapılması, hikayelerde paylaşılması veya sayfalarda yayınlanması.
• İzinsiz Müzik Kullanımı: Videolarda veya paylaşımlarda, arka plan müziği olarak izinsiz müzik kullanılması.
• İzinsiz Metin Paylaşımı: Başkalarına ait yazıların, makalelerin veya kitap alıntılarının, kaynak gösterilmeden veya izin alınmadan paylaşılması.
• İzinsiz Yazılım ve Oyun Paylaşımı: Lisanslı yazılımların veya oyunların, izinsiz olarak indirilmesi veya paylaşılması.

Sosyal Medya Platformlarının Telif Hakkı Politikaları:

Sosyal medya platformları, genellikle kendi telif hakkı politikalarına sahiptir ve bu politikalar doğrultusunda, telif hakkı ihlallerine karşı önlemler alırlar. Bu önlemler arasında, içerik kaldırma, hesap askıya alma veya kapatma gibi yaptırımlar yer alabilir.

Sosyal Medyada Telif Hakkı İhlallerinden Kaçınmak İçin:

• İzin Alın: Başkalarına ait eserleri paylaşmadan önce, mutlaka eser sahibinden izin alın.
• Kaynak Gösterin: İzin alarak kullandığınız eserler için, eser sahibini ve kaynağını açıkça belirtin.
• Lisanslı İçerik Kullanın: Telif hakkı ödenmiş veya kullanımı serbest olan içerikleri tercih edin.
• Özgün İçerik Üretin: Kendi özgün içeriklerinizi üretmeye ve paylaşmaya özen gösterin.
• Platform Kurallarını İnceleyin: Kullandığınız sosyal medya platformunun telif hakkı politikasını ve kullanım koşullarını dikkatlice okuyun.

Önemli Not: Sosyal medyada telif hakkı ihlalleri, hukuki ve cezai yaptırımlara yol açabilir. Bu nedenle, sosyal medya kullanıcılarının, telif hakları konusunda bilinçli olmaları ve paylaşımlarında dikkatli davranmaları gerekmektedir.

Telif Hakkı İhlalinde Ne Yapmalısınız?

Telif hakkınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• İhlali Belgeleyin: İhlali kanıtlayan ekran görüntüleri, URL’ler, tarih ve saat bilgileri gibi delilleri toplayın.
• İhlali Yapan Kişiyle İletişime Geçin: Mümkünse, ihlali yapan kişiyle iletişime geçerek, içeriği kaldırmasını veya kullanımı için izin almasını talep edin.
• Platforma Bildirin: İçeriğin yayınlandığı platforma (sosyal medya, web sitesi vb.) telif hakkı ihlali bildiriminde bulunun.
• İhtarname Gönderin: İhlali yapan kişiye, noter kanalıyla ihtarname göndererek, ihlale son vermesini ve uğradığınız zararı tazmin etmesini talep edin.
• Hukuki Yollara Başvurun: Yukarıdaki adımlar sonuç vermezse, hukuk ve/veya ceza davası açarak haklarınızı arayabilirsiniz.

Telif Hakkı Cezası

Telif hakkı ihlali, hem hukuki hem de cezai yaptırımlara tabidir.

Hukuki Yaptırımlar:

• Tecavüzün durdurulması ve önlenmesi
• Maddi ve manevi tazminat
• Üç katına kadar kar kaybı tazminatı (FSEK 68)
• Eserin izinsiz kullanıldığı ürünlerin imhası veya toplatılması

Cezai Yaptırımlar:

• Hapis cezası (1 yıldan 5 yıla kadar)
• Adli para cezası

Önemli Not: Cezai yaptırımlar, FSEK’in 71. maddesinde düzenlenmiştir ve ihlalin niteliğine göre değişir.

Telif ve Patent Hakkı Nedir? Arasındaki Farklar

Telif hakkı ve patent hakkı, fikri mülkiyet hakları nın iki farklı türüdür.

• Telif Hakkı: Eserleri korur. (Kitap, müzik, film, resim, yazılım vb.)
• Patent Hakkı: Buluşları korur. (Yeni ve sanayiye uygulanabilir buluşlar)

Temel Farklar:

Örnek:

• Bir roman telif hakkı ile korunurken, o romanda kullanılan yeni bir baskı tekniği patent ile korunabilir.
• Bir şarkı telif hakkı ile korunurken, o şarkıyı kaydetmek için kullanılan yeni bir ses kayıt cihazı patent ile korunabilir.

Telif Hakkı Süresi

Telif hakkı, eser sahibinin yaşamı boyunca ve ölümünden itibaren 70 yıl süreyle devam eder. Bu süre, eser sahibinin ölüm tarihi esas alınarak hesaplanır.

Tüzel Kişilerde Süre:

Tüzel kişilerin eser sahibi olması durumunda (örneğin, bir film şirketi tarafından üretilen bir film), koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.

Süre Sonu:

Koruma süresi sona erdikten sonra, eser kamu malı haline gelir ve herkes tarafından serbestçe kullanılabilir.

İsim Telif Hakkı Alma (Marka Tescili)

“İsim telif hakkı” ifadesi, hukuki olarak doğru bir ifade değildir. İsimler, marka olarak tescil ettirilerek korunabilir. Marka tescili, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) nezdinde yapılır.

Marka Tescilinin Sağladığı Haklar:

• Markayı tek başına kullanma hakkı.
• Markanın başkaları tarafından kullanılmasını önleme hakkı.
• Markayı lisanslama veya devretme hakkı.

Marka Tescil Süreci:

1. Ön Araştırma: Tescil ettirilmek istenen markanın, daha önce tescil edilmiş markalarla benzer olup olmadığının araştırılması.
2. Başvuru: TÜRKPATENT’e online veya şahsen başvuru yapılması.
3. İnceleme: TÜRKPATENT tarafından başvurunun şekil ve esas yönünden incelenmesi.
4. Yayın: Başvurunun kabul edilmesi halinde, markanın Resmi Marka Bülteni’nde yayınlanması.
5. İtiraz: Yayım süresi içinde, üçüncü kişilerin markaya itiraz etme hakkı.
6. Tescil: İtiraz olmaması veya itirazın reddedilmesi halinde, markanın tescil edilmesi ve başvuru sahibine Marka Tescil Belgesi verilmesi.

Önemli Not: Marka tescili, 10 yıllık bir süre için yapılır ve bu süre, 10’ar yıllık dönemler halinde yenilenebilir.

Sonuç

Telif hakkı, eser sahiplerinin haklarını koruyan ve yaratıcılığı teşvik eden önemli bir hukuki mekanizmadır. Telif hakkı sahiplerinin haklarını bilmeleri ve bu hakları etkin bir şekilde kullanmaları, eserlerinin izinsiz kullanımını önlemek ve emeklerinin karşılığını almak açısından büyük önem taşır. Telif hakkı ihlalleriyle karşılaşıldığında, hukuki ve cezai yollara başvurulması ve fikri mülkiyet hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek alınması gerekmektedir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/