Mesai Hesaplama 2025: Asgari Ücret ve Fazla Mesai
Çalışma hayatının en önemli konularından biri de mesai (fazla çalışma) ücretleridir. İşçiler, yasal çalışma sürelerinin üzerinde çalıştıklarında, fazla mesai ücreti almaya hak kazanırlar. Bu rehberde, 2025 yılı için mesai hesaplama yöntemlerini, asgari ücret üzerinden fazla mesai hesaplamalarını, hafta tatili, resmi tatil ve bayram mesaisi hesaplamalarını, 270 saat sınırı, sağlık bakanlığı fazla mesai hesaplaması gibi özel durumları ve fazla mesaiye ilişkin yasal düzenlemeleri detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca, fazla mesaiye dair sıkça sorulan soruları yanıtlayacak ve Yargıtay kararlarından örnekler sunacağız.
Fazla Çalışma (Mesai) Nedir?
Fazla çalışma (fazla mesai), 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre;
Madde 41 – Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır.
Tanımdan Hareketle:
- Haftalık 45 Saati Aşan Çalışmalar: İş Kanunu’na göre, haftalık normal çalışma süresi en çok 45 saattir. Bu süreyi aşan çalışmalar, fazla çalışma (fazla mesai) olarak kabul edilir.
- Günlük 11 Saati Aşan Çalışmalar: İş Kanunu’na göre işçiler günlük 11 saati aşacak şekilde çalıştırılamaz. Haftalık 45 saat aşılmasa bile, günlük 11 saati aşan çalışmalar da fazla çalışma olarak değerlendirilir.
- Sözleşme ile Haftalık Çalışma Süresinin 45 Saatin Altında Belirlenmesi: İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenmişse (örneğin 40 saat), belirlenen bu süre ile 45 saat arasındaki çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılır. Bu durumda 40 saati aşan çalışmalar fazla sürelerle çalışma, 45 saati aşan çalışma ise fazla çalışma sayılır.
Önemli Not: Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma kavramları, ücretlendirme açısından farklılık gösterir.
Fazla Çalışma Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Fazla çalışma ücreti, işçinin normal saatlik ücretinin %50 artırımlı olarak ödenmesi suretiyle hesaplanır. Fazla sürelerle çalışmalarda ise bu oran %25 olarak uygulanır.
Hesaplama Adımları:
- Saatlik Ücretin Hesaplanması: İşçinin brüt aylık ücreti, aylık çalışma saatine (genellikle 225 saat kabul edilir) bölünerek, saatlik brüt ücret bulunur.
- Fazla Çalışma Zammının Hesaplanması: Saatlik brüt ücret, %50 (veya fazla sürelerle çalışma için %25) artırılarak, fazla çalışma saat ücreti bulunur.
- Toplam Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması: Fazla çalışma saat ücreti, toplam fazla çalışma saati ile çarpılarak, toplam fazla mesai ücreti bulunur.
Formül:
- Saatlik Brüt Ücret = Aylık Brüt Ücret / 225
- Fazla Mesai Saat Ücreti = Saatlik Brüt Ücret x 1,5
- Fazla Sürelerle Çalışma Saat Ücreti = Saatlik Brüt Ücret x 1,25
- Toplam Fazla Mesai Ücreti = Fazla Mesai Saat Ücreti x Fazla Mesai Saati
- Toplam Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti = Fazla Sürelerle Çalışma Saat Ücreti x Fazla Sürelerle Çalışma Saati
Örnek:
- Aylık brüt ücreti: 26.005,50 TL (2025 yılı için tahmini asgari ücret %30 zam varsayımıyla)
- Haftalık normal çalışma süresi: 45 saat
- Fazla çalışma süresi: 10 saat
Hesaplama:
- Saatlik Brüt Ücret = 26.005,50 TL / 225 = 115,58 TL
- Fazla Mesai Saat Ücreti = 115,58 TL x 1,5 = 173,37 TL
- Toplam Fazla Mesai Ücreti = 173,37 TL x 10 saat = 1.733,7 TL
Önemli Not: Bu hesaplamalar, çıplak brüt ücret üzerinden yapılmıştır. Yol, yemek, prim, ikramiye gibi ödemeler brüt ücrete dahil ise, giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekir.
2025 Asgari Ücret Üzerinden Fazla Mesai Hesaplama
2025 yılı asgari ücreti Net Asgari Ücret: 22.102,76 TL resmi olarak açıklanmıştır.
2024 yılı Temmuz ayında asgari ücret ara zammı yapılmayacağı açıklanmıştır. 2024 yılı brüt asgari ücret 20.002,50 TL’dir.
2025 Yılı Asgari Ücret (%30 Zam ile):
- Brüt Asgari Ücret: 26.003,25 TL
- Net Asgari Ücret: 22.102,76 TL
- Saatlik Brüt Ücret: 26.003,25 TL / 225 = 115,58 TL
- Fazla Mesai Saat Ücreti (%50 zamlı): 115,58 TL x 1,5 = 173,37 TL
- Fazla Sürelerle Çalışma Saat Ücreti (%25 zamlı): 115,58 TL x 1,25 = 144,47 TL
270 Saat Fazla Mesai Sınırı
İş Kanunu’na göre, bir işçi bir yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir. Bu sınır, işçinin sağlığını korumak ve aşırı çalışmanın önüne geçmek amacıyla getirilmiştir.
270 Saat Sınırının Aşılması:
- Yargıtay kararlarına göre, işçinin yılda 270 saati aşan fazla mesai yapması durumunda, bu çalışmaların karşılığı olan fazla mesai ücretinin ödenmesi gerekir.
- Yıllık 270 saati aşan fazla mesai yapılması, işçi açısından haklı fesih sebebi oluşturabilir.
- İşveren, 270 saat sınırını aşan fazla mesai yaptırması durumunda, idari para cezası ile karşılaşabilir.
Önemli Not: 270 saat sınırı, yıllık olarak hesaplanır.
Sağlık Bakanlığı Fazla Mesai Hesaplama
Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin fazla mesai ücretleri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, ilgili yönetmelikler ve toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre hesaplanır.
Sağlık Bakanlığı Personeli İçin Fazla Mesai Hesaplamasında Dikkat Edilen Hususlar:
- Nöbet Ücreti: Sağlık personeline, normal çalışma saatleri dışında tuttukları nöbetler için nöbet ücreti ödenir. Nöbet ücreti, personelin unvanına, derecesine ve nöbet tutulan birime göre değişir.
- İcap Nöbeti: İcap nöbeti, personelin evinde veya belirlediği bir yerde, çağrıldığında göreve gelmek üzere hazır beklemesidir. İcap nöbeti için de belirli bir ücret ödenir.
- %50 Artırımlı Ödeme: Yoğun bakım, acil servis ve 112 acil sağlık hizmetlerinde tutulan nöbetler için, nöbet ücreti %50 artırımlı ödenir.
- 130 Saat Sınırı: Sağlık Bakanlığı bünyesinde görev yapan personele ayda aile sağlığı ve toplum sağlığı merkezlerinde 60 saatten, diğer yerlerde ve hiçbir şekilde 130 saatten fazlası için ödeme yapılmaz.
Önemli Not: Sağlık Bakanlığı personelinin fazla mesai hesaplamaları, karmaşık ve detaylı hesaplamalar gerektirebilir. Bu nedenle, en doğru bilgiyi, ilgili kurumun personel biriminden veya yetkili sendikalardan almak önemlidir.
Fazla Mesai Ücreti Davalarında İspat Yükü
Fazla mesai ücreti davalarında, fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. İşveren ise, fazla mesai ücretlerinin ödendiğini ispatlamalıdır.
İspat Araçları:
- Yazılı Belgeler: İş yeri kayıtları, puantaj cetvelleri, maaş bordroları, işe giriş-çıkış kayıtları, güvenlik kamerası kayıtları, e-posta yazışmaları, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi vb.
- Tanık Beyanları: Aynı işyerinde çalışan veya çalışmış olan diğer işçilerin tanıklığı.
- Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, gerek görürse, bilirkişi incelemesi yaptırarak, fazla çalışma yapılıp yapılmadığını ve yapılmışsa süresini tespit ettirebilir.
Önemli Not: İşçinin imzasını taşıyan maaş bordroları, sahteliği ispatlanana kadar kesin delil niteliğindedir. Ancak, bordroda “fazla mesai ücreti” adı altında bir ödeme gösterilmiş olsa bile, işçi, gerçekte daha fazla mesai yaptığını iddia ediyorsa, bu iddiasını her türlü delille ispatlayabilir.
Fazla Mesai Davası Kazananlar: Yargıtay Kararları
Fazla mesai ücreti davalarında, Yargıtay’ın verdiği birçok emsal karar bulunmaktadır. Bu kararlar, fazla mesai ücretinin hesaplanması, ispatı ve zamanaşımı gibi konularda yol gösterici niteliktedir.
Örnek Yargıtay Kararları:
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2016/15849 E., 2020/3679 K.: “İşçinin, işverence hafta tatili günlerinde çalıştırılması halinde, haftalık çalışma süresinin 45 saati aşıp aşmadığına bakılmaksızın, hafta tatili ücretine hak kazanır.”
- Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2017/24339 E., 2019/18396 K.: “İşçinin, sürekli gece vardiyasında çalıştırılması, işçi açısından haklı fesih nedenidir ve işçi bu durumda kıdem tazminatına hak kazanır.”
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2015/25486 E., 2018/22695 K.: “Kısmi davada, fazlaya ilişkin hakların saklı tutulması, zamanaşımını kesmez. Saklı tutulan kısım için, dava tarihinden itibaren zamanaşımı süresi işlemeye devam eder.”
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2021/4567 E., 2021/8765 K.: “İşçinin, fazla mesai yapmadığı halde yapmış gibi gösterilerek ücretinin ödenmesi, işverenin güveni kötüye kullanma niteliğindedir ve işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını doğurur.”
Önemli Not: Bu kararlar, Yargıtay’ın fazla mesai konusundaki genel yaklaşımını göstermektedir. Ancak, her dava, kendi özel koşulları çerçevesinde değerlendirilir.
Fazla Mesai Hesaplama Net Ücretten Mi Yapılır?
Hayır, fazla mesai hesaplaması net ücret üzerinden yapılmaz, brüt ücret üzerinden yapılır. Fazla mesai ücreti, işçinin çıplak brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Ancak, yol, yemek, prim, ikramiye gibi ödemeler brüt ücrete dahil ise, giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekir.
Fazla Mesai Onay Formu
İşveren, işçiye fazla mesai yaptırmadan önce, yazılı onayını almak zorundadır. Bu onay, iş sözleşmesinin yapıldığı sırada alınabileceği gibi, fazla mesai ihtiyacı ortaya çıktığında da alınabilir. Uygulamada, bu onay genellikle “Fazla Mesai Onay Formu” adı verilen bir belge ile alınır.
Fazla Mesai Onay Formu Örneği:
FAZLA MESAİ ONAY FORMU
İşyerinin Adı:
İşyerinin Adresi:
İşçinin Adı Soyadı:
T.C. Kimlik No:
Görevi:
Yukarıda bilgileri yer alan işçi olarak, işverenin ihtiyaç duyması halinde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi ve ilgili yönetmelik hükümleri çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan fazla mesai ve/veya hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma yapmayı kabul ettiğimi beyan ve taahhüt ederim.
Tarih: …/…/20…
İşçinin Adı Soyadı:
İmza:
Önemli Not: İşçi, fazla mesai yapma konusunda zorlanamaz. İşçi, onay vermezse, işveren işçiye fazla mesai yaptıramaz.
Fazla Mesai İspatı
Fazla mesai yaptığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. İşveren ise, fazla mesai ücretlerinin ödendiğini ispatlamalıdır.
Fazla Mesainin İspatında Kullanılabilecek Deliller:
- Yazılı Belgeler: İş yeri kayıtları, puantaj cetvelleri, maaş bordroları, işe giriş-çıkış kayıtları, güvenlik kamerası kayıtları, e-posta yazışmaları, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi vb.
- Tanık Beyanları: Aynı işyerinde çalışan veya çalışmış olan diğer işçilerin tanıklığı.
- Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, gerek görürse, bilirkişi incelemesi yaptırarak, fazla mesai yapılıp yapılmadığını ve yapılmışsa süresini tespit ettirebilir.
Önemli Not: İşçinin imzasını taşıyan maaş bordroları, sahteliği ispatlanana kadar kesin delil niteliğindedir. Ancak, bordroda “fazla mesai ücreti” adı altında bir ödeme gösterilmiş olsa bile, işçi, gerçekte daha fazla mesai yaptığını iddia ediyorsa, bu iddiasını her türlü delille ispatlayabilir.
Resmi Tatilde Fazla Mesai Hesaplama
Resmi tatillerde (Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri – UBGT) yapılan çalışmalar, haftalık 45 saatlik çalışma süresine dahil edilmeksizin, %100 zamlı olarak ödenir.
Hesaplama:
- Günlük Brüt Ücret = Aylık Brüt Ücret / 30
- Resmi Tatil Mesai Ücreti = Günlük Brüt Ücret x 2
Örnek:
- Aylık brüt ücreti: 26.005,50 TL
- Günlük brüt ücret: 26.005,50 TL / 30 = 866,85 TL
- Resmi tatilde 1 gün çalışma karşılığı ödenecek ücret: 866,85 x 2 = 1.733,70 TL
Önemli Not: İşçi, resmi tatilde çalışmasa bile, o günün ücretini tam olarak alır. Resmi tatilde çalışırsa, bir günlük ücrete ek olarak, bir günlük ücret daha ödenir.
Fazla Mesai Zorunlu Mu?
Hayır, fazla mesai zorunlu değildir. İşveren, işçiyi rızası olmadan fazla mesai yapmaya zorlayamaz. İşçinin fazla mesai yapabilmesi için yazılı onayının alınması gerekir.
İstisnalar:
- Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma (İş Kanunu 42): İşverenin, bir arıza sırasında, arızanın mümkün görünmesi halinde, makine, tesisat veya teçhizatta meydana gelen veya gelmesi muhtemel bir tehlike durumunda veya zorlayıcı nedenlerle, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak ölçüde ve sürede, işçinin onayı aranmaksızın fazla çalışma yaptırabilir.
- Olağanüstü Sebeplerle Fazla Çalışma (İş Kanunu 43): Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla, yurdun savunma ihtiyacını karşılayan işyerlerinde, yurdun ve halkın ihtiyacı olan önemli işlerde, olağanüstü hallerde, işveren, işçilerin onayı aranmaksızın fazla çalışma yaptırabilir.
Önemli Not: Bu istisnai durumlarda dahi, işveren, işçiye fazla çalışma ücretini ödemek zorundadır.
1 Saat Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
1 saatlik fazla mesai ücretini hesaplamak için, öncelikle işçinin saatlik brüt ücretini bulmak gerekir. Bunun için, aylık brüt ücret 225’e bölünür. Daha sonra, bulunan saatlik brüt ücret 1,5 ile çarpılarak, 1 saatlik fazla mesai ücreti bulunur.
Formül:
- Saatlik Brüt Ücret = Aylık Brüt Ücret / 225
- 1 Saatlik Fazla Mesai Ücreti = Saatlik Brüt Ücret x 1,5
Örnek:
- Aylık brüt ücreti: 26.005,50 TL (2025 yılı için tahmini asgari ücret)
- Saatlik Brüt Ücret = 26.005,50 TL / 225 = 115,58 TL
- 1 Saatlik Fazla Mesai Ücreti = 115,58 TL x 1,5 = 173,37 TL
1 Saat Mesai Ücreti Ne Kadar?
Yukarıdaki hesaplamaya göre, 2025 yılı için tahmini asgari ücretle çalışan bir işçinin 1 saatlik fazla mesai ücreti 173,37 TL olacaktır. Ancak, bu tutar, işçinin gerçek brüt ücretine ve asgari ücrete yapılacak zam oranına göre değişiklik gösterecektir.
Bayram Mesaisi Hesaplama
Bayram mesaisi, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde (UBGT) yapılan çalışmaları kapsar. İş Kanunu’na göre, UBGT günlerinde işçiler çalıştırılamaz. Ancak, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde aksine bir hüküm varsa veya işçi yazılı onay verirse, UBGT günlerinde çalışma yapılabilir.
Bayram Mesaisi Ücreti:
UBGT günlerinde yapılan çalışmalar için, işçiye bir günlük ücretine ek olarak, bir günlük ücret daha ödenir. Yani, işçi, %100 zamlı ücret alır.
Hesaplama:
- Günlük Brüt Ücret = Aylık Brüt Ücret / 30
- Bayram Mesaisi Ücreti = Günlük Brüt Ücret x 2
Örnek:
- Aylık brüt ücreti: 26.005,50 TL
- Günlük brüt ücret: 26.005,50 TL / 30 = 866,85 TL
- Bayramda 1 gün çalışma karşılığı ödenecek ücret: 866,85 TL x 2 = 1.733,70 TL
Önemli Not: İşçi, bayram günü hem çalışır hem de fazla mesai yaparsa, hem bayram mesaisi ücreti hem de fazla mesai ücreti (%50 zamlı) alması gerekir.
Pazar (Hafta Tatili) Mesai Hesaplama
Hafta tatili, işçinin haftada en az bir gün (24 saat) dinlenmesi için öngörülmüş bir haktır. Hafta tatili, kural olarak Pazar günüdür. Ancak, işin niteliğine göre, hafta tatili günü değiştirilebilir.
Hafta Tatili Ücreti:
İşçi, hafta tatilinde çalıştırılırsa, haftalık 45 saatlik çalışma süresini doldurmuş olsun veya olmasın, o günkü ücrete ek olarak %50 zamlı ücret (toplamda 1,5 günlük ücret) ödenir.
Hesaplama:
- Günlük Brüt Ücret = Aylık Brüt Ücret / 30
- Hafta Tatili Mesai Ücreti = Günlük Brüt Ücret x 1,5
Örnek:
- Aylık brüt ücreti: 26.005,50 TL
- Günlük brüt ücret: 26.005,50 TL / 30 = 866,85 TL
- Hafta tatilinde 1 gün çalışma karşılığı ödenecek ücret: 866,85 TL x 1,5 = 1.300,28 TL
Önemli Not: İşçi, hafta tatili günü hem çalışır hem de fazla mesai yaparsa, hem hafta tatili mesaisi ücreti hem de fazla mesai ücreti (%50 zamlı) alması gerekir.
Hafta Sonu Mesai Hesaplama
Hafta sonu mesai hesaplaması, Cumartesi ve Pazar günleri yapılan çalışmaları kapsar.
- Cumartesi Çalışması: İşyerinde haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenmişse (örneğin 40 saat), Cumartesi günü 45 saate kadar yapılan çalışmalar %25 zamlı ödenir. 45 saati aşan kısım ise %50 zamlı ödenir. Haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmişse, Cumartesi günü yapılan çalışmalar, haftalık 45 saati aşması durumunda %50 zamlı ödenir.
- Pazar Çalışması: Pazar günü, hafta tatili günü olarak kabul edilir. Bu nedenle, Pazar günü yapılan çalışmalar, haftalık 45 saat tamamlanmış olsun olmasın, %50 zamlı ödenir. (Yukarıda Pazar Mesaisi Hesaplama bölümünde detaylı olarak açıklanmıştır.)
Önemli Not: Hafta sonu mesai hesaplamasında, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde yer alan hükümler de dikkate alınmalıdır.
Sonuç
Fazla mesai (fazla çalışma) ücreti, işçinin en önemli haklarından biridir. İşçilerin, haklarını bilmeleri ve gerektiğinde bu haklarını aramaları büyük önem taşır. Bu rehberde, 2025 yılı için mesai hesaplama, asgari ücret üzerinden fazla mesai hesaplama, hafta tatili, resmi tatil ve bayram mesaisi hesaplama, 270 saat sınırı, sağlık bakanlığı fazla mesai hesaplaması gibi konularda detaylı bilgiler vermeye çalıştık.
Ancak, her somut olay kendi özel koşulları çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu nedenle, fazla mesai ücreti ve diğer işçilik alacakları konusunda bir avukata danışarak hukuki destek almanız, hak kaybına uğramamanız ve alacaklarınızı tahsil edebilmeniz açısından büyük önem taşımaktadır.
Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. İşçi Avukatı haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14
🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨
https://legapro.net/
