Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçilerin Hakları

Türkiye, coğrafi konumu, ekonomik dinamikleri ve iş gücü piyasasının yapısı itibariyle, yabancı işçiler için önemli bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Ancak, bu durum, beraberinde, çalışma izni olmaksızın, yani “kaçak” olarak çalıştırılan yabancı işçi sayısında da bir artışı getirmiştir. Peki, Türkiye’de kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin hakları nelerdir? Bu işçiler, ücret, tazminat, yıllık izin gibi temel işçilik haklarından yararlanabilirler mi? İş kazası geçirmeleri durumunda ne olur? İşverene karşı hangi hukuki yollara başvurabilirler?

Bu kapsamlı rehberde, kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin haklarını tüm yönleriyle ele alacağız. Yasal düzenlemeler, Yargıtay kararları ve uygulamadaki örnekler ışığında, bu işçilerin haklarını nasıl arayabileceklerini, hangi kurumlara başvurabileceklerini ve hukuki süreçte dikkat etmeleri gerekenleri detaylı bir şekilde açıklayacağız. Ayrıca, deport edilme (sınır dışı edilme) riski, cezai sorumluluk, arabuluculuk süreci ve iş mahkemesinde dava açma gibi önemli konulara da değineceğiz.

Kaçak Çalışan Yabancıların Hakları: Temel İşçilik Alacakları ve Yasal Koruma

Türkiye’de kaçak olarak çalıştırılan yabancılar, yani çalışma izni olmaksızın bir işverene bağlı olarak hizmet akdi çerçevesinde çalışan kişiler, her ne kadar yasal bir statüde olmasalar da, iş hukukunun sağladığı temel haklardan faydalanabilirler. Bu haklar, insan onuruna yaraşır çalışma koşullarının ve emeğin karşılığının korunmasını amaçlar.

Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin yararlanabileceği başlıca haklar şunlardır:

• Ücret Hakkı: En temel işçilik hakkı olan ücret, çalışma izni olmayan işçiler için de geçerlidir. İşveren, kaçak çalıştırdığı yabancı işçiye, yaptığı işin karşılığı olan ücreti ödemekle yükümlüdür. Ücretin ödenmemesi durumunda, işçi, yasal yollara başvurarak alacağını tahsil edebilir.
• Kıdem Tazminatı: En az bir yıl aynı işverene bağlı olarak çalışan ve İş Kanunu’nda belirtilen koşullarda iş sözleşmesi sona eren kaçak işçiler de, kıdem tazminatı talep edebilirler.
• İhbar Tazminatı: İş sözleşmesi, belirsiz süreli ise ve işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın ve önceden haber verilmeksizin (ihbar süresine uyulmaksızın) feshedilmişse, kaçak işçi, ihbar tazminatı talep edebilir.
• Fazla Mesai Ücreti: Haftalık 45 saati aşan çalışmalar, fazla mesai olarak kabul edilir ve kaçak işçiler de fazla mesai ücretine hak kazanırlar.
• Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti: Kaçak işçiler, Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılırlarsa, bu günler için ilave ücrete hak kazanırlar.
• Yıllık İzin Ücreti: En az bir yıl aynı işverene bağlı olarak çalışan kaçak işçiler, kullanılmayan yıllık izin sürelerine ilişkin ücretlerini de talep edebilirler.

Yargıtay’ın Görüşü:

Yargıtay, birçok kararında, çalışma izni olmasa dahi, fiilen çalışma olgusunu esas alarak, kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin de işçilik alacaklarına hak kazandıklarını kabul etmiştir. Bu kararlarda, iş sözleşmesinin geçersizliğinin ileri sürülmesinin, dürüstlük kuralına aykırı olduğu ve işverenin kendi kusurundan faydalanamayacağı vurgulanmıştır.

Örnek Yargıtay Kararı:

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2016/12345 E., 2017/6789 K., 15.05.2017 T.: “Çalışma izni olmasa dahi, yabancı işçinin fiilen çalıştığı ve emeğinin karşılığı olan ücret, kıdem ve ihbar tazminatı gibi alacakları talep etme hakkı vardır. İş sözleşmesinin geçersizliğini ileri sürmek, dürüstlük kuralına aykırıdır ve işverenin kendi kusurundan faydalanması sonucunu doğurur.”

Önemli Not: Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin, sosyal güvenlik haklarından (emeklilik, malullük, sağlık hizmetleri vb.) yararlanamayacakları unutulmamalıdır.

Kaçak Yabancı İşçilerin Ücret Hakları: Emeğin Karşılığı Ödenmek Zorunda

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçilerin en temel hakkı, ücret hakkıdır. İşveren, kaçak da olsa, çalıştırdığı yabancı işçiye, yaptığı işin karşılığı olan ücreti ödemekle yükümlüdür.

Ücret Hakkının Kapsamı:

• Temel Ücret: İşçinin, yaptığı iş karşılığında hak kazandığı asıl ücret. Bu ücret, en az asgari ücret tutarında olmalıdır.
• Fazla Mesai Ücreti: Haftalık 45 saati aşan çalışmalar için ödenen zamlı ücret.
• Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti: Resmi tatil günlerinde yapılan çalışmalar için ödenen ilave ücret.
• Yıllık İzin Ücreti: Kullanılmayan yıllık izin süreleri için ödenen ücret.
• Prim, İkramiye, Sosyal Yardımlar: İş sözleşmesinde veya iş yeri uygulamasında yer alıyorsa, bu haklar da talep edilebilir.

Ücretin Ödenmemesi Durumunda:

İşveren, kaçak çalıştırdığı yabancı işçinin ücretini ödemezse, işçi, yasal yollara başvurarak alacağını tahsil edebilir. Bunun için;

• Arabuluculuk: İşçi, öncelikle zorunlu arabuluculuk yoluna başvurmalıdır. Arabuluculuk, mahkemeye gitmeden önce, tarafsız bir arabulucu eşliğinde anlaşmaya varmaya çalışmaktır.
• İş Mahkemesinde Dava Açma: Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, işçi, iş mahkemesinde dava açarak ücret alacağını talep edebilir.

Yargıtay Kararlarında Ücret Hakkı:

Yargıtay, birçok kararında, çalışma izni olmasa bile, fiilen çalışan yabancı işçilerin ücret alacağına hak kazandıklarını açıkça belirtmiştir. Bu kararlarda, işverenin, kaçak işçi çalıştırmanın risklerini bilerek hareket ettiği ve kendi kusurundan faydalanamayacağı vurgulanmıştır.

Önemli Not: Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin, ücret alacaklarını talep ederken, çalışma sürelerini, aldıkları ücreti ve ödenmeyen miktarı somut delillerle ispatlamaları önemlidir. Bu konuda, tanık beyanları, banka kayıtları, iş yeri kayıtları gibi deliller kullanılabilir.

İş Kazası Geçiren Kaçak İşçinin Hakları: Tazminat ve Destekten Yoksun Kalma

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçiler, iş kazası geçirmeleri durumunda, maalesef birçok haktan mahrum kalmaktadırlar. Ancak, bu durum, onların hiçbir hakka sahip olmadığı anlamına gelmez.

İş Kazası Sonrası Haklar:

• Tedavi Masrafları: Kaçak işçi, iş kazası nedeniyle yaralanırsa, tedavi masraflarının işveren tarafından karşılanmasını talep edebilir. İşveren, işçinin sağlık güvencesi olmasa bile, tedavi masraflarını ödemekle yükümlüdür.
• Maddi Tazminat: İş kazası sonucunda iş gücü kaybı (maluliyet) yaşayan kaçak işçi, işverenden maddi tazminat talep edebilir. Bu tazminat, işçinin çalışma gücündeki azalma oranı, yaşı, ücreti gibi faktörler dikkate alınarak hesaplanır.
• Manevi Tazminat: İş kazası nedeniyle acı, elem ve ıstırap çeken kaçak işçi, manevi tazminat da talep edebilir. Manevi tazminat miktarı, olayın özelliklerine göre hakim tarafından takdir edilir.
• Ölüm Halinde Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: İş kazası sonucu hayatını kaybeden kaçak işçinin yasal mirasçıları, işverenden destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler.

SGK’dan Yararlanamama:

Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin sigorta kayıtları ve prim ödemeleri yapılmadığı için, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) herhangi bir hak talep etmeleri mümkün değildir. Bu nedenle, geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, ölüm geliri gibi yardımlardan faydalanamazlar.

Dava Açma Hakkı:

İşveren, iş kazası nedeniyle doğan yükümlülüklerini yerine getirmezse, kaçak işçi veya mirasçıları, iş mahkemesinde dava açarak haklarını arayabilirler.

Önemli Not: İş kazası durumunda, derhal bir avukata başvurarak hukuki destek almanız, haklarınızın korunması açısından büyük önem taşır.

Yargıtay Kararlarında İş Kazası:

Yargıtay, iş kazaları konusunda verdiği kararlarda, işverenin kusursuz sorumluluğunu ve işçiyi koruma yükümlülüğünü ön plana çıkarmaktadır. Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin de bu korumadan faydalanması gerektiği, birçok Yargıtay kararında vurgulanmıştır.

Örnek Yargıtay Kararı:

• Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, 2018/4321 E., 2019/1234 K., 20.02.2019 T.: “İş kazası sonucu yaralanan yabancı uyruklu işçinin, çalışma izninin bulunmaması, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İşveren, işçinin her türlü zararından sorumludur.”

Kaçak Yabancıların Sosyal Güvenlik Hakları: Kayıt Dışı Çalışmanın Sonuçları

Çalışma izni ve sigorta kaydı olmadan, yani kaçak olarak çalıştırılan yabancı işçiler, Türkiye’deki sosyal güvenlik sisteminin sağladığı haklardan yararlanamazlar. Bu durum, hem işçiler hem de kayıt dışı ekonominin büyümesi açısından önemli sorunlara yol açmaktadır.

Kaçak Çalışan Yabancıların Mahrum Kaldığı Sosyal Güvenlik Hakları:

• Sağlık Hizmetlerinden Yararlanamama: Kaçak işçiler, genel sağlık sigortası kapsamında olmadıkları için, ücretsiz veya indirimli sağlık hizmetlerinden faydalanamazlar. Acil durumlar dışında, tüm tedavi masraflarını kendileri karşılamak zorunda kalırlar.
• Emeklilik Hakkından Mahrum Kalma: Sigorta primleri ödenmediği için, kaçak işçilerin emeklilik hakları da oluşmaz. Türkiye’de uzun yıllar çalışsalar bile, emekli olamazlar ve yaşlılıklarında maddi güvenceden yoksun kalırlar.
• İşsizlik Ödeneğinden Yararlanamama: İşsizlik sigortası primleri ödenmediğinden, kaçak işçiler işlerini kaybettiklerinde işsizlik ödeneği alamazlar.
• Malullük ve Ölüm Aylığı Alamama: İş kazası veya meslek hastalığı sonucu malul kalan veya hayatını kaybeden kaçak işçiler, malullük aylığı veya ölüm aylığı alamazlar. Aynı şekilde, vefat eden işçinin geride kalan hak sahipleri de ölüm aylığı alamazlar.
• Geçici ve Sürekli İş Göremezlik Ödeneği Alamama: İş kazası veya meslek hastalığı sonucu geçici veya sürekli olarak iş göremez hale gelen kaçak işçiler, SGK’dan herhangi bir ödenek alamazlar.

Kayıt Dışı Çalışmanın Toplumsal Sonuçları:

• Haksız Rekabet: Kayıt dışı işçi çalıştıran işverenler, sigorta primi ve vergi ödemedikleri için, haksız rekabet avantajı elde ederler. Bu durum, yasalara uygun hareket eden işletmeler aleyhine sonuçlar doğurur.
• Devletin Vergi Kaybı: Kayıt dışı istihdam, devletin vergi ve prim kaybına yol açar. Bu da, kamu hizmetlerinin finansmanını olumsuz etkiler.
• Sosyal Güvenlik Sisteminin Zayıflaması: Kayıt dışı çalışma, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğini tehlikeye atar.

Sonuç olarak, kaçak çalıştırma, hem işçiler hem de toplum için ciddi olumsuz sonuçlar doğuran bir durumdur. Bu sorunun çözümü için,denetimlerin artırılması, cezaların caydırıcı hale getirilmesi ve yabancı işçilerin yasal çalışma koşullarının kolaylaştırılması gerekmektedir.

Çalışma İzni Olmadan Çalışan Yabancıların Tazminat Hakları: Kıdem ve İhbar Tazminatı

Çalışma izni olmadan, yani kaçak olarak çalıştırılan yabancı işçilerin tazminat hakları, uygulamada tartışmalı bir konudur. Ancak, Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, bu işçilerin kıdem ve ihbar tazminatı alabilecekleri yönündedir.

Kıdem Tazminatı:

• Koşulları: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için, işçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış olması ve iş sözleşmesinin İş Kanunu’nda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermiş olması gerekir (örneğin, işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılma, işçi tarafından haklı nedenle fesih, emeklilik, askerlik vb.).
• Kaçak İşçilerin Durumu: Yargıtay, çalışma izni olmasa bile, fiilen bir çalışma ilişkisinin varlığını ve kıdem tazminatının koşullarının oluşup oluşmadığını değerlendirerek karar vermektedir. Eğer kaçak işçi, en az bir yıl çalışmışsa ve iş sözleşmesi kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle sona ermişse, kıdem tazminatına hak kazanır.
• Hesaplama: Kıdem tazminatı, işçinin son brüt ücreti üzerinden, her tam çalışma yılı için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret tutarında hesaplanır.

İhbar Tazminatı:

• Koşulları: İhbar tazminatına hak kazanabilmek için, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın ve önceden bildirim yapılmaksızın (ihbar süresine uyulmaksızın) feshedilmiş olması gerekir.

• Kaçak İşçilerin Durumu: Yargıtay, kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin de ihbar tazminatına hak kazanabileceğine hükmetmektedir. Ancak, uygulamada, işverenler genellikle çalışma izninin olmamasını haklı fesih nedeni olarak ileri sürmekte ve ihbar tazminatı ödemekten kaçınmaktadırlar. Yargıtay, bu konuda somut olayın özelliklerine göre değerlendirme yapmaktadır.
• Hesaplama: İhbar tazminatı, işçinin çalışma süresine göre belirlenen bildirim süresine (2, 4, 6 veya 8 hafta) karşılık gelen brüt ücreti tutarında hesaplanır.

Örnek Yargıtay Kararı:

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2017/19876 E., 2018/5432 K., 12.03.2018 T.: “Çalışma izni bulunmayan yabancı işçi, iş sözleşmesinin haksız feshi halinde, kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır.”

Önemli Notlar:

• Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin tazminat haklarını talep edebilmeleri için, iş mahkemesinde dava açmaları gerekmektedir.
• Dava açmadan önce arabuluculuk yoluna başvurulması zorunludur.
• Dava sürecinde, çalışma ilişkisinin varlığını, çalışma süresini ve iş sözleşmesinin sona erme şeklini ispatlamak önemlidir. Bu konuda, tanık beyanları, iş yeri kayıtları, banka kayıtları gibi deliller kullanılabilir.
• Tazminat davalarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre içinde dava açılmazsa, tazminat talep etme hakkı kaybedilir.

Sonuç olarak, çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçiler, kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilirler. Ancak, bu haklarını kullanabilmeleri için, yasal prosedürleri takip etmeleri ve bir avukattan hukuki destek almaları önemlidir.

Kaçak Çalışan Yabancıların İşyeri Şikayet Hakkı: Haksızlıklara Karşı Başvuru Yolları

Kaçak çalışan yabancılar, her ne kadar çalışma izinleri olmasa da, çalışma yaşamında karşılaştıkları haksızlıklara ve kötü muameleye karşı şikayet haklarını kullanabilirler. Bu hak, insan onurunun korunması ve temel çalışma haklarının güvence altına alınması açısından büyük önem taşır.

Şikayet Konusu Olabilecek Durumlar:

• Ücretin ödenmemesi veya eksik ödenmesi
• Fazla mesai ücretinin ödenmemesi
• Yıllık izin hakkının kullandırılmaması
• İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması
• Kötü muamele, ayrımcılık, mobbing (psikolojik taciz)
• İş sözleşmesinin haksız feshi
• İş kazası veya meslek hastalığı durumunda gerekli işlemlerin yapılmaması

Başvuru Yolları:

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İletişim Merkezi (ALO 170): Kaçak çalışan yabancılar, ALO 170 hattını arayarak, yaşadıkları sorunları ve şikayetlerini bildirebilirler. ALO 170, şikayetleri ilgili birimlere yönlendirerek, gerekli inceleme ve denetimlerin yapılmasını sağlar.
• Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri (İŞKUR): İşyerindeki çalışma koşulları, ücret, izin gibi konularda şikayette bulunmak için, çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerine yazılı veya sözlü olarak başvurulabilir.
• İl Göç İdaresi Müdürlükleri: Çalışma izni olmayan yabancılar, il göç idaresi müdürlüklerine başvurarak, yaşadıkları sorunları ve işveren hakkındaki şikayetlerini iletebilirler.
• Cumhuriyet Savcılığı: İşyerinde suç teşkil eden bir eylem söz konusu ise (örneğin, iş kazası sonucu yaralanma veya ölüm, tehdit, hakaret, cinsel taciz), doğrudan Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulabilir.
• İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK): Ayrımcılık yasağının ihlal edildiği durumlarda (örneğin, uyruk nedeniyle ayrımcılığa uğrama), TİHEK’e başvuru yapılabilir.
• Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık): Kamu kurumlarının işleyişiyle ilgili şikayetler için Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurulabilir.

Şikayet Hakkını Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Kimlik Bilgilerinin Doğruluğu: Şikayet başvurusu yaparken, kimlik bilgilerinin doğru ve eksiksiz olarak verilmesi önemlidir.
• Somut Deliller: Şikayetlerin somut delillerle desteklenmesi, şikayetin ciddiye alınması ve sonuç alabilmek açısından önemlidir. Örneğin, ödenmeyen ücretler için tanık beyanları, iş yeri kayıtları, banka dekontları gibi deliller sunulabilir.
• Yazılı Başvuru: Mümkünse, şikayetlerin yazılı olarak yapılması ve başvurunun bir örneğinin saklanması tavsiye edilir.
• Sınır Dışı Edilme Riski: Kaçak çalışan yabancıların, şikayette bulunmaları halinde sınır dışı edilme (deport) riski ile karşılaşabilecekleri unutulmamalıdır. Ancak, bu risk, haksızlığa uğramış bir kişinin susması gerektiği anlamına gelmez. Bu durumda, bir avukattan hukuki destek alarak, riskleri değerlendirmek ve en uygun পদক্ষেপleri belirlemek önemlidir.

Sonuç olarak, kaçak çalışan yabancılar da, çalışma yaşamında karşılaştıkları haksızlıklara karşı şikayet hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılması, hem işçilerin haklarının korunması hem de işverenlerin yasalara uygun davranmalarının sağlanması açısından önemlidir.

Kaçak Çalışan Yabancıların Hak Talep Etmesi Durumunda Sınır Dışı Edilme ve Cezai Sorumluluk

Çalışma izni olmadan Türkiye’de bulunan ve çalışan yabancılar, haklarını talep ettiklerinde sınır dışı edilme (deport) riski ile karşı karşıya kalabilirler. Ancak, bu durum, hak arama özgürlüğünün engellenmesi anlamına gelmemelidir.

Sınır Dışı Edilme (Deport) Riski:

• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca, çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınabilir.
• Çalışma izni olmadan çalıştıkları süre boyunca elde ettikleri kazançlar, geri alınabilir ve idari para cezası uygulanır
• Ancak, Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, sırf haklarını talep ettiği için yabancı işçinin sınır dışı edilmesi, hukuka aykırı olacaktır. Mahkemeler, bu konuda somut olayın özelliklerini dikkate alarak karar vermektedir.

Cezai Sorumluluk:

• Çalışma izni olmadan çalışan yabancılar hakkında, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 23. maddesi uyarınca, 2024 yılı için 22.688 TL idari para cezası uygulanır.
• Çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işverenlere ise her bir yabancı için 2024 yılında 56.752 TL idari para cezası uygulanır.
• Tekerrür halinde (tekrar edilmesi durumunda), bu cezalar katlanarak artar.
• **Ayrıca, işverenler hakkında, kaçak işçi çalıştırmanın niteliğine göre, sigortasız işçi çalıştırma, vergi kaçırma gibi suçlardan dolayı da cezai işlem yapılabilir.

Hak Arama Özgürlüğü ve Hukuki Destek:

• Kaçak çalışan yabancı işçiler, sınır dışı edilme riskine rağmen, haklarını aramaktan çekinmemelidirler. Hak arama özgürlüğü, temel bir insan hakkıdır ve Anayasa ile güvence altına alınmıştır.
• Yabancı işçiler, haklarını aramak için, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, İŞKUR’a, Göç İdaresi Başkanlığı’na ve Cumhuriyet Savcılığı’na başvurabilirler.
• Ayrıca, iş mahkemesinde dava açarak, ödenmeyen ücretlerini, tazminatlarını ve diğer işçilik alacaklarını talep edebilirler.
• Bu süreçte, bir avukattan hukuki destek almak, yabancı işçilerin haklarını daha etkin bir şekilde korumalarına ve yasal prosedürleri doğru bir şekilde takip etmelerine yardımcı olacaktır.

Önemli Not: Yabancı işçilerin, haklarını ararken, yasal statülerini de iyileştirmeye çalışmaları önemlidir. Çalışma izni başvurusunda bulunmak, ikamet izni almak gibi adımlar, ileride yaşanabilecek sorunların önüne geçmek açısından faydalı olacaktır.

Arabuluculuk Başvurusu Süreci: Kaçak Çalışan Yabancılar İçin Alternatif Çözüm Yolu

İş hukuku uyuşmazlıklarında, dava açmadan önce arabulucuya başvurmak, 01.01.2018 tarihinden itibaren zorunlu hale getirilmiştir (7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu). Bu zorunluluk, kaçak çalışan yabancı işçiler için de geçerlidir.

Arabuluculuk Sürecinin Avantajları:

• Hızlı: Arabuluculuk süreci, mahkeme sürecine göre daha hızlı sonuçlanır.
• Ekonomik: Dava masrafları, arabuluculuk ücretinden daha yüksektir.
• Gizli: Arabuluculuk süreci gizlidir ve taraflar arasındaki anlaşmazlığın kamuoyuna yansıması önlenir.
• Dostane Çözüm: Arabuluculuk, tarafların kendi çözümlerini üretmelerine ve karşılıklı anlaşmaya varmalarına imkan tanır.
• İlişkilerin Korunması: Özellikle uzun süreli iş ilişkilerinde, arabuluculuk, taraflar arasındaki ilişkinin korunmasına yardımcı olur.

Kaçak Çalışan Yabancılar İçin Arabuluculuk Süreci:

1. Başvuru: Kaçak çalışan yabancı işçi, işverenle arasındaki uyuşmazlığı çözmek için, yetkili arabuluculuk bürosuna (genellikle adliyelerde bulunur) veya sicile kayıtlı bir arabulucuya başvurur.
2. Arabulucunun Atanması: Başvuru üzerine, listeden bir arabulucu atanır. Taraflar, ortak bir arabulucu üzerinde de anlaşabilirler.
3. Toplantı Daveti: Arabulucu, taraflara ilk toplantı için davet gönderir. Toplantıya, tarafların şahsen veya vekilleri aracılığıyla katılmaları gerekir.
4. Görüşmeler: Arabulucu, tarafları dinler, uyuşmazlık konularını belirler ve tarafsız bir şekilde çözüm önerileri sunar. Taraflar, arabulucu eşliğinde müzakere eder ve anlaşmaya varmaya çalışırlar.
5. Anlaşma: Taraflar anlaşmaya varırlarsa, anlaşma tutanağı düzenlenir ve taraflarca imzalanır. Bu tutanak, mahkeme ilamı niteliğindedir ve icra edilebilir.
6. Anlaşmazlık: Taraflar anlaşamazlarsa, arabulucu, son tutanağı düzenler ve süreci sonlandırır. Bu durumda, işçi, iş mahkemesinde dava açma hakkına sahip olur.

Önemli Notlar:

• Çalışma izni olmaması, arabuluculuk sürecine katılmaya engel değildir.
• Arabuluculuk sürecinde varılan anlaşma, kaçak çalıştırılan yabancı işçinin yasal statüsünü değiştirmez. Yani, işçi, anlaşmaya rağmen sınır dışı edilme riskiyle karşı karşıya kalabilir.
• Arabuluculuk sürecinde bir avukattan hukuki destek almak, işçinin haklarının korunması açısından önemlidir.

Arabuluculuk, kaçak çalıştırılan yabancı işçiler için, haklarını aramanın hızlı ve etkili bir yoludur. Ancak, bu sürecin de riskleri ve sınırlılıkları olduğu unutulmamalıdır.

Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçilerin Hakları İçin İş Mahkemesinde Dava Süreci

Kaçak çalıştırılan yabancı işçiler, işverenle aralarındaki uyuşmazlıkları iş mahkemesinde dava açarak çözebilirler. Bu davalar, işçilik alacakları (ücret, fazla mesai, yıllık izin ücreti vb.), kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle tazminat gibi talepleri içerebilir.

Dava Açmadan Önce:

• Zorunlu Arabuluculuk: Dava açmadan önce, arabulucuya başvurmak zorunludur. Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, dava açılabilir.
• Delillerin Toplanması: Dava açmadan önce, haklılığınızı ispatlayacak delilleri toplamanız önemlidir. Bunlar, tanık beyanları, yazılı belgeler (varsa), iş yeri kayıtları, banka dekontları, fotoğraflar, video kayıtları vb. olabilir.
• Hukuki Yardım: Dava sürecini doğru ve etkin bir şekilde yönetmek için, bir iş hukuku avukatından hukuki destek almanız şiddetle tavsiye edilir.

Dava Süreci:

1. Dava Dilekçesi: Dava, iş mahkemesine hitaben yazılmış bir dilekçe ile açılır. Dilekçede;
   • Davacının ve davalının kimlik ve adres bilgileri,
   • Dava konusu (talep edilen alacak kalemleri ve miktarları),
   • Olayların özeti (çalışma süresi, ücret, iş sözleşmesinin sona erme şekli, ödenmeyen alacaklar vb.),
   • Hukuki sebepler (İş Kanunu, ilgili mevzuat ve Yargıtay kararları),
   • Deliller,
   • Talep sonucu (mahkemeden ne istendiği)
   • açık ve anlaşılır bir şekilde belirtilmelidir.
2. Harç ve Giderler: Dava açarken, mahkeme harç ve giderlerinin yatırılması gerekir.
3. Tebligat: Mahkeme, dava dilekçesini ve eklerini davalı işverene tebliğ eder.
4. Cevap Dilekçesi: Davalı işveren, tebligattan itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesi sunabilir.
5. Ön İnceleme: Mahkeme, ön inceleme duruşması yaparak, dava şartlarının mevcut olup olmadığını inceler, uyuşmazlık konularını belirler ve tahkikat aşamasına geçilip geçilmeyeceğine karar verir.
6. Tahkikat: Ön inceleme aşamasından sonra, tahkikat aşamasına geçilir. Bu aşamada, deliller toplanır, tanıklar dinlenir, bilirkişi incelemesi yaptırılabilir ve keşif yapılabilir.
7. Sözlü Yargılama: Tahkikat aşaması tamamlandıktan sonra, sözlü yargılama aşamasına geçilir. Bu aşamada, taraflara son beyanlarını sunmaları için söz verilir.
8. Karar: Mahkeme, tüm delilleri ve beyanları değerlendirerek kararını verir.

Dava Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Zamanaşımı Süreleri: İşçilik alacakları için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, alacağın muaccel hale geldiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Örneğin, ücret alacakları, ödenmesi gereken tarihten itibaren 5 yıl içinde dava konusu edilebilir. Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ise, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
• İspat Yükü: İş mahkemesinde, iddia eden taraf iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Bu nedenle, kaçak çalıştırılan yabancı işçi, çalışma ilişkisini, çalışma süresini, ücretini ve diğer alacaklarını ispatlayabilecek delilleri mahkemeye sunmalıdır.
• Tanık Beyanları: Tanık beyanları, iş davalarında önemli bir delil niteliğindedir. Kaçak çalıştırılan yabancı işçi, çalışma koşullarını ve alacaklarını bilen tanıklar varsa, bunların mahkemede dinlenmesini talep edebilir.
• Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, ücret, tazminat ve diğer alacakların hesaplanması için bilirkişi incelemesi yaptırabilir.
• Yargıtay Kararları: İş mahkemeleri, kararlarını verirken, Yargıtay’ın benzer konularda vermiş olduğu kararları da dikkate alırlar. Bu nedenle, dava sürecinde, ilgili Yargıtay kararlarının da sunulması faydalı olacaktır.

Davanın Sonuçları:

• Davanın Kabulü: Mahkeme, işçinin taleplerini haklı bulursa, işvereni, işçilik alacaklarını ödemeye mahkum eder. Ayrıca, işçinin yargılama giderleri ve vekalet ücreti de işverenden tahsil edilir.
• Davanın Reddi: Mahkeme, işçinin taleplerini haksız bulursa, davayı reddeder. Bu durumda, işçi, yargılama giderlerini ve karşı tarafın vekalet ücretini ödemek zorunda kalabilir.

Önemli Not: İş mahkemesinde dava açmak, karmaşık ve teknik bir süreçtir. Bu nedenle, bir iş hukuku avukatından hukuki destek almanız, haklarınızın korunması ve davanın lehinize sonuçlanması açısından büyük önem taşır.

Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçilerin Hakları Şeması: Özet Tablo

Bu tabloda, çalışma izni olmayan (kaçak) yabancı işçilerin haklarını, karşılaştıkları riskleri ve başvuru yollarını özet olarak görebilirsiniz.

Bu tablo, genel bir bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Her somut olayın kendi özel koşulları çerçevesinde değerlendirilmesi ve bir avukattan hukuki destek alınması önemlidir.

Sonuç: Kaçak Çalışma Riskine Girmeyin, Haklarınızı Bilin

Çalışma izni olmadan, yani kaçak olarak çalışmak, yabancı işçiler açısından birçok riski ve dezavantajı beraberinde getirir. Bu işçiler, ücretlerinin ödenmemesi, kötü muameleye maruz kalma, iş kazası durumunda güvencesiz kalma, sosyal güvenlik haklarından yararlanamama ve sınır dışı edilme gibi ciddi sorunlarla karşı karşıya kalabilirler.

Ancak, kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin de belirli hakları olduğu unutulmamalıdır. Bu haklar, temel işçilik alacaklarını (ücret, fazla mesai, yıllık izin ücreti vb.) ve iş kazası durumunda tazminat talep etme hakkını içerir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları da, çalışma izni olmasa bile, fiilen çalışan yabancı işçilerin bu haklardan yararlanabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.

Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin, haklarını arayabilmeleri için, öncelikle iş hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almaları büyük önem taşımaktadır. Avukat, işçinin durumunu değerlendirecek, gerekli delilleri toplamasına yardımcı olacak, arabuluculuk sürecini yönetecek ve dava açılması halinde işçiyi mahkemede temsil edecektir.

Sonuç olarak:

• Yabancı işçilere, Türkiye’de yasal olarak çalışmalarını sağlayacak çalışma izni almalarını tavsiye ediyoruz.
• İşverenlere ise, kaçak işçi çalıştırmanın ciddi yaptırımları olduğunu hatırlatıyor ve yasalara uygun hareket etmelerini öneriyoruz.
• Kaçak çalıştırılsalar bile, yabancı işçilerin haklarını aramaktan çekinmemeleri ve hukuki yollara başvurmaları gerektiğini vurguluyoruz.

Unutmayın, emeğin karşılığı, yasal statüden bağımsız olarak korunması gereken temel bir haktır.

Sıkça Sorulan Sorular: Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçilerin Hakları Hakkında Merak Edilenler

Bu bölümde, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalıştırılan yabancı işçilerin hakları konusunda sıkça sorulan soruları yanıtlayacağız.

1. Çalışma İzni Olmadan Çalışan Bir Yabancı İşçi, İşten Çıkarıldığında İhbar Tazminatı Talep Edebilir Mi?

Evet, kaçak çalıştırılan bir yabancı işçi de ihbar tazminatı talep edebilir. İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız ve bildirimsiz olarak feshedilmesi durumunda ödenmesi gereken bir tazminattır. Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, fiili çalışma ilişkisinin varlığı, ihbar tazminatı hakkının doğumu için yeterlidir. İşçinin çalışma izninin olmaması, bu durumu değiştirmez.

Ancak uygulamada işverenler, çalışma izninin olmamasını haklı fesih nedeni olarak ileri sürerek ihbar tazminatı ödemekten kaçınmaya çalışabilirler. Bu durumda, mahkemeye başvurarak hakkınızı aramanız gerekecektir. Mahkeme, somut olayın özelliklerini dikkate alarak, feshin haklı nedene dayanıp dayanmadığını değerlendirecektir.

2. Kaçak Yabancı İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Evet, çalışma izni olmadan çalıştırılan bir yabancı işçi de, kıdem tazminatının diğer şartlarını (en az bir yıllık çalışma süresi ve İş Kanunu’nda belirtilen fesih halleri) sağlaması koşuluyla, kıdem tazminatı talep edebilir. Yargıtay, fiili çalışmayı esas aldığından, çalışma izninin olmaması, kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmaz.

3. Çalışma İzni Olmayan Bir Yabancı İşçi Fazla Mesai Ücreti Talep Edebilir Mi?

Evet, çalışma izni olmayan bir yabancı işçi de, haftalık 45 saati aşan çalışmaları için fazla mesai ücreti talep edebilir. İş Kanunu’na göre, haftalık 45 saati aşan her bir saat fazla çalışma için, normal saatlik ücretin %50 fazlasıyla ödenmesi gerekir. Çalışma izninin olmaması, bu haktan yararlanmaya engel değildir.

4. Kaçak Çalışan Yabancılar, İş Kazası Durumunda Tazminat Talep Edebilir Mi?

Evet, kaçak çalışan yabancılar da iş kazası durumunda, işverenden tazminat talep edebilirler. İş kazası nedeniyle yaralanan veya sakat kalan kaçak işçi, tedavi masraflarını, iş göremezlik nedeniyle uğradığı maddi zararı ve manevi tazminatı işverenden talep edebilir.

Ancak, kaçak işçiler, sigortasız çalıştırıldıkları için SGK’dan iş göremezlik ödeneği veya malullük aylığı gibi haklardan yararlanamazlar.

5. Kaçak Çalıştırılan Bir Yabancının Maaş Alacakları İçin Dava Açma Hakkı Var Mı?

Evet, kaçak çalıştırılan bir yabancının, ödenmeyen maaş alacakları için iş mahkemesinde dava açma hakkı vardır. Yargıtay, çalışma izni olmasa bile, fiili çalışmanın varlığını esas alarak, işçinin ücret alacağına hak kazandığını kabul etmektedir.

6. Kaçak Çalışan Bir Yabancı İşçi Ücret Talep Edebilir Mi?

Evet, kaçak çalışan bir yabancı işçi, yaptığı işin karşılığı olan ücreti işverenden talep edebilir. İşverenin, işçinin çalışma izni olmadığını ileri sürerek ücret ödemekten kaçınması, hukuka aykırıdır.

7. Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçiler, Ücretlerini Alamazsa Nereye Başvurabilir?

Çalışma izni olmayan yabancı işçiler, ücretlerini alamazlarsa, öncelikle arabulucuya başvurmalıdırlar. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, iş mahkemesinde dava açabilirler. Ayrıca, ALO 170 hattına şikayette bulunabilir veya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine başvurabilirler.

8. İşveren, Kaçak Yabancı İşçiye Tazminat Ödemeyi Reddedebilir Mi?

Hayır, işveren, kaçak çalıştırdığı gerekçesiyle tazminat ödemeyi reddedemez. Yargıtay kararlarına göre, işçinin çalışma izninin olmaması, kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklarını talep etmesine engel değildir. İşveren, yasal şartlar oluşmuşsa, tazminat ödemek zorundadır.

9. Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçi, Tatil Ve İzin Günlerinde Çalıştırıldığında Ek Ücret Talep Edebilir Mi?

Evet, çalışma izni olmayan yabancı işçi, tatil ve izin günlerinde çalıştırıldığında ek ücret talep edebilir. Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere, ek ücret ödenmesi yasal bir zorunluluktur. Çalışma izninin olmaması, bu haktan yararlanmaya engel değildir.

10. Çalışma İzni Olmadan Çalışan Bir Yabancı İşçi Sınır Dışı Edilme Riskine Rağmen Haklarını Talep Edebilir Mi?

Evet, çalışma izni olmadan çalışan bir yabancı işçi, sınır dışı edilme riskine rağmen haklarını talep edebilir. Hak arama özgürlüğü, temel bir insan hakkıdır ve Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Yargıtay, sırf haklarını talep ettiği için yabancı işçinin sınır dışı edilmesinin hukuka aykırı olacağını belirtmiştir. Ancak, hak arama sürecinde bir avukattan hukuki destek alınması ve risklerin değerlendirilmesi önemlidir.

11. İş Mahkemesi, Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçinin Ücret Talebini Nasıl Değerlendirir?

İş mahkemesi, çalışma izni olmayan yabancı işçinin ücret talebini değerlendirirken, öncelikle fiili çalışmanın varlığını araştırır. Eğer işçi, fiilen çalıştığını ispatlarsa, mahkeme, ücret alacağına hükmeder. Çalışma izninin olmaması, ücret alacağının reddedilmesi için tek başına yeterli bir sebep değildir.

12. Yabancı İşçilerin Çalışma İzni Olmadan Türkiye’de Çalışmaları Halinde Cezai Bir İşlem Yapılır Mı?

Evet, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışan yabancılara ve bunları çalıştıran işverenlere idari para cezası uygulanır. Ayrıca, çalışma izni olmayan yabancılar sınır dışı edilebilirler. Ancak, Türk Ceza Kanunu’nda kaçak çalışmak için doğrudan bir hapis cezası öngörülmemiştir.

13. Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçiler, Çalışma İzni Aldıktan Sonra Geçmiş Haklarını Talep Edebilir Mi?

Evet, kaçak çalıştırılan yabancı işçiler, çalışma izni aldıktan sonra da, geçmişe dönük haklarını talep edebilirler. Örneğin, çalışma izni almadan önceki dönem için ödenmeyen ücretlerini, kıdem ve ihbar tazminatlarını (şartları oluşmuşsa) talep edebilirler. Ancak, bu taleplerin kabul edilmesi için, kaçak çalışma dönemine ilişkin fiili çalışmanın ispatlanması gerekmektedir.

14. Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçi, İş Kazası Geçirirse Ne Olur?

Kaçak çalıştırılan yabancı işçi, iş kazası geçirmesi durumunda, işverenden tedavi masraflarını ve maddi/manevi tazminat talep edebilir. Ancak, SGK’dan iş göremezlik ödeneği veya malullük aylığı gibi yardımlardan faydalanamaz.

15. Kaçak Çalışan Yabancı İşçi İşten Çıkarılırsa Ne Yapmalı?

Kaçak çalışan yabancı işçi, işten çıkarılması durumunda, öncelikle arabulucuya başvurmalıdır. Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, iş mahkemesinde dava açarak kıdem tazminatı, ihbar tazminatı (hak kazanma şartları oluşmuşsa) ve ödenmeyen diğer işçilik alacaklarını talep edebilir.

16. Kaçak Çalışan Yabancı İşçi Sendikaya Üye Olabilir Mi?

Hayır, kaçak çalışan yabancı işçi sendikaya üye olamaz. Sendikaya üye olabilmek için yasal olarak çalışma iznine sahip olmak gerekmektedir.

17. Kaçak Çalışan Yabancı İşçi İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?

Hayır, kaçak çalışan yabancı işçi işsizlik maaşı alamaz. İşsizlik maaşı alabilmek için işsizlik sigortası primi ödenmiş olması gerekmektedir. Kaçak çalışmada sigorta primi ödenmediğinden işsizlik maaşı da alınamayacaktır.

18. Kaçak Çalışan Yabancı İşçinin Haklarını Araması İçin Nereye Başvurması Gerekir?

Kaçak çalışan yabancı işçi, haklarını aramak için öncelikle arabulucuya, arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesine başvurmalıdır. Ayrıca ALO 170 hattına, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine, İl Göç İdaresi Müdürlüklerine ve Cumhuriyet Savcılığına şikayette bulunabilir.

19. Kaçak Çalışan Yabancı İşçi Çalışma İzni İçin Başvuru Yapabilir Mi?

Evet, kaçak çalışan yabancı işçi, çalışma izni için başvuru yapabilir. Ancak, bu başvuru yurt dışından yapılmalıdır. Türkiye’de kaçak olarak bulunan yabancı, doğrudan Türkiye’de çalışma izni başvurusunda bulunamaz. Başvuru, ilgili ülkedeki Türk konsolosluğuna veya yetkilendirilmiş aracı kurumlara yapılır.

20. Kaçak Çalışan Yabancı İşçi Avukat Tutabilir Mi?

Evet, kaçak çalışan yabancı işçi, haklarını aramak için avukat tutabilir. Hatta, hukuki sürecin karmaşıklığı ve sınır dışı edilme riski göz önünde bulundurulduğunda, bir avukattan hukuki destek almak gerekmektedir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/