İdari Dava Nasıl Açılır?

İdarenin İşlem ve Eylemlerine Karşı Hak Arama Yolu

İdare, yani devlet kurumları, kamu hizmetlerini yürütürken bazen hukuka aykırı işlem ve eylemlerde bulunabilir. Bu durum, bireylerin haklarının ihlal edilmesine ve zarara uğramalarına yol açabilir. İdari dava, işte bu noktada, bireylerin haklarını korumak ve idarenin hukuka uygun davranmasını sağlamak için başvurabilecekleri hukuki bir yoldur.

Bu rehberde, idari davanın nasıl açılacağı, hangi mahkemede ve nerede açılacağı, dava dilekçesinin nereye verileceği, idari davalarda yasal süreler ve avukat tutma zorunluluğu gibi konuları adım adım ve ayrıntılı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca, idari dava türleri ve dava açma süreleri hakkında da bilgi sahibi olacaksınız.

İdari Dava Dilekçesi Nereye Verilir?

İdari dava da tıpkı diğer davalar gibi yetkili ve görevli mahkemeye verilecek bir dilekçe ile açılır. Dava açmak için öncelikle doğru mahkemeyi belirlemek gerekir. Görevli mahkeme, uyuşmazlığın konusuna göre belirlenir:

• İdare Mahkemeleri: İdari işlemlerin ve eylemlerin hukuka uygunluğunun denetlendiği davalarda genel görevli mahkemelerdir. Örneğin, bir memurun atama işleminin iptali, bir disiplin cezasının iptali, bir imar planının iptali gibi davalar idare mahkemesinde açılır.
• Vergi Mahkemeleri: Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler ile bunların zam ve cezalarına ilişkin uyuşmazlıklarda görevli mahkemelerdir. Örneğin, vergi borcuna itiraz, vergi cezasının iptali gibi davalar vergi mahkemesinde açılır.
• Danıştay: Bazı üst düzey idari işlemler ve düzenleyici işlemler (örneğin, bakanlıkların çıkardığı yönetmelikler, Cumhurbaşkanı kararları) doğrudan Danıştay’da dava konusu edilebilir. Ayrıca, idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarına karşı temyiz mercii olarak da görev yapar.

Yetkili mahkeme ise, kural olarak, dava konusu idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yer mahkemesidir.

Dilekçe Teslim Yöntemleri:

Dilekçe, yetkili ve görevli mahkeme belirlendikten sonra, aşağıdaki yöntemlerden biriyle teslim edilebilir:

1. Elden Teslim: Dilekçe, doğrudan mahkeme kalemine elden teslim edilebilir.
2. Posta Yoluyla: Dilekçe, taahhütlü posta yoluyla mahkemeye gönderilebilir. Bu durumda, postaya veriliş tarihi dava açma tarihi olarak kabul edilir.
3. Elektronik Ortam Yoluyla (UYAP): Vatandaş Portal veya Kurumsal Portal üzerinden elektronik imza ile dava açılabilir. (şuanda sadece pilot illerde e-dava açılabilmektedir.)
4. Asliye Hukuk Mahkemeleri Aracılığıyla: Eğer bulunduğunuz yerde idare veya vergi mahkemesi yoksa, dilekçenizi bulunduğunuz yerdeki asliye hukuk mahkemesine verebilirsiniz. Asliye hukuk mahkemesi, dilekçenizi yetkili ve görevli idare veya vergi mahkemesine gönderecektir.
5. Yabancı Ülkelerde Türk Konsoloslukları: Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, idari dava dilekçelerini bulundukları ülkedeki Türk konsolosluklarına verebilirler.

Önemli Not: Dava açarken gerekli harç ve gider avanslarının da mahkeme veznesine yatırılması gerekmektedir.

İdari Yargıda Görevli Mahkemeler ve Yetki Kuralları

Görevli Mahkemeler:

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, idari yargıda görevli mahkemeler, uyuşmazlığın konusuna göre belirlenir. İdari yargı teşkilat yapısı şu şekildedir:

• İlk Derece Mahkemeleri:
  • İdare Mahkemeleri
  • Vergi Mahkemeleri
  • Danıştay (bazı davalarda ilk derece mahkemesi olarak)
• İstinaf Mercii: Bölge İdare Mahkemeleri
• Temyiz Mercii: Danıştay

Bölge İdare Mahkemeleri, hiçbir konuda ilk derece mahkemesi sıfatıyla hareket edemez, bu sıfatla dava göremez.

Yetki Kuralları:

Genel Yetki Kuralı: İdari davalarda genel yetkili mahkeme, dava konusu idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

Özel Yetki Kuralları:

• Kamu Görevlilerinin Atanması ve Nakilleri: Kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, yeni veya eski görev yerindeki idare mahkemesidir.
• Kamu Görevlilerinin Görevlerine Son Verilmesi, Emekli Edilmeleri veya Görevden Uzaklaştırılmaları: Bu davalarda yetkili mahkeme, son görev yapılan yerdeki idare mahkemesidir.
• Kamu Görevlilerinin Görevle İlişkisinin Kesilmesi Sonucunu Doğurmayan Disiplin Cezaları ile İlerleme, Yükselme, Sicil, İntibak ve Diğer Özlük ve Parasal Hakları ve Mahalli İdarelerin Organları ile Bu Organların Üyelerinin Geçici Bir Tedbir Olarak Görevden Uzaklaştırılmaları: Bu davalarda yetkili mahkeme, ilgilinin görevli bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.
• Vergi Uyuşmazlıkları: Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin davalarda yetkili mahkeme, ilgili vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.
• Taşınmazın Bulunduğu Yer Mahkemesi: Taşınmaz mallara ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir.
• Sözleşmeden Doğan Davalar: İdari sözleşmeden doğan davalarda, sözleşmede özel yetki kuralı yoksa, davalının bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir.

Önemli Not: Özel kanunlarda, belirli dava türleri için farklı yetki kuralları öngörülmüş olabilir. Bu nedenle, dava açmadan önce ilgili mevzuatın incelenmesi önemlidir.

İdari Davalarda Yasal Süreler

İdari davalarda dava açma süresi, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun (İYUK) 7. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gündür.  

Sürelerin Başlangıcı (İYUK Madde 8):

• Tebliğ, Yayın veya İlan Tarihini İzleyen Gün: Süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar.
• Tatil Günleri: Tatil günleri sürelere dahildir. Ancak, sürenin son günü tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar.
• Çalışmaya Ara Verme Zamanı: Sürelerin bitmesi çalışmaya ara verme zamanına (adli tatile) rastlarsa, bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren 7 gün uzamış sayılır.

Özel Süreler:

• İvedi Yargılama Usulü: İhale, ÇED, acele kamulaştırma gibi bazı işlemler için öngörülen ivedi yargılama usulünde dava açma süresi 30 gündür.
• Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Davalar: ÖSYM tarafından yapılan merkezi ve ortak sınavlara ilişkin davalarda dava açma süresi 10 gündür.

Zorunlu İdari Başvuru (İYUK Madde 11):

İlgililer, haklarında tesis edilen idari işlemlere karşı, dava açmadan önce, idareye başvurarak, işlemin kaldırılmasını, geri alınmasını, değiştirilmesini veya yeni bir işlem yapılmasını talep edebilirler. Bu zorunlu bir yol olmayıp, ilgilinin tercihine bağlıdır. Ancak, bazı özel kanunlarda, dava açmadan önce idareye başvuru zorunluluğu öngörülmüştür.

• Başvuru Süresi: İdari işlemin tebliğinden itibaren dava açma süresi içinde (genellikle 60 gün) idareye başvurulabilir.
• Başvurunun Etkisi: İdareye başvuru, dava açma süresini durdurur. İdare, 60 gün içinde cevap vermezse, talep reddedilmiş sayılır ve dava açma süresi yeniden işlemeye başlar. İdare, 60 gün içinde cevap verirse, cevabın tebliğinden itibaren dava açma süresi içinde dava açılabilir.

Önemli Not: Sürelerin kaçırılması, dava açma hakkının kaybına yol açar. Bu nedenle, idari davalarda sürelere çok dikkat edilmesi ve gerekli işlemlerin zamanında yapılması büyük önem taşır.

İdari Yargıda Avukat Tutma Zorunluluğu Var Mı?

İdari yargıda, avukat tutma zorunluluğu yoktur. Bireyler, idari davalarını kendileri açabilir ve takip edebilirler.

Ancak, idari yargılama usulü, kendine özgü kuralları olan ve teknik bilgi gerektiren bir alandır. Dava dilekçesinin hazırlanması, delillerin toplanması, iddiaların hukuki bir dille ifade edilmesi, duruşmalarda savunma yapılması, kanun yollarına başvurulması gibi işlemler, hukuki bilgi ve deneyim gerektirir.

Avukat Tutmanın Avantajları:

• Doğru ve Eksiksiz Dava Dilekçesi: Deneyimli bir idare hukuku avukatı, davanızın konusuna uygun, hukuki gerekçeleri ve delilleri içeren, usulüne uygun bir dava dilekçesi hazırlayabilir.
• Sürelerin Takibi: İdari davalarda süreler çok önemlidir. Bir avukat, dava açma süresi, cevap süresi, istinaf ve temyiz süreleri gibi tüm süreleri titizlikle takip eder ve hak kaybına uğramanızı önler.
• Delillerin Toplanması ve Sunulması: Davanızın ispatı için gerekli delillerin toplanması ve mahkemeye sunulması konusunda size yardımcı olur.
• Hukuki Bilgi ve Deneyim: İdare hukuku mevzuatı ve içtihatları konusunda bilgi sahibidir ve bu bilgiyi davanızın lehinize sonuçlanması için kullanır.
• Etkili Savunma: Duruşmalarda ve yazılı savunmalarda, iddialarınızı hukuki bir dille ve etkili bir şekilde savunur.
• Zaman ve Emek Tasarrufu: Dava sürecinin her aşamasını sizin adınıza takip eder, size zaman ve emek tasarrufu sağlar.
• Psikolojik Destek: Hukuki süreç boyunca size destek olur, stresinizi azaltır ve kendinizi güvende hissetmenizi sağlar.

Özellikle, karmaşık hukuki uyuşmazlıklarda ve yüksek miktarlı tazminat davalarında, bir avukatın hukuki desteği, davanın lehinize sonuçlanma ihtimalini önemli ölçüde artırır.

Sonuç olarak, idari yargıda avukat tutmak zorunlu olmamakla birlikte, hak kayıplarının önlenmesi, davanın etkin bir şekilde yürütülmesi ve lehe sonuçlanma ihtimalinin artırılması açısından, bir avukattan hukuki destek almanız şiddetle tavsiye edilir.

İdari Dava Türleri Nelerdir?

İdari davalar, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun (İYUK) 2. maddesinde üç başlık altında düzenlenmiştir:

1. İptal Davaları:

İdari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalardır. İptal davası, idari işlemin hukuka uygunluğunun yargısal denetimini sağlayan en önemli dava türüdür.  

• Amaç: Hukuka aykırı idari işlemin ortadan kaldırılması ve bu işlemden önceki hukuki durumun geri getirilmesidir.
• Sonuç: Mahkeme, idari işlemi hukuka aykırı bulursa, işlemin iptaline karar verir. İptal kararı, geçmişe etkilidir; yani işlem, tesis edildiği tarihten itibaren ortadan kalkmış sayılır.
• Örnekler:
  • Bir memurun haksız yere görevden alınması işlemine karşı açılacak iptal davası
  • Bir öğrenciye verilen disiplin cezasının iptali için açılacak dava
  • Bir inşaat ruhsatının iptali için açılacak dava
  • İmar planının iptali için açılacak dava
  • İhale işleminin iptali için açılacak dava

2. Tam Yargı Davaları:

İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel (ihlal edilmiş) olanlar tarafından açılan davalardır. Tam yargı davaları, idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemleri nedeniyle uğranılan zararın tazmin edilmesini amaçlar.

• Amaç: İdarenin hukuka aykırı eylem ve işlemleri nedeniyle uğranılan maddi ve/veya manevi zararın tazmin edilmesidir.
• Sonuç: Mahkeme, idarenin eylem veya işlemini hukuka aykırı bulur ve davacının zararını ispatlaması halinde, tazminata hükmeder.
• Örnekler:
  • İdarenin kusuru nedeniyle meydana gelen trafik kazasında yaralanan kişinin açacağı tazminat davası
  • Haksız yere işten çıkarılan bir kişinin açacağı tazminat davası
  • Kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılacak tazminat davası
  • Hatalı tıbbi uygulama (malpraktis) nedeniyle açılacak tazminat davası

3. İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar:

Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalardır.

• Amaç: İdari sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulmasıdır.
• Sonuç: Mahkeme, sözleşmenin yorumlanması, uygulanması, feshi, tazminat gibi konularda karar verir.
• Örnekler:
  • İdare ile bir müteahhit arasında yapılan yapım sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlık
  • İdare ile bir şirket arasında yapılan hizmet alım sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlık

İdari Dava Açma Süreleri ve Özellikleri

İdari davalarda dava açma süresi, kural olarak 60 gündür. Bu süre, vergi mahkemelerinde 30 gün, ivedi yargılama usulüne tabi davalarda 30 gün, merkezi ve ortak sınavlara ilişkin davalarda ise 10 gündür.

İvedi Yargılama Usulü (İYUK Madde 20/A):

Bazı idari işlemlerin, ivedilikle sonuçlandırılması gereken nitelikte olması nedeniyle, bu işlemler için ivedi yargılama usulü öngörülmüştür. İvedi yargılama usulüne tabi işlemler şunlardır:

• İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri
• Acele kamulaştırma işlemleri
• Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları
• Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca yapılan satış, tahsis ve kiralama işlemleri
• Çevre Kanunu uyarınca, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararı veya ÇED gerekli değildir kararlarına karşı açılan iptal davaları  
• Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Bakanlar Kurulu kararları

İvedi yargılama usulünde:

• Dava açma süresi 30 gündür.
• İlk inceleme 7 gün içinde yapılır.
• Savunma süresi, tebliğden itibaren 15 gündür. Bu süre, bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 15 gün uzatılabilir. Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.
• Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek karara itiraz edilemez.
• Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi ya da ara kararı gerektiren diğer işlemler acele yapılır.
• Dosyanın tekemmülünden itibaren en geç 1 ay içinde karar verilir.
• İstinaf yoluna başvuru süresi tebliğ tarihinden itibaren 15 gündür.
• İstinaf dilekçeleri 3 gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır.
• İstinaf dilekçesine cevap verme süresi 15 gündür.
• İstinaf istemi en geç 2 ay içinde karara bağlanır.

Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Davalar (İYUK Madde 20/B):

ÖSYM tarafından yapılan ve özel kanunlarında dava açma süresi ayrıca belirtilmeyen merkezi ve ortak sınavlara, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçlarına ilişkin davalar da özel bir usule tabidir. Bu usulde:

• Dava açma süresi 10 gündür.
• İlk inceleme 7 gün içinde yapılır.
• Savunma süresi tebliğ tarihinden itibaren 3 gündür. Bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 3 gün uzatılabilir. Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.
• Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek karara itiraz edilemez.  
• Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç 15 gün içinde karara bağlanır.
• Açılan davalar, hızlandırılmış posta yoluyla tebliğe çıkarılır.
• Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi veya ara kararı gerektiren işlemler acele yapılır.

Bu özel usuller dışındaki idari davalar, genel usule göre görülür ve karara bağlanır.

İdari Yargıda Dava Açma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

İdari dava açma sürecinde, hak kaybına uğramamak için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi büyük önem taşır:

• Süreler: Yukarıda da detaylı olarak açıkladığımız üzere, idari davalarda dava açma süreleri, davanın türüne göre değişmekte olup, bu sürelere uyulması zorunludur. Sürelerin kaçırılması, dava açma hakkının kaybına yol açar.
• Görevli ve Yetkili Mahkeme: Davanın, görevli ve yetkili mahkemede açılması gerekir. Aksi takdirde, mahkeme, görevsizlik veya yetkisizlik kararı vererek dosyayı görevli veya yetkili mahkemeye gönderecektir. Bu da zaman kaybına neden olur.
• Dava Dilekçesi: Dava dilekçesi, usulüne uygun olarak hazırlanmalı, iddialar açık ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmeli, hukuki gerekçeler ve deliller belirtilmelidir. Dilekçede, talep sonucu da açıkça yazılmalıdır.
• Harç ve Gider Avansı: Dava açarken, gerekli harç ve gider avansının mahkeme veznesine yatırılması gerekir. Harç ve gider avansı yatırılmadan dava açılması mümkün değildir.
• Yürütmenin Durdurulması Talebi: İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğacağı durumlarda, dava dilekçesinde veya sonrasında yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Bu talebin, hukuki gerekçeleriyle birlikte açıkça belirtilmesi ve gerekli delillerin sunulması önemlidir.
• İdari Başvuru Yolu (İhtiyari): Dava açmadan önce, idareye başvurarak, işlemin kaldırılmasını, geri alınmasını, değiştirilmesini veya yeni bir işlem yapılmasını talep etmek mümkündür. Bu yol, zorunlu olmamakla birlikte, bazı durumlarda uyuşmazlığın daha hızlı ve masrafsız bir şekilde çözülmesini sağlayabilir. Ancak, idareye başvuru, dava açma süresini durdurur; idarenin cevabı üzerine veya 60 gün içinde cevap vermemesi halinde, kalan dava açma süresi içinde dava açılması gerekir.
• Deliller: Davada ileri sürülen iddiaların ispatı için, gerekli delillerin (belge, tanık, bilirkişi raporu vb.) toplanması ve mahkemeye sunulması önemlidir.
• Duruşma: İdari yargılamada, kural olarak duruşma yapılmaz. Ancak, taraflardan birinin talep etmesi ve mahkemenin de uygun görmesi halinde duruşma yapılabilir. Duruşma talebinin, dava dilekçesinde veya savunma dilekçesinde belirtilmesi gerekir.
• Kanun Yolları: İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvurulabilir. İstinaf, bölge idare mahkemesine; temyiz ise Danıştay’a yapılır. Kanun yollarına başvuru için de belirli süreler öngörülmüştür.

Sonuç

İdari dava açmak, idarenin hukuka aykırı işlem ve eylemlerine karşı hak aramanın en etkili yoludur. Ancak, idari yargılama usulü, kendine özgü kuralları olan ve teknik bilgi gerektiren bir alandır. Bu nedenle, idari dava açmadan önce, konusunda uzman bir idare hukuku avukatından hukuki destek almanız, hak kaybına uğramamanız ve davanızın lehinize sonuçlanma ihtimalini artırmanız açısından büyük önem taşımaktadır.

LegaPro Hukuk Bürosu olarak, idare hukuku alanında uzman ve deneyimli ekibimizle, idari dava sürecinin her aşamasında müvekkillerimize kapsamlı hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti sunmaktayız. Hak kaybına uğramamanız ve en etkili hukuki çözüme ulaşmanız için, bize “Avukata Sor” bölümünden ulaşabilir, online danışmanlık randevusu alarak, durumunuzu detaylı bir şekilde değerlendirebilirsiniz.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/