İŞ KANUNU ÇERÇEVESİNDE GECE ÇALIŞMA SAATLERİ

İşyerinde Gece Çalışması, Gece Vardiyası ve İşçinin Hukuki Hakları

Gelişen teknoloji, artan sanayileşme ve tüketim talepleri, üretim süreçlerinin 24 saat devam etmesini gerektirebiliyor. Bu durum, birçok işyerinde gece vardiyalarının oluşturulmasına ve işçilerin gece çalışmasına neden oluyor. Ancak, gece çalışması, işçilerin biyolojik ritimlerini bozduğu için gündüz çalışmasına göre daha fazla risk ve zorluklar barındırır.

Gece Çalışmasının İşçi Sağlığına Etkileri

Gece çalışan işçiler, gündüz çalışanlara kıyasla hem fiziksel hem de psikolojik olarak daha fazla yıpranırlar. Uyku düzenlerinin bozulması, sosyal hayatlarının kısıtlanması, bazı sağlık sorunlarına (uyku bozuklukları, sindirim sorunları, kalp-damar hastalıkları gibi) yakalanma riskini artırır. Ayrıca, gece vardiyalarında çalışan işçilerin iş kazası geçirme olasılığı da daha yüksektir.

İş Kanunu’nda Gece Çalışması Düzenlemesi

İşçilerin gece çalışmasından kaynaklanan olumsuz etkileri en aza indirmek ve haklarını korumak amacıyla, 4857 sayılı İş Kanunu’nda gece çalışmasına ilişkin özel düzenlemeler yer almaktadır. Bu düzenlemeler, gece çalışma süresini, ücretini, sağlık kontrollerini ve diğer hakları kapsar.

LegaPro Hukuk Bürosu Olarak Size Nasıl Yardımcı Olabiliriz?

Gece çalışmasıyla ilgili herhangi bir hukuki sorununuz veya sorunuz varsa, LegaPro Hukuk Bürosu uzman avukatları olarak size yardımcı olabiliriz. Gece çalışması haklarınız, fazla mesai ücretleri, sağlık kontrolleri ve diğer konularda hukuki danışmanlık hizmeti sunarak haklarınızı korumanızı sağlarız.

Gece Çalışma Saatleri: İş Kanunu ve Yönetmelik Hükümleri

Gece çalışması, işçilerin biyolojik ritimlerini ve sosyal yaşantılarını etkileyen bir çalışma şeklidir. Bu nedenle, İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde gece çalışmasına ilişkin özel düzenlemeler bulunmaktadır.

İş Kanunu’na Göre Gece Çalışması Tanımı:

4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesine göre, gece çalışması en geç saat 20.00’de başlayıp en erken saat 06.00’da sona eren ve toplamda en fazla 11 saat süren dönem olarak tanımlanır. Bu tanıma göre, 20.00 ile 06.00 saatleri arasında yapılan çalışmalar gece çalışması olarak kabul edilir ve gece çalışmasına ilişkin hükümler uygulanır.

Gündüz ve Gece Çalışmasının Bir Arada Yapıldığı Durumlar:

İşçinin çalışma süresinin bir kısmında gündüz, bir kısmında gece çalışması yapması durumunda, çalışmanın gece çalışması sayılıp sayılmayacağı, “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile belirlenir. Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasına göre, “Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.”

Yani, eğer işçinin günlük çalışma süresinin yarısından fazlası 20.00-06.00 saatleri arasına denk geliyorsa, bu çalışma gece çalışması olarak kabul edilir ve gece çalışmasına ilişkin haklar (ek ücret, dinlenme süreleri vb.) işçiye tanınmalıdır.

Gece Çalışmasında İşçinin Yazılı Onay Verme Zorunluluğu ve Fazla Mesai Hakları

Gece çalışması, İş Kanunu’nda belirtilen saatler arasında (20.00-06.00) yapılan çalışmadır. İşçinin gece çalışması, bazı istisnai durumlar dışında 7,5 saati aşamaz. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri gibi belirli sektörlerde, işçinin yazılı onayı alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

İşçinin Yazılı Onayı:

• 7,5 saat ve altında gece çalışması için işçinin yazılı onayı gerekmez.
• 7,5 saatin üzerinde gece çalışması için (izin verilen sektörlerde) işçinin yazılı onayı zorunludur.
• İşçi, yazılı onay vermediği halde 7,5 saatin üzerinde gece çalıştırılırsa, bu süreler fazla mesai olarak kabul edilir.

Gece Çalışması Ücreti Hesaplama:

Gece çalışması ücreti, normal mesai ücretinden %50 daha yüksektir. Yani, gece çalışması yapan işçi, normal saatlik ücretinin 1,5 katını alır.

Gece Çalışan İşçilerin Fazla Mesai Hakları:

• İşçi, haftalık 45 saatlik yasal çalışma sınırını aşmasa bile, 7,5 saatten fazla gece çalışması yaparsa fazla mesai ücreti alır.
• Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 fazlası üzerinden hesaplanır.

Örnek Hesaplama:

Aylık 15.000 TL maaş alan ve haftalık 45 saat çalışan bir işçi, ay boyunca toplam 10 saat gece çalışması yapmış olsun. Bu işçinin alacağı toplam maaş şu şekilde hesaplanır:

1. Saatlik Ücret: 15.000 TL / 225 saat = 66,67 TL
2. Gece Çalışması Saatlik Ücreti: 66,67 TL * 1,5 = 100 TL
3. Toplam Gece Çalışması Ücreti: 100 TL * 10 saat = 1.000 TL
4. Toplam Maaş: 15.000 TL + 1.000 TL = 16.000 TL

Gece Çalışma Ücreti: Ek Ücret ve Hesaplama Yöntemi

Gece çalışması, işçinin sağlığı ve yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkileri olabileceğinden, İş Kanunu’nda özel düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu düzenlemeler arasında, gece çalışması yapan işçilere ek ücret ödenmesi de yer almaktadır.

Gece Çalışma Süresi Sınırı:

İş Kanunu’na göre, gece çalışması en fazla 7,5 saat olabilir ve toplam çalışma süresi 11 saati aşamaz. Bu sürenin üzerinde yapılan her çalışma, fazla mesai olarak kabul edilir ve işçiye ek ücret ödenmesi gerekir.

Gece Çalışma Ücreti Hesaplama:

Gece çalışması yapan işçiye, normal çalışma ücretine ek olarak %50 fazla ücret ödenmelidir. Yani, gece çalışması ücreti, normal çalışma ücretinin 1,5 katıdır.

Örnek:

Normal saatlik ücreti 100 TL olan bir işçi, gece çalışması yaptığı her saat için 150 TL ücret almalıdır.

Gece Çalışma Yasağı: Kimler Gece Çalışamaz?

İşverenler, belirli sınırlar içinde işçilere gece çalışması yaptırabilirler. Ancak, bazı işçi grupları için gece çalışması yasaktır. Bu yasaklar, işçilerin sağlığını ve güvenliğini koruma amacı taşır.

Gece Çalışması Yasağı Olan İşçiler:

• 18 Yaşından Küçük Çocuk ve Genç İşçiler: Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 5. maddesine göre, gece dönemine denk gelen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması yasaktır.

Diğer Gece Çalışma Yasağı Durumları:

• Hamile ve Emziren Kadınlar: İş Kanunu’nun 72. maddesine göre, hamile ve emziren kadınların gece çalıştırılması yasaktır. Ancak, kadın işçinin yazılı rızası ve sağlık raporu ile gece çalışmasına izin verilebilir.
• Sağlık Sorunu Olan İşçiler: Sağlık durumu gece çalışmasına uygun olmayan işçilerin de gece çalıştırılması yasaktır. İşçinin sağlık raporu ile bu durumu belgelemesi gerekir.
• Engelli İşçiler: Engelli işçilerin gece çalıştırılması, engellilik durumuna ve işin niteliğine göre değerlendirilir.

Gece Çalışma Yasağının İstisnaları:

Bazı durumlarda, gece çalışması yasağı olan işçilerin de gece çalışmasına izin verilebilir. Örneğin, acil durumlar, zorlayıcı sebepler veya işin sürekliliğinin sağlanması gibi durumlarda istisnai olarak gece çalışması yapılabilir. Ancak, bu durumlar için İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen şartların sağlanması gerekmektedir.

Bir İşçi Gece En Fazla 7,5 Saat Çalışabilir

İş Kanunu’na göre, gece çalışması en geç saat 20.00’de başlayıp en erken saat 06.00’da sona eren ve toplamda en fazla 11 saat süren dönem olarak tanımlanır. Ancak, işçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Bu süre, yasal bir sınır olup, işverenin bu süreyi aşması durumunda fazla mesai ücreti ödemesi gerekir.

İstisnalar:

Yalnızca turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri sektörlerinde, işçinin yazılı onayı alınmak şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

Yargıtay Kararları:

Yargıtay da gece çalışmasında 7,5 saati aşan süreyi fazla çalışma olarak kabul etmekte ve işverenin bu süreler için işçiye fazla mesai ücreti ödemesi gerektiğine hükmetmektedir.

Gece Çalışması 7,5 Saati Aşarsa: İstisnalar ve İşçi Onayı

İş Kanunu’nun 69/3. maddesine göre, işçilerin gece çalışmaları genellikle 7,5 saati geçemez. Ancak, bazı istisnai durumlar dışında bu sürenin aşılması yasaktır.

İstisnai Durumlar:

• Turizm: Turizm sektöründe çalışan işçiler için, işçinin yazılı onayı alınmak şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
• Özel Güvenlik: Özel güvenlik hizmetlerinde çalışan işçiler için de aynı şekilde, işçinin yazılı onayı ile 7,5 saatin üzerinde gece çalışması mümkündür.
• Sağlık Hizmeti: Sağlık hizmetlerinde çalışan işçiler (doktor, hemşire, hasta bakıcı vb.) için de yine işçinin yazılı onayı alınarak 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

İşçi Onayı Zorunluluğu:

Bu istisnai durumlarda bile, işçinin 7,5 saatin üzerinde gece çalıştırılabilmesi için yazılı onayının alınması zorunludur. İşçinin onayı olmadan 7,5 saatin üzerinde gece çalıştırılması, İş Kanunu’na aykırıdır ve yasal yaptırımlara tabi tutulabilir.

Fazla Mesai Ücreti:

7,5 saatin üzerinde yapılan gece çalışmaları, fazla mesai olarak kabul edilir ve işçiye normal ücretine ek olarak %50 fazla mesai ücreti ödenmesi gerekir. Bu durum, haftalık 45 saatlik çalışma süresini aşmasa bile geçerlidir.

Gece Vardiyasında Tek Kişi Çalışabilir mi?

İşin sürekliliği gerektiren bazı işyerlerinde vardiyalı çalışma sistemi uygulanır. Bu sistemde, işçiler gündüz ve gece vardiyalarında dönüşümlü olarak çalışırlar. Peki, gece vardiyasında tek başına çalışmak yasal mıdır?

Mevzuatta Açık Bir Yasak Yok:

Mevzuatımızda, işçilerin vardiyalarda tek başına çalışmasını açıkça yasaklayan bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, iş sağlığı ve güvenliği açısından gece vardiyasında tek başına çalışmanın bazı riskleri vardır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Riskler:

Gece vardiyasında tek başına çalışan bir işçi, herhangi bir kaza veya sağlık sorunu yaşarsa, yardım alamayabilir ve ciddi sonuçlarla karşılaşabilir. Bu nedenle, işverenin, gece vardiyasında çalışan işçinin güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri alması önemlidir.

Toplu İş Sözleşmesi ve Bireysel İş Sözleşmesi ile Düzenleme:

İşin niteliğine göre, toplu iş sözleşmelerinde veya bireysel iş sözleşmelerinde, gece vardiyasında tek başına çalışmanın yasaklanmasına dair hükümler yer alabilir. Bu tür düzenlemeler, işçinin sağlığı ve güvenliği açısından önemli bir koruma sağlar.

İş Kanunu’nda Vardiyalı Çalışma Düzenlemesi:

4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi, vardiyalı çalışmaya ilişkin bazı düzenlemeler içerir:

• İki Haftalık Nöbetleşme: Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanabilir. Bu, işçinin sürekli olarak aynı vardiyada çalışmamasını ve dinlenme sürelerinin düzenli olmasını sağlar.
• 11 Saat Kesintisiz Dinlenme: Postası değiştirilecek işçi, kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.
• Haftalık Tatil: Postalar halinde çalışan işçiye, 24 saatten az olmayacak şekilde haftalık tatil verilmelidir.

LegaPro Hukuk Bürosu Olarak Size Nasıl Yardımcı Olabiliriz?

Gece vardiyasında tek başına çalışmak zorunda kalıyorsanız ve bu durumun iş sağlığı ve güvenliği açısından risk oluşturduğunu düşünüyorsanız, LegaPro Hukuk Bürosu uzman avukatları olarak size yardımcı olabiliriz.

İşçinin Sürekli Olarak Gece Çalıştırılması: Yasal Düzenlemeler ve İşçi Hakları

Bazı iş yerlerinde, işin niteliği gereği sürekli ve kesintisiz çalışmanın gerekmesi nedeniyle vardiyalı çalışma sistemi uygulanır. Bu sistemde, işçiler gündüz ve gece vardiyalarında dönüşümlü olarak çalıştırılırlar. Ancak, işçinin sürekli olarak gece vardiyasında çalıştırılması, iş sağlığı ve güvenliği açısından sorunlar yaratabilir.

Yasal Düzenlemeler:

İş Kanunu ve Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, işçilerin sürekli olarak gece vardiyasında çalıştırılmasını düzenler.

• Posta Sayısı: Yönetmeliğe göre, sürekli çalışmanın gerektiği iş yerlerinde posta sayısı 24 saat içinde en az üç olacak şekilde düzenlenir. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri gibi sektörlerde bu sayı ikiye indirilebilir.
• Nöbetleşe Çalışma: Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanabilir. Yani, bir hafta gece çalışan işçi, bir sonraki hafta gündüz çalışmalıdır.
• 11 Saat Dinlenme: Postası değiştirilecek işçi, kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.

İşçinin Hakları:

İşveren, bu yasal düzenlemelere uymaz ve işçiyi sürekli olarak gece vardiyasında çalıştırırsa, işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır. Ayrıca, sürekli gece çalışması nedeniyle sağlık sorunları yaşayan işçi, maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

Yargıtay Kararları:

Yargıtay, işçinin sürekli olarak gece vardiyasında çalıştırılmasının, işçi açısından haklı fesih nedeni olduğunu kabul etmektedir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer işçilik alacaklarına hak kazanır.

Mevzuata Aykırı Gece Çalışmasının İdari Yaptırımı: 2024 Yılında 9.302 TL Ceza

İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen kurallara aykırı olarak işçileri gece 7,5 saatten fazla çalıştıran işverenler, idari para cezasıyla karşı karşıya kalır.

2024 yılı itibarıyla, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 104. maddesi gereğince, mevzuata aykırı gece çalıştırması yapan işverenlere 9.302 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Bu ceza, her bir işçi için ayrı ayrı uygulanır.

İstisnai Durumlar:

Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri sektörlerinde, işçinin yazılı onayı alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bu durumda idari para cezası uygulanmaz.

Gece Çalışma Yasağı ve Ücretlendirme İle İlgili Yargıtay Kararları: İşçi Haklarının Korunması

Gece çalışması, işçinin sağlığını ve sosyal yaşamını etkileyebilecek bir çalışma şeklidir. Bu nedenle, İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler, gece çalışmasına ilişkin özel düzenlemeler içermektedir. Yargıtay kararları ise, bu düzenlemelerin yorumlanması ve uygulanması konusunda önemli bir yol göstericidir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 23.6.2009 Tarihli Kararı:

Bu kararda, gece çalışmasının haftalık 45 saatlik yasal çalışma sınırını aşmasa bile, günlük 7,5 saati aşan kısmının fazla mesai olarak kabul edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Yani, gece çalışması yapan bir işçi, haftalık çalışma süresi 45 saati geçmese bile, her gün 7,5 saatten sonra çalıştığı süreler için %50 zamlı fazla mesai ücreti alma hakkına sahiptir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/7304 E. 2017/2460 K. Kararı:

Bu kararda, toplu iş sözleşmesinde (TİS) gece çalışmasının 20:00-06:00 saatleri arasında kabul edildiği ve bu saatler için %25 zamlı ücret ödeneceği belirtilmiştir. Ancak, Yargıtay, TİS hükmünün İş Kanunu ve ilgili yönetmelikle çeliştiği durumlarda, kanun ve yönetmelik hükümlerinin öncelikli olacağını belirtmiştir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/27526 E. 2018/6386 K. Kararı:

Bu kararda, gece çalışmasının tanımı ve süresi ile ilgili İş Kanunu ve yönetmelik hükümleri hatırlatılmıştır. Yargıtay, bir çalışmanın gece çalışması sayılabilmesi için, çalışma süresinin yarısından çoğunun gece dönemine (20.00-06.00) rastlaması gerektiğini vurgulamıştır.

Sonuç:

Yargıtay kararları, gece çalışması yapan işçilerin haklarının korunması ve işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından önemlidir. Bu kararlar, gece çalışması süresinin hesaplanması, fazla mesai ücretinin ödenmesi ve diğer konularda yol gösterici niteliktedir.

Gece Çalışma Saatleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. Gece Vardiyasında Tek Kişi Çalışabilir mi?

Mevzuatımızda, gece vardiyasında tek başına çalışmayı açıkça yasaklayan bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, iş sağlığı ve güvenliği açısından riskli olabilecek durumlarda, işverenin gerekli tedbirleri alması ve işçinin güvenliğini sağlaması gerekmektedir.

2. Günlük Çalışma Süresi 7,5 Saatin Altında Olan İşlerde İşçi Ücretlerinde İndirim Yapılabilir mi?

Hayır, vardiyalı (gece-gündüz) yürütülen işlerde, vardiya sayısının artırılması veya günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altına düşürülmesi nedeniyle işçilerin ücretlerinden herhangi bir indirim yapılamaz.

3. Kadın İşçiler Gece Çalışması Yapabilir mi?

Kadın işçilerin gece çalışması, İş Kanunu’nda özel düzenlemelere tabidir. Gece çalıştırılmadan önce, kadın işçinin yazılı onayı alınmalı ve sağlık raporu ile gece çalışmasına engel bir durumunun olmadığı belgelenmelidir.

4. Toplu İş Sözleşmelerinde Gece Çalışması Zammı Ne Kadardır?

Toplu iş sözleşmelerinde gece çalışması zammı, sözleşme hükümlerine göre değişebilir. Ancak, genellikle saat 20:00-06:00 saatleri arasında yapılan gece çalışmaları için %25 zamlı ücret ödenmesi öngörülmektedir.

5. İşçi Kaç Hafta Üst Üste Gece Vardiyasında Çalışabilir?

İşçi, üst üste en fazla iki hafta gece vardiyasında çalışabilir. İş Kanunu’na göre, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanmalıdır.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Gayrimenkul Avukatı, haklarınızı korumanıza destek olacaktır. Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz!

https://legapro.net/