Araç Hak Mahrumiyeti Nedir? Nasıl Kaldırılır?

Araç hak mahrumiyeti, bir araç üzerindeki tasarruf yetkisinin, çeşitli nedenlerle kısıtlanması veya tamamen ortadan kaldırılması durumudur. Bu durum, araç sahipleri için önemli sorunlara yol açabilir ve aracın satışı, devri veya kullanımı gibi işlemleri engelleyebilir. Peki, araç hak mahrumiyeti nedir, neden konulur, nasıl kaldırılır ve bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? Bu kapsamlı rehberde, araç hak mahrumiyeti konusunu tüm yönleriyle ele alacak, merak edilen soruları yanıtlayacak ve çözüm yollarını detaylı bir şekilde açıklayacağız.

Araç Hak Mahrumiyeti Nedir?

Araç hak mahrumiyeti, bir gerçek veya tüzel kişinin, sahibi olduğu araç üzerindeki tasarruf yetkisinin (satma, devretme, kullanma, rehin etme vb.) kısıtlanması veya tamamen engellenmesi durumudur. Bu kısıtlama, genellikle bir borç ilişkisi, hukuki ihtilaf veya idari bir işlem neticesinde ortaya çıkar. Araç üzerindeki hak mahrumiyeti, trafik siciline şerh (kayıt) düşülerek resmiyet kazanır ve üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir hale gelir.

Araç Hak Mahrumiyetine Neden Olabilecek Durumlar

Araç hak mahrumiyeti, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. En yaygın karşılaşılan durumlar şunlardır:

• Borç Nedeniyle Konulan Hacizler:
  • İcra Haczi: Alacaklı, borçlunun borcunu ödememesi durumunda, icra dairesi aracılığıyla borçlunun aracına haciz koydurabilir. Bu haciz, trafik siciline işlenir ve aracın satışı veya devri engellenir.
  • Vergi Borcu Nedeniyle Haciz (E-Haciz): Vergi borçlarının ödenmemesi durumunda, vergi dairesi tarafından araç üzerine elektronik haciz (e-haciz) konulabilir.
  • Kamu Haczileri: SGK prim borçları, trafik cezaları, kredi borçları gibi kamu borçlarının ödenmemesi durumunda, ilgili kamu kurumları tarafından araç üzerine haciz konulabilir.
• İhtiyati Haciz: Alacaklı, alacağını garanti altına almak için, dava açmadan önce veya dava sırasında, mahkemeden ihtiyati haciz kararı talep edebilir. Bu karar ile borçlunun aracına geçici olarak el konulabilir.
• Tedbir Kararları:
  • Aile Mahkemesi Tarafından Konulan Tedbirler: Boşanma veya nafaka davalarında, aile mahkemesi tarafından, tedbir nafakası veya diğer alacakların teminatı olarak araç üzerine tedbir konulabilir.
  • Ceza Mahkemesi Tarafından Konulan Tedbirler: Ceza yargılaması sırasında, suçtan elde edilen gelirle alındığı düşünülen veya suçta kullanılan araçlara el konulabilir.
  • Diğer Mahkeme Kararları: Hukuk davalarında da, dava konusu alacağın teminatı olarak araç üzerine tedbir konulması mümkündür.
• Rehin Hakkı: Araç kredisi veya başka bir borç için araç üzerinde rehin hakkı tesis edilmiş olabilir. Rehin hakkı, alacaklıya, borcun ödenmemesi durumunda aracı sattırarak alacağını tahsil etme yetkisi verir.
• Trafik Kazaları: Trafik kazası sonucunda, aracın tamir sürecinde veya kullanılamaz durumda olması nedeniyle, araç sahibinin araçtan yararlanamaması durumu da bir tür “hak mahrumiyeti” olarak değerlendirilebilir. Bu durumda, kusurlu araç sürücüsünden veya sigorta şirketinden araç mahrumiyeti tazminatı talep edilebilir.
• Çalıntı Kaydı: Aracın çalınması durumunda, emniyete yapılan bildirim neticesinde araç sistemde çalıntı olarak görünür ve bu durum da hak mahrumiyetine yol açar.
• Şerhler: Araç üzerinde, satışa engel olabilecek çeşitli şerhler (beyanlar) bulunabilir. Örneğin, “satılamaz” şerhi, “devredilemez” şerhi gibi.
• İdari İşlemler: Bazı durumlarda, idari işlemler nedeniyle de araç üzerinde hak mahrumiyeti oluşabilir. Örneğin, aracın trafikten men edilmesi veya bir kamu kurumu tarafından geçici olarak el konulması.

Araç Hak Mahrumiyeti Nasıl Kaldırılır?

Araç hak mahrumiyetinin kaldırılması, mahrumiyetin nedenine ve hangi kurum tarafından konulduğuna bağlı olarak değişiklik gösterir.

1. Borç Nedeniyle Konulan Hacizlerin Kaldırılması

• İcra Haczi:
  • Borcun Tamamen Ödenmesi: Borcun tamamının, faizi ve masraflarıyla birlikte icra dairesine ödenmesi halinde, icra dairesi tarafından haciz fek yazısı (haczin kaldırılması yazısı) düzenlenir ve trafik tescil müdürlüğüne gönderilir.
  • Alacaklı ile Anlaşma: Alacaklı ile anlaşarak, borcun bir kısmının ödenmesi veya taksitlendirilmesi yoluyla da haciz kaldırılabilir. Bu durumda, alacaklının icra dairesine yazılı olarak başvurarak haczin kaldırılmasını talep etmesi gerekir.
  • İcra Takibine İtiraz: Borçlu, icra takibine itiraz ederek, takibin durdurulmasını veya iptalini sağlayabilir. İtirazın haklı bulunması durumunda, haciz de kaldırılır.
  • İstihkak Davası: Üçüncü bir kişi, haczedilen aracın kendisine ait olduğunu iddia ediyorsa, icra hukuk mahkemesinde istihkak davası açarak haczin kaldırılmasını talep edebilir.
• Vergi Borcu Nedeniyle E-Haciz:
  • Borcun Tamamen Ödenmesi: Vergi borcunun tamamının, faizi ve masraflarıyla birlikte vergi dairesine ödenmesi halinde, vergi dairesi tarafından e-haciz kaldırılır.
  • Borcun Yapılandırılması: Vergi borcunun yapılandırılması ve taksitlerin düzenli olarak ödenmesi durumunda da e-haciz kaldırılabilir.
• Kamu Haczileri:
  • Borcun Ödenmesi veya İlgili Kurumla Anlaşma: İlgili kamu kurumuna olan borcun (SGK primi, trafik cezası vb.) tamamen ödenmesi veya kurumla anlaşarak borcun yapılandırılması halinde, haciz kaldırılır.

2. Mahkeme Kararıyla Konulan Tedbirlerin Kaldırılması

• Tedbir Kararına İtiraz: Tedbir kararına karşı, kararı veren mahkemeye itiraz edilebilir.
• Davanın Sona Ermesi: Tedbir kararı, bir dava ile bağlantılı olarak verilmişse, davanın sona ermesi ve kararın kesinleşmesi ile birlikte tedbir de kendiliğinden kalkar.
• Tedbirin Kaldırılması Davası: Bazı durumlarda, tedbirin kaldırılması için ayrı bir dava açılması gerekebilir.

3. Rehin Hakkının Kaldırılması

• Borcun Tamamen Ödenmesi: Rehne konu borcun (örneğin, araç kredisi borcu) tamamen ödenmesi halinde, rehin hakkı sahibi (genellikle banka), tapu dairesine veya notere başvurarak rehnin fekkini (kaldırılmasını) talep eder.
• Alacaklı ile Anlaşma: Alacaklı ile anlaşarak, borcun bir kısmının ödenmesi veya borcun yeniden yapılandırılması yoluyla da rehin kaldırılabilir.

4. Trafik Kazası Sonucu Oluşan Hak Mahrumiyetinin Giderilmesi (Araç Mahrumiyeti Tazminatı)

Trafik kazası sonucu aracın kullanılamaz hale gelmesi veya tamir süresince araçtan mahrum kalınması durumunda, kusurlu araç sürücüsünden, araç sahibinden veya sigorta şirketinden araç mahrumiyeti tazminatı talep edilebilir.

Araç Mahrumiyeti Tazminatı Talebi:

• Kusurlu Tarafa Başvuru: Öncelikle, kazada kusurlu olan araç sürücüsüne veya sahibine başvurularak, zararın tazmin edilmesi talep edilebilir.
• Sigorta Şirketine Başvuru: Kusurlu aracın zorunlu mali sorumluluk sigortası (trafik sigortası) veya ihtiyari mali mesuliyet sigortası (kasko kapsamında ek teminat) varsa, ilgili sigorta şirketine yazılı olarak başvurularak, araç mahrumiyeti tazminatı talep edilebilir.
  • Sigorta Şirketine Başvuru Dilekçesi: Başvuru dilekçesinde, kaza tarihi, yeri, kazaya karışan araçların bilgileri, talep eden kişinin kimlik ve iletişim bilgileri, banka hesap bilgileri, aracın tamir süresi veya kullanılamaz durumda olduğu süre, talep edilen tazminat miktarı ve dayanak belgeler (kaza tespit tutanağı, ekspertiz raporu, tamir faturası, ikame araç faturası vb.) belirtilmelidir.
• Dava Yolu: Kusurlu tarafın veya sigorta şirketinin tazminat talebini karşılamaması durumunda, Asliye Hukuk Mahkemesinde tazminat davası açılabilir.

Araç Mahrumiyeti Tazminatının Hesaplanması:

Araç mahrumiyeti tazminatı, genellikle aracın günlük kiralama bedeli üzerinden hesaplanır. Bu bedel, aracın marka, model, model yılı ve piyasa koşullarına göre değişiklik gösterir. Tazminat süresi ise, aracın tamir süresi veya yeni bir araç temin edilene kadar geçen makul süre olarak kabul edilir.

Önemli Not: Araç mahrumiyeti tazminatı talep edebilmek için, kusur durumunun ve zarar miktarının belgelendirilmesi önemlidir.

5. Diğer Durumlar

• Çalıntı Kaydı: Çalıntı kaydı, emniyete yapılacak başvuru ve aracın bulunması sonucunda kaldırılır.
• Şerhlerin Kaldırılması: Şerhin türüne göre, ilgili kuruma başvurularak ve gerekli belgeler sunularak şerhin kaldırılması talep edilebilir.
• İdari İşlemler: İdari işlemler nedeniyle oluşan hak mahrumiyetlerinde, ilgili idari kuruma başvurularak işlemin iptali veya düzeltilmesi talep edilebilir. Gerekirse idari yargıda iptal davası açılabilir.

Araç Hak Mahrumiyeti Nasıl Sorgulanır?

Araç hak mahrumiyetini sorgulamanın birkaç farklı yolu vardır:

• E-Devlet Üzerinden Sorgulama: E-Devlet sistemine giriş yaptıktan sonra, “Araçlarım” sekmesinden veya “Araç Detay Bilgisi Sorgulama” hizmeti üzerinden, adınıza kayıtlı araçlar üzerindeki hak mahrumiyetlerini sorgulayabilirsiniz. Ayrıca, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün sunduğu “Araç Kayıtlarıma İlişkin Kısıtlılık Belgesi” hizmetinden de faydalanabilirsiniz.
• Trafik Tescil Müdürlüklerine Başvuru: Plakanın kayıtlı olduğu trafik tescil müdürlüğüne şahsen başvurarak, araç üzerindeki hak mahrumiyetleri hakkında bilgi alabilirsiniz.
• SMS ile Sorgulama: Bazı operatörler, SMS yoluyla araç hak mahrumiyeti sorgulama hizmeti sunmaktadır. Ancak, bu hizmet ücretli olabilir ve her operatörde bulunmayabilir.
• Noterler: Noterler aracılığıyla da araç üzerindeki rehin, haciz gibi bilgileri içeren kayıtlar sorgulanabilir.
• Sigorta Şirketleri: Özellikle trafik kazaları sonrası, sigorta şirketleri de araç üzerindeki hak mahrumiyetleri konusunda bilgi sahibi olabilirler.

Araç Hak Mahrumiyeti Davalarında Zamanaşımı

Araç hak mahrumiyetine ilişkin davalarda zamanaşımı süresi, mahrumiyetin nedenine göre değişiklik gösterir.

• Borçtan Kaynaklanan Hacizlerde: İcra takipleri için öngörülen zamanaşımı süreleri uygulanır.
• Trafik Kazalarından Kaynaklanan Tazminat Davalarında: Zararın ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır. Ancak, ceza davası devam ediyorsa ve ceza davası için öngörülen zamanaşımı süresi daha uzun ise, ceza davası zamanaşımı süresi uygulanır.
• İdari İşlemlerden Kaynaklanan Hak Mahrumiyetlerinde: İdari işlemin iptali için öngörülen dava açma süresi (genellikle 60 gün) uygulanır.

Sonuç

Araç hak mahrumiyeti, araç sahipleri için ciddi sorunlara yol açabilen ve hukuki bilgi gerektiren bir durumdur. Hak mahrumiyetinin nedeninin doğru tespit edilmesi, uygun hukuki yollara başvurulması ve sürecin titizlikle takip edilmesi, hak kaybına uğramamak açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, araç hak mahrumiyeti ile karşılaşan kişilerin, konusunda uzman bir avukattan hukuki yardım alması faydalı olacaktır.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/