Ulusal Bayram ve Genel Tatilde İşçinin Ücret Hakkı – UBGT

Ulusal bayramlar ve genel tatiller, bir ülkenin tarihinde ve kültüründe önemli bir yere sahip olan, toplumun ortak değerlerini yansıtan özel günlerdir. İş hukuku açısından bakıldığında ise bu günler, işçilere dinlenme, aileleriyle vakit geçirme ve sosyal yaşama katılma imkânı sunarken, işverenlere de belirli yükümlülükler getirir. İşçinin ulusal bayram ve genel tatil (UBGT) ücreti hakkı, bu yükümlülüklerin başında gelir. Bu kapsamlı rehber, uygulamada UBGT olarak da ifade edilen bu hakkı, tüm boyutlarıyla ele alarak işçilerin ve işverenlerin bilmesi gerekenleri detaylı bir şekilde açıklamaktadır.

İşçinin Anayasal ve Yasal Güvence Altındaki Temel Hakkı: Ücretli Tatil

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, dinlenme hakkını işçiler için temel bir hak olarak tanır ve bu hakkın korunmasını devlete bir görev olarak yükler. Ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere ücretli izin verilmesi, bu anayasal hakkın somut bir yansımasıdır ve sosyal devlet ilkesinin bir gereğidir. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili diğer mevzuat (örneğin, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun), bu anayasal temeli daha da güçlendirerek işçinin UBGT ücreti hakkını yasal güvence altına alır.

Bu hakkın amacı, yalnızca işçinin fiziksel olarak dinlenmesini ve iş yükünden uzaklaşmasını sağlamakla sınırlı değildir. Asıl amaç, işçinin toplumsal ve kültürel hayata aktif olarak katılabilmesini, ailesiyle ve sevdikleriyle birlikte vakit geçirebilmesini, dini veya milli vecibelerini yerine getirebilmesini ve bu özel günleri maddi kaygı duymadan, huzur içinde kutlayabilmesini temin etmektir. Bu nedenle, UBGT ücreti, işçinin sadece ekonomik refahına değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel gelişimine de katkıda bulunan çok önemli bir haktır.

İş Kanunu’na tabi bir işyerinde çalışan her işçi, iş sözleşmesinin devam ettiği (yani, işten çıkarılmadığı veya istifa etmediği) sürece, kanunda belirtilen ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmasa bile o güne ait ücreti tam olarak almaya hak kazanır. Bu, işçinin herhangi bir ek çalışma yapmasına veya önceden belirli bir süre çalışmış olmasına gerek kalmadan, sadece o günün ulusal bayram veya genel tatil olması nedeniyle elde ettiği bir haktır. Bu hak, işçinin işverene karşı olan en temel haklarından biridir.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinin Detaylı Listesi ve Önemi

2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun, hangi günlerin ulusal bayram ve genel tatil olduğunu açık ve net bir şekilde tanımlar. Bu günler, Türk milletinin ortak hafızasında ve kültüründe önemli bir yere sahip olan, tarihi ve dini olayları anmak ve kutlamak için belirlenmiş özel günlerdir. Bu günlerin her birinin kendine özgü bir anlamı ve önemi vardır.

Ulusal Bayram:

Ülkemizin tek ulusal bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’dır. Bu bayram, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu simgeler ve milletimizin bağımsızlık ve özgürlük mücadelesinin en önemli dönüm noktalarından biridir. Cumhuriyet Bayramı, 28 Ekim günü saat 13.00’te başlar ve 29 Ekim günü boyunca devam eder. Bu bayramda, özel işyerlerinin kapalı olması yasal bir zorunluluktur. Bu zorunluluk, Cumhuriyet Bayramı’nın önemine ve milletimizin ortak değerlerine verilen önemi vurgular.

Genel Tatiller:

Genel tatiller, resmi bayramlar, dini bayramlar ve diğer özel günleri içeren daha geniş bir kategoridir:

• Resmi Bayramlar:
  • 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı: Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışının yıldönümü olan bu gün, aynı zamanda dünya çocuklarına armağan edilen tek bayramdır. Ulusal egemenliğin ve çocukların geleceğimizin teminatı olduğunun simgesidir.
  • 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı: Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlattığı bu gün, Türk gençliğine armağan edilmiştir. Gençliğin dinamizmini ve ülkenin geleceğine olan inancı temsil eder.
  • 30 Ağustos Zafer Bayramı: Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı’nda kazandığı büyük zaferin yıldönümüdür. Bağımsızlık ve vatan sevgisinin en önemli sembollerinden biridir.
• Dini Bayramlar:
  • Ramazan Bayramı: Bir ay boyunca oruç tutan Müslümanların, bu ibadetin ardından kutladıkları üç buçuk günlük bayramdır. Arefe günü saat 13.00’te başlar. Birlik, beraberlik, dayanışma ve paylaşma duygularının en yoğun yaşandığı günlerdir.
  • Kurban Bayramı: Müslümanların, Allah’a yakınlaşmak için kurban kestikleri ve ihtiyaç sahipleriyle paylaştıkları dört buçuk günlük bayramdır. Arefe günü saat 13.00’te başlar. Yardımlaşma, kardeşlik ve fedakârlık duygularının ön plana çıktığı önemli bir dini bayramdır.
• Diğer Genel Tatil Günleri:
  • 1 Ocak Yılbaşı Tatili: Yeni bir yıla başlangıcı simgeleyen ve tüm dünyada kutlanan bir gündür.
  • 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü: İşçi ve emekçilerin haklarını arama ve dayanışma günü olarak uluslararası alanda kutlanan önemli bir gündür. Emeğin ve alın terinin değerini vurgular.
  • 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü: 2016 yılında yaşanan hain darbe girişimine karşı milletimizin gösterdiği kahramanlık ve demokrasiye sahip çıkma iradesinin anısına ilan edilen bir tatil günüdür. Demokrasinin ve milli birliğin önemini hatırlatır.

Bu ulusal bayram ve genel tatil günlerinde, resmi daireler ve kamu kuruluşları tatil edilir. Cuma günü sona eren tatil günlerini takip eden Cumartesi günleri de genellikle tatil olarak kabul edilir. Ancak, toplumun temel ihtiyaçlarını karşılamak için sürekli hizmet vermesi gereken kuruluşlar (hastaneler, itfaiye, emniyet teşkilatı gibi) için özel kanunlarda farklı düzenlemeler bulunabilir. Bu kuruluşlar, hizmetlerin aksamaması için gerekli tedbirleri alarak çalışmalarına devam ederler.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretinin Hesaplanması

İş Kanunu’nun 47. maddesi, UBGT ücretinin nasıl hesaplanacağına dair açık ve anlaşılır hükümler içerir. Bu madde, işçinin hak kaybına uğramaması için hem çalışmayan hem de çalışan işçiler için ayrı ayrı düzenlemeler getirmiştir.

• Çalışmayan İşçi İçin Hesaplama: İşçi, ulusal bayram veya genel tatil gününde çalışmazsa, o gün için herhangi bir iş karşılığı olmaksızın normal bir günlük ücretini tam olarak almaya hak kazanır. Bu, işçinin o gün işe gitmemiş, herhangi bir iş yapmamış olmasına rağmen, sanki o gün normal mesaisini yapmış gibi ücretlendirildiği anlamına gelir. Bu hak, işçinin kanunen belirlenmiş tatil günlerinde dinlenmesini ve sosyal yaşama katılmasını teşvik etmeyi amaçlar.
• Çalışan İşçi İçin Hesaplama: Eğer işçi, ulusal bayram veya genel tatil gününde işveren tarafından çalıştırılırsa, her çalışılan gün için normal bir günlük ücretine ek olarak bir günlük ücret daha almaya hak kazanır. Yani, çalışan işçi, o gün için iki katı ücret alır. Bu, işçinin tatil gününde çalışmasının karşılığında aldığı bir ek ödemedir ve işverenin bu günlerde işçi çalıştırmasının maliyetini artırarak, zorunlu olmadıkça işçilerin tatil günlerinde çalıştırılmamasını teşvik etmeyi amaçlar.

Hesaplama Örneği ile Daha Net Anlayalım:

Bir işçinin günlük normal ücretinin 300 TL olduğunu varsayalım.

• Çalışmazsa: İşçi, ulusal bayram veya genel tatil gününde çalışmazsa, 300 TL’lik normal günlük ücretini aynen almaya devam eder.
• Çalışırsa: İşçi, ulusal bayram veya genel tatil gününde çalıştırılırsa, 300 TL (normal günlük ücreti) + 300 TL (tatil günü çalışma ücreti) = 600 TL ücret almaya hak kazanır. Yani, o gün için iki katı ücret alır.

Önemli Noktalar:

• UBGT ücreti, işçinin çıplak ücreti üzerinden hesaplanır. Çıplak ücret, işçinin temel ücretidir ve ikramiye, prim, yol yardımı, yemek yardımı gibi ek ödemeleri içermez.
• UBGT ücretinin nakden ödenmesi zorunludur. İşçiye bu ücret yerine mal veya hizmet verilmesi yasal değildir.
• Grev İstisnası: İşçinin grev yaptığı bir güne denk gelen ulusal bayram veya genel tatil günü için UBGT ücreti talep etme hakkı bulunmamaktadır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Ödenmediğinde İşçinin Başvurabileceği Yollar

İşveren, işçinin hak ettiği UBGT ücretini zamanında ve eksiksiz olarak ödemekle yasal olarak yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi, iş hukuku açısından ciddi sonuçlar doğurur ve işçiye bir dizi hak tanır.

• Mücbir Sebep Nedir?: İşveren, ancak mücbir bir sebep nedeniyle UBGT ücretini ödeyemezse sorumlu tutulmaz. Mücbir sebep, önceden öngörülmesi ve engellenmesi mümkün olmayan, olağanüstü durumlardır. Örneğin, doğal afetler (deprem, sel, yangın gibi), savaş, salgın hastalıklar, işyerinin tamamen kullanılamaz hale gelmesi gibi durumlar mücbir sebep olarak kabul edilebilir. Ancak, işverenin ekonomik sıkıntıları veya ödeme güçlüğü, mücbir sebep olarak kabul edilmez.
• Ödeme Ne Zaman Yapılmalı?: UBGT ücreti, işçinin normal çalışma ücretiyle birlikte ve en geç ayda bir ödenmelidir. İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile bu ödeme süresi bir haftaya kadar kısaltılabilir. Ancak, bir aydan daha uzun bir ödeme süresi belirlenemez.
• İş Görmeme Hakkı (Çalışmayı Durdurma Hakkı): İş Kanunu’nun 34. maddesi, işçiye çok önemli bir hak tanır. Eğer işçinin ücreti (UBGT ücreti dahil) ödeme gününden itibaren 20 gün içinde, mücbir bir sebep olmaksızın ödenmezse, işçi iş görme borcunu yerine getirmeme hakkına sahip olur. Yani, işçi ücreti ödenene kadar çalışmayı durdurabilir. Bu, işçinin işverene karşı yasal bir baskı aracıdır.
  • Önemli Uyarı: İşçinin bu hakkını kullanması durumunda, işverenin iş sözleşmesini feshetmesi, yerine başka bir işçi alması veya işi başkasına yaptırması kesinlikle yasal değildir. Aksi takdirde, işveren haksız fesih yapmış sayılır ve işçiye tazminat ödemek zorunda kalır.
• Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı: İş Kanunu’nun 24/II-e maddesi, UBGT ücretinin kanuna veya sözleşmeye uygun olarak hesaplanmaması veya hiç ödenmemesi durumunda, işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkı verir. Bu, işçinin iş sözleşmesini, herhangi bir ihbar süresi beklemeksizin, derhal sona erdirebileceği anlamına gelir.
  • Haklı Feshin Sonuçları: İşçi, haklı nedenle fesih hakkını kullandığında, kıdem tazminatına (eğer bir yıldan fazla çalışmışsa), ihbar tazminatına (eğer işveren tarafından işten çıkarılmış olsaydı hak kazanacak idiyse) ve diğer tüm yasal haklarına (örneğin, ödenmeyen ücretler, fazla mesai ücretleri, yıllık izin ücretleri) hak kazanır.
  • Kısmi Ödeme: İşverenin UBGT ücretinin sadece bir kısmını ödemiş olması veya hiç ödememiş olması, işçinin haklı nedenle fesih hakkını kullanmasına engel değildir.
• Çalışma Yasağı ve İşverenin Sorumluluğu: İşçinin yazılı onayı olmadan ulusal bayram ve genel tatillerde çalıştırılması yasaktır. İşveren, bu günlerde çalışmak istemeyen işçinin iş sözleşmesini bu nedenle feshedemez. Aksi takdirde, işçi işe iade davası açabilir ve işveren, işçiye hem işe iade kararı nedeniyle doğan haklarını ödemek hem de kötü niyetli fesih nedeniyle ek tazminat ödemek zorunda kalabilir.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretinde Gecikme Faizi: İşçinin Kaybı Tazmin Edilir

İşveren, UBGT ücretini zamanında ödemezse, işçinin bu gecikmeden kaynaklanan maddi kaybını telafi etmek için gecikme faizi ödemekle yükümlüdür. İş Kanunu’nun 34. maddesi, bu faiz oranını mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı olarak belirlemiştir. Bu, bankaların mevduat hesaplarına uyguladıkları en yüksek faiz oranıdır ve genellikle piyasadaki diğer faiz oranlarından daha yüksektir.

Gecikme faizi, ödenmeyen UBGT ücreti için, ödeme tarihinden (yani, ücretin ödenmesi gereken son günden) itibaren işlemeye başlar. Faiz, işçinin alacağı tamamen ödenene kadar devam eder.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Alacağında Zamanaşımı: Hakkınızı Kaybetmeyin

UBGT ücreti alacağı, diğer tüm ücret alacakları gibi, beş yıllık zamanaşımına tabidir. Bu, işçinin bu hakkını talep etmek için beş yıllık bir süresi olduğu anlamına gelir. Ancak, bu sürenin başlangıç tarihi ve hesaplanma şekli önemlidir.

• Zamanaşımının Başlangıcı: Zamanaşımı süresi, UBGT ücretinin ödenmesi gereken tarihten itibaren başlar. Yani, her bir ulusal bayram veya genel tatil günü için zamanaşımı süresi ayrı ayrı hesaplanır.
  • Örnek: 1 Mayıs 2023 Emek ve Dayanışma Günü’nde çalıştırılan bir işçinin UBGT ücreti alacağı, 1 Mayıs 2028 tarihinde zamanaşımına uğrar.
• Dava Açma Süresi: İşçi, dava açtığı tarihten geriye doğru son beş yıl içindeki UBGT ücretlerini talep edebilir. Örneğin, 10 Mayıs 2028 tarihinde dava açan bir işçi, 10 Mayıs 2023 tarihinden sonraki ulusal bayram ve genel tatil günlerine ait UBGT ücretlerini talep edebilir.
• Önemli Uyarılar:
  • İş sözleşmesinin devam ediyor olması, zamanaşımı süresinin işlemesini durdurmaz. Yani, işçi hala aynı işyerinde çalışıyor olsa bile, beş yıllık süre geçtikten sonra UBGT ücretini talep edemez.
  • İşverenden UBGT ücretini sözlü veya yazılı olarak talep etmek, zamanaşımını kesmez. Zamanaşımını kesmenin tek yolu, dava açmak veya icra takibi başlatmaktır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Davası: Hak Arama Süreci

UBGT ücreti alacağı, bir işçilik alacağı olduğu için bu konudaki uyuşmazlıklarda İş Mahkemeleri görevlidir. İş mahkemeleri, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkları çözmek için kurulmuş özel mahkemelerdir.

• Arabuluculuk: Zorunlu İlk Adım: Dava açmadan önce, arabuluculuk sürecine başvurmak zorunludur. Arabuluculuk, tarafları bir araya getirerek, bir arabulucu eşliğinde anlaşmaya varmalarını amaçlayan, daha hızlı, daha az masraflı ve daha az stresli bir çözüm yoludur. Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda anlaşma sağlanamazsa, arabulucu tarafından bir “son tutanak” düzenlenir. Bu tutanak, dava açmak için gereklidir.
• Dava Açma: Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, işçi, son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine ekleyerek İş Mahkemesi’nde dava açabilir. Dava dilekçesinde, işçinin kimlik bilgileri, işverenin kimlik bilgileri, iş sözleşmesine ilişkin bilgiler, talep edilen UBGT ücretinin miktarı, deliller ve talep sonucu açıkça belirtilmelidir.
• Yetkili Mahkeme: Davanın açılacağı yetkili mahkeme, iki seçenekten biridir:
  • Davalı işverenin (gerçek veya tüzel kişi) davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi.
  • İşin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesi (yani, işçinin çalıştığı yerin bağlı olduğu mahkeme).
• Dava Süreci: İş Mahkemesi’nde açılan dava, genel hukuk mahkemelerindeki davalara göre daha hızlı ve basit bir şekilde ilerler. İş mahkemeleri, işçi haklarını korumaya yönelik özel düzenlemeler içerir. Dava sürecinde, tarafların iddiaları ve delilleri incelenir, tanıklar dinlenir ve gerekirse bilirkişi incelemesi yapılır. Mahkeme, tüm delilleri değerlendirerek bir karar verir.
• İspat Yükü: UBGT ücreti davasında, işçi, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığını ispatlamakla yükümlüdür. İşveren ise, işçinin bu günlerde çalışmadığını veya çalıştıysa ücretinin ödendiğini ispatlamak zorundadır. İspat yükü, genellikle işverenin üzerindedir, çünkü işveren, işçinin çalışma kayıtlarını tutmakla yükümlüdür.
• Deliller: İşçi, UBGT ücreti alacağını ispatlamak için her türlü delili kullanabilir. Bunlar arasında, iş sözleşmesi, ücret bordroları, puantaj kayıtları, tanık beyanları, işyeri kamera kayıtları, e-postalar, mesajlar, banka hesap dökümleri ve diğer belgeler yer alabilir.
• Mahkeme Kararı: Mahkeme, davayı kabul ederse, işverenin işçiye ödenmeyen UBGT ücretini, gecikme faiziyle birlikte ödemesine karar verir. Ayrıca, mahkeme masrafları ve avukatlık ücreti de işverene yükletilebilir. Mahkeme, davayı reddederse, işçinin talebi reddedilir.
• İstinaf ve Yargıtay: Mahkeme kararına karşı, taraflar, kararın tebliğinden itibaren belirli bir süre içinde istinaf yoluna başvurabilirler. İstinaf mahkemesi (Bölge Adliye Mahkemesi), kararı hukuka uygunluk açısından inceler ve gerekirse bozarak yeniden karar verilmesi için dosyayı ilk derece mahkemesine geri gönderebilir veya kendisi yeni bir karar verebilir. İstinaf mahkemesinin kararına karşı da, belirli şartlar altında Yargıtay’a temyiz başvurusunda bulunulabilir.

Sonuç

Ulusal bayram ve genel tatil ücreti, işçinin anayasal ve yasal haklarından biridir. İşverenler, bu ücrete ilişkin yükümlülüklerini eksiksiz ve zamanında yerine getirmek zorundadır. İşçiler ise, haklarını bilmeli ve gerektiğinde yasal yollara başvurarak haklarını aramalıdır. Bu rehber, UBGT ücreti konusundaki temel bilgileri sağlamayı ve hem işçilere hem de işverenlere yol göstermeyi amaçlamaktadır. Ancak, her somut olay farklılık gösterebileceğinden, hukuki bir sorunla karşılaşan işçi veya işverenlerin, bir avukata danışarak profesyonel hukuki yardım alması önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/