Süt İzni Rehberi: Çalışan Annelerin Bilmesi Gerekenler

Çalışan anneler için en değerli haklardan biri olan süt izni, bebeğin sağlıklı gelişimi ve anne-bebek bağının güçlenmesi için kritik öneme sahiptir. Hemşirelik, öğretmenlik, mühendislik, bankacılık gibi hangi mesleği yaparsa yapsın, doğum yapan her kadın çalışanın süt izni hakkı vardır. Bu kapsamlı rehberde, süt izni hakkının yasal dayanaklarını, başvuru koşullarını, süresini, kullanım şekillerini, memur ve özel sektör çalışanları için farklılıkları, sıkça sorulan soruları ve dikkat edilmesi gereken tüm noktaları bulacaksınız.

Süt İzni: Tanımı ve Yasal Dayanağı

Süt izni, doğum yapan kadın çalışanın, bebeğini emzirebilmesi için iş günlerinde belirli saatlerde işinden ayrılabilmesini sağlayan, ücretli bir izin türüdür. Bu izin, annenin bebeğiyle daha fazla vakit geçirmesine, emzirme düzenini oturtmasına ve iş hayatıyla annelik görevlerini dengelemesine yardımcı olur.

Süt izni hakkı, Türkiye’de farklı kanunlarla güvence altına alınmıştır:

• Özel Sektör Çalışanları İçin: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesi ve “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik”.  
• Memurlar İçin: 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesi ve ilgili tebliğler (örneğin, 6 Seri No’lu Kamu Personeli Genel Tebliği).
• Sözleşmeli Personel: “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik” ve “Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar”.
• Kamu Kurumlarında Sürekli İşçi Kadrolarında Bulunanlar: Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü.

Bu kanun ve yönetmelikler, süt izni hakkının temel çerçevesini çizer. Ancak, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile bu hak çalışan lehine genişletilebilir.

Süt İzni Hakkının Koşulları

Süt izni hakkından yararlanabilmenin temel koşulu, kadın çalışanın doğum yapmış olmasıdır. Bunun dışında, kanunlar, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ek koşullar getirilebilir. Ancak, bu ek koşullar, süt izni hakkını ortadan kaldıramaz veya daraltamaz.

• Doğum Yapmış Olmak: Süt izni, biyolojik annelere tanınan bir haktır. Evlat edinen anneler, süt izni yerine, ilgili kanunlarda belirtilen diğer izin haklarından (örneğin, evlat edinme izni) yararlanabilirler. Ancak, evlat edinen anneler de, eğer bebeklerini emziriyorlarsa, emzirme izni adı altında benzer bir izin hakkından yararlanabilirler (bu durum, işverenin inisiyatifine veya iş sözleşmesine bağlı olabilir).
• Çocuğun Yaşı:
  • Özel Sektör Çalışanları: Süt izni, çocuğun 1 yaşını doldurmasına kadar kullanılabilir. Çocuğun 1. yaş gününden itibaren süt izni hakkı kendiliğinden sona erer.
  • Memurlar: Süt izni, doğum sonrası analık izninin (8 hafta veya duruma göre daha uzun) bitiminden itibaren ilk 6 ay günde 3 saat, ikinci 6 ay günde 1,5 saat olarak verilir. Memurlarda çocuğun yaşı ile ilgili bir sınırlama yoktur. Önemli olan, doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren geçen süredir.
• Çalışma Durumu:
  • Süt izni, tam zamanlı veya kısmi süreli (part-time) çalışan tüm kadın çalışanlara verilir.
  • Ancak, doğum sonrası yarı zamanlı çalışma (yarım gün çalışma) hakkını kullanan anneler, ayrıca süt izni kullanamazlar. Yarı zamanlı çalışma hakkı, zaten günün yarısında çalışmama imkanı verdiği için, ayrıca süt iznine gerek olmadığı kabul edilir.
  • Kısmi Süreli (Part-Time) Çalışanlar: Kısmi süreli çalışanlar da, tam zamanlı çalışanlar gibi, süt izni hakkından tam olarak yararlanırlar. Yani, kısmi süreli çalışan bir anne, günde 1,5 saat (veya memursa ilk 6 ay 3 saat, ikinci 6 ay 1,5 saat) süt izni kullanabilir.
• İşverene Bildirim: Süt izni kullanmak isteyen kadın çalışan, bu talebini yazılı olarak işverenine bildirmelidir. Bildirimde, süt izninin hangi saatlerde ve nasıl kullanılacağı (bölerek mi, tek seferde mi vb.) belirtilmelidir. İşverenin, bu bildirimi aldıktan sonra süt iznini kullandırmama gibi bir yetkisi yoktur.

Süt İzni Süreleri: Günlük ve Toplam Süre

Süt izni süreleri, günlük kullanım süresi ve toplam izin süresi olarak ikiye ayrılır:

Günlük Süt İzni Süresi

• Özel Sektör: Günde toplam 1,5 saat (90 dakika).
• Memurlar: İlk 6 ay günde 3 saat, ikinci 6 ay günde 1,5 saat.

Bu süreler, asgari sürelerdir. İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile bu süreler artırılabilir, ancak azaltılamaz.

Toplam Süt İzni Süresi

• Özel Sektör: Çocuğun 1 yaşını doldurmasına kadar olan süre (doğumdan sonraki 1 yıl).
• Memurlar: Doğum sonrası analık izninin (8 hafta veya duruma göre daha uzun) bitiminden itibaren 12 ay (ilk 6 ay 3 saat, ikinci 6 ay 1,5 saat).

Önemli:

• Memurlarda süt izni süresi, çocuğun yaşına değil, analık izninin bitiminden itibaren geçen süreye bağlıdır. Bu nedenle, doğum izni uzun süren (örneğin, erken doğum nedeniyle doğum öncesi iznini kullanamayan) bir memur, çocuğunun 1 yaşını doldurmasından sonra da bir süre daha süt izni kullanabilir.
• Özel sektörde, çocuğun 1 yaşını doldurmasıyla birlikte süt izni hakkı kendiliğinden sona erer.

Çoğul Gebeliklerde Süt İzni

Çoğul gebelik (ikiz, üçüz vb.) durumunda, doğum öncesi analık izni süresi 2 hafta daha uzundur (8 hafta yerine 10 hafta). Ancak, süt izni süresi değişmez. Yani, çoğul gebeliklerde de süt izni, özel sektör çalışanları için günde 1,5 saat, memurlar için ilk 6 ay 3 saat, ikinci 6 ay 1,5 saattir.

Süt İzni Nasıl Kullanılır?

Süt İzni Saatlerinin Belirlenmesi

Süt izni saatlerinin hangi saatler arasında ve kaç kez kullanılacağı, öncelikle çalışanın tercihine bırakılmıştır. Ancak, bu tercih hakkı sınırsız değildir. Çalışan, süt izni saatlerini belirlerken, işyerinin işleyişini, işin niteliğini ve dürüstlük kurallarını da göz önünde bulundurmalıdır.

• Özel Sektör: Çalışan, 1,5 saatlik süt iznini, gün içinde tek seferde veya bölerek kullanabilir. Örneğin, sabah 30 dakika, öğleden sonra 1 saat veya sabah, öğle ve akşam 30’ar dakika şeklinde kullanabilir. Kanunda, süt izninin günün hangi saatlerinde kullanılabileceğine dair bir sınırlama yoktur.
• Memurlar: Memur, ilk 6 ayda 3 saatlik, ikinci 6 ayda 1,5 saatlik süt iznini, gün içinde tek seferde veya bölerek kullanabilir. Memurlar için de süt izninin günün hangi saatlerinde kullanılabileceğine dair bir sınırlama yoktur.

Önemli: Süt izni saatlerinin belirlenmesinde, çalışan ve işveren arasında uzlaşma sağlanması önemlidir. Eğer uzlaşma sağlanamazsa, işveren, işin niteliğini ve işyerinin koşullarını dikkate alarak, süt izni saatlerini makul bir şekilde düzenleyebilir. Ancak, bu düzenleme, çalışanın süt izni hakkını kullanılamaz hale getirmemelidir. İşveren, keyfi olarak veya çalışanı cezalandırmak amacıyla süt izni saatlerini belirleyemez.

Süt İzninin Kullanım Şekilleri

• İşe Geç Gelme: Çalışan, süt iznini, işe geç gelerek kullanabilir.
• İşten Erken Çıkma: Çalışan, süt iznini, işten erken çıkarak kullanabilir.
• Gün İçinde Ara Verme: Çalışan, süt iznini, gün içinde belirli aralıklarla ara vererek kullanabilir. Bu, özellikle emzirme sıklığı fazla olan bebekler için daha uygun bir seçenektir.
• Süt İzni Kullanımında Esneklik: Çalışanın süt izni saatlerini her gün aynı saatlerde kullanma zorunluluğu yoktur. Çalışan ve işveren anlaştığı takdirde, süt izni saatleri, her gün farklı saatlerde kullanılabilir. Örneğin, bir gün işe geç gelinerek, başka bir gün işten erken çıkarak veya bir gün izinler bölünerek, diğer gün tek seferde kullanılarak süt izni hakkı kullanılabilir.

Önemli: Süt izni, günlük bir haktır. Bir gün kullanılmayan süt izni, başka bir güne devredilemez veya toplu olarak kullanılamaz.

Süt İzninin Belgelendirilmesi

Süt izninin kullanıldığının belgelendirilmesi, hem çalışanın hem de işverenin haklarını korumak açısından önemlidir.

• Özel Sektör: İşverenler, genellikle, süt izni kullanan çalışanlardan, bir süt izni formu doldurmalarını veya süt izni kullandıklarına dair bir tutanak imzalamalarını isterler. Bu form veya tutanakta, süt izninin kullanıldığı tarih ve saatler belirtilir. Bu, hem işverenin kayıt tutmasını kolaylaştırır hem de çalışanın süt izni hakkını kullandığını ispatlamasına yardımcı olur.
• Memurlar: Memurların süt izni kullanımı, genellikle, kurum içi yazışma veya personel bilgi sistemi (örneğin, MEBBİS, KBS) üzerinden takip edilir. Memurun, süt izni kullanmadan önce amirine bilgi vermesi ve izin formunu doldurması yeterlidir.

Süt İzni ile İlgili Diğer Önemli Hususlar

Süt İzni Ücretli midir?

Evet, süt izni ücretli bir izindir. Çalışan, süt izni kullandığı süre boyunca, normal ücretini almaya devam eder. Süt izni nedeniyle çalışanın ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz. Bu, hem İş Kanunu’nda hem de Devlet Memurları Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir.

Süt İzni Yıllık İzinden Düşülür mü?

Hayır, süt izni yıllık izinden düşülemez. Süt izni, yıllık izinden bağımsız bir haktır. Çalışan, hem süt iznini hem de yıllık iznini tam olarak kullanma hakkına sahiptir.

Süt İzni Kullanan Çalışan İşten Çıkarılabilir mi?

Hayır, süt izni kullanan bir çalışan, sadece bu nedenle işten çıkarılamaz. İş Kanunu’na göre, hamilelik, doğum, analık izni ve süt izni gibi nedenlerle işten çıkarma, geçerli bir fesih nedeni oluşturmaz. Bu, ayrımcılık yasağının bir gereğidir. Süt izni kullandığı için işten çıkarılan bir çalışan:

• İşe İade Davası: İş mahkemesinde işe iade davası açabilir.
• Tazminat: İşverenden ayrımcılık tazminatı ve diğer yasal haklarını (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.) talep edebilir.
• Kötü Niyet Tazminatı: İşveren, çalışanın süt izni hakkını kullanmasını engellemek amacıyla kötü niyetli olarak işten çıkarma yoluna gitmişse, çalışan ayrıca kötü niyet tazminatı da talep edebilir.

Süt İzni Kullandırılmazsa Ne Yapılabilir?

İşveren, çalışanın süt izni hakkını kullanmasını engellerse, kısıtlarsa veya süt izni nedeniyle çalışana karşı ayrımcılık yaparsa, çalışan, aşağıdaki yollara başvurabilir:

• İşverene İhtarname Çekme: Çalışan, işverene noter aracılığıyla bir ihtarname çekerek, süt izni hakkının kullandırılmasını ve ayrımcılığa son verilmesini talep edebilir. İhtarname, ileride açılacak bir davada delil olarak kullanılabilir.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet: Çalışan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na (ALO 170 hattı üzerinden veya yazılı olarak) şikayette bulunabilir. Bakanlık, işyerinde denetim yaparak, ihlali tespit ederse, işverene idari para cezası uygulayabilir.
• İş Mahkemesine Dava Açma: Çalışan, iş mahkemesinde dava açarak, süt izni kullandırılmamasından kaynaklanan maddi ve manevi zararlarının tazminini talep edebilir. Ayrıca, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı ile diğer işçilik alacaklarını talep edebilir.
• Ayrımcılık Tazminatı Davası: İşveren, süt izni hakkını kullanan çalışana karşı ayrımcılık yaparsa (örneğin, işten çıkarma, görev yerini değiştirme, ücretini düşürme, mobbing uygulama vb.), çalışan, ayrımcılık tazminatı talep edebilir. Ayrımcılık tazminatı, çalışanın 4 aya kadar ücreti tutarında olabilir.

Süt İzni Sırasında İş Kazası

Süt izni, işverenin gözetim yükümlülüğünün devam ettiği bir zaman dilimidir. Bu nedenle, annenin süt izni sırasında işyerinde veya işyeriyle ilgili bir yerde (örneğin, emzirme odasında, kreşte) bir kaza geçirmesi durumunda, bu durum iş kazası olarak kabul edilir.

Ancak, annenin süt iznini işyeri dışında (örneğin, evinde) kullanması ve bu sırada bir kaza geçirmesi durumunda, bu durum iş kazası olarak kabul edilmez. Çünkü, bu durumda, işverenin gözetim yükümlülüğü ortadan kalkmıştır.

Babalık İzni ve Süt İzni

Babalık izni, doğum yapan eşe destek olmak amacıyla babaya tanınan bir izin türüdür. Babalık izni, ücretli bir izindir ve süresi, iş kanununa göre 5 gündür. Memurlar için bu süre 10 gündür. Babalık izni, süt izninden bağımsızdır ve babanın, annenin süt izni kullandığı dönemde de kullanabileceği bir haktır. Babanın, babalık iznini, doğumdan sonraki belli bir süre içinde kullanması gerekir. Bu süre, iş kanununda belirtilmemiştir, ancak genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç ay içinde kullanılması yaygındır. Babalık izni, babanın doğum olayına ve yeni doğan bebeğe uyum sağlamasına, eşine destek olmasına ve aile bağlarının güçlenmesine yardımcı olur. Babalık izninin kullanılması, işverenin iznine bağlı değildir. Baba, bu hakkını kullanmak istediğini işverene bildirdiği andan itibaren izin başlar.

Yarı Zamanlı Çalışma ve Süt İzni

Doğum yapan kadın çalışanlar, analık izni sonrasında, belirli koşullar altında, yarı zamanlı çalışma hakkından yararlanabilirler. Bu hak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104/F maddesinde ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde düzenlenmiştir.

Yarı zamanlı çalışma, çalışanın normal haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışması anlamına gelir. Örneğin, haftalık 45 saat çalışan bir işçi, yarı zamanlı çalıştığında haftada 22,5 saat çalışır.

Yarı Zamanlı Çalışma Hakkının Koşulları:

• Doğum Yapmış Olmak: Bu hak, sadece doğum yapan kadın çalışanlara tanınmıştır.
• Analık İzninin Bitmiş Olması: Yarı zamanlı çalışma hakkı, analık izninin (veya evlat edinme izninin) bitiminden sonra başlar.
• Çocuğun Yaşı:
  • Birinci doğumda: 60 gün (2 ay)
  • İkinci doğumda: 120 gün (4 ay)
  • Sonraki doğumlarda: 180 gün (6 ay)
  • Çoğul doğumlarda: Bu sürelere 30’ar gün eklenir.
  • Çocuğun engelli doğması: veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hâllerinde 360 gün (12 ay).
• İşverene Bildirim: Çalışan, yarı zamanlı çalışma talebini, analık izninin bitiminden en az bir ay önce işverenine yazılı olarak bildirmelidir.
• Ebeveynlerden Birinin Çalışması Şartı: Memurlar için ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş yarım zamanlı çalışma hakkından faydalanamaz, ancak diğer ebeveynin ilgili mevzuatına göre kısmi süreli olarak çalışması halinde yarım zamanlı çalışma hakkından faydalanılabilir

Yarı Zamanlı Çalışma ve Süt İzni İlişkisi:

Yarı zamanlı çalışma hakkını kullanan bir anne, ayrıca süt izni kullanamaz. Bunun nedeni, yarı zamanlı çalışmanın zaten günün yarısında çalışmama imkanı vermesidir. Kanun koyucu, bu durumda ayrıca süt iznine gerek olmadığını kabul etmiştir. Ancak kısmi süreli (part-time) çalışan anneler için aynı durum söz konusu değildir. Kısmi süreli çalışan anneler süt izninin tamamını kullanabilirler.

Süt İzni ve Ücretsiz İzin

Doğum yapan kadın çalışanlar, analık izninin bitiminden sonra, ücretsiz izin kullanma hakkına da sahiptirler.

• Özel Sektör: İş Kanunu’na göre, kadın işçiye, isteği halinde, 16 haftalık analık izninin (veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık iznin) bitiminden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.
• Memurlar: Devlet Memurları Kanunu’na göre, doğum yapan memura, isteği halinde, doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren 24 aya kadar aylıksız izin verilir.

Süt İzni ve Ücretsiz İzin İlişkisi:

Ücretsiz izin kullanırken süt izni kullanılıp kullanılamayacağı, izin türüne ve çalışanın statüsüne göre değişir:

• İş Kanunu Kapsamındaki Ücretsiz İzin (6 aya kadar): Bu ücretsiz izin süresince süt izni kullanılamaz. Çünkü süt izni, çalışılan günler için geçerli olan bir haktır. Ücretsiz izin süresince iş sözleşmesi askıda olduğu için, süt izni hakkı da doğmaz.
• Memurların Aylıksız İzni (24 aya kadar): Memurlar, 24 aya kadar aylıksız izin kullanabilirler. Bu durumda da, aylıksız izin süresince süt izni kullanılamaz.

Ancak, çalışan, ücretsiz iznini keserek işe dönerse, süt izni hakkı yeniden başlar.

Özel Sektör ve Memurlar İçin Süt İzni Farkları: Özet Tablo

Örnek Olaylar ve Yargıtay Kararları

• Örnek Olay 1: Bir özel sektör çalışanı, işvereninden süt iznini sabah işe 1,5 saat geç gelerek kullanmak istediğini talep eder. İşveren, işin niteliği gereği, bu talebi kabul etmez ve çalışanın süt iznini öğleden sonra 15:00-16:30 saatleri arasında kullanmasını ister. Çalışan, bu duruma itiraz eder.
  • Yorum: Bu durumda, işverenin, çalışanın talebini tamamen reddetme hakkı yoktur. Ancak, işin niteliği gereği, süt izni saatlerinde makul bir düzenleme yapma hakkı vardır. Tarafların uzlaşmaya çalışması, uzlaşma sağlanamazsa, çalışanın yasal yollara başvurması gerekir.
• Örnek Olay 2: Bir memur, süt iznini kullanırken, amiri tarafından sürekli olarak göreve çağrılır ve süt izni kesintiye uğrar.
  • Yorum: Bu durum, süt izni hakkının ihlalidir. Memur, amirini şikayet edebilir ve idari yargıda dava açabilir.
• Yargıtay Kararı Örneği 1: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, bir kararında, süt izni kullanan bir çalışanın işten çıkarılmasının, ayrımcılık teşkil ettiğine ve çalışanın işe iade edilmesi gerektiğine hükmetmiştir.
• Yargıtay Kararı Örneği 2: Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, başka bir kararında ise doğum yapan kadın işçiye süt izni verilmemesi ve iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde işçinin ayrımcılık tazminatına hak kazanacağını belirtmiştir.
• Yargıtay Kararları Örneği 3: Yargıtay, süt izninin bölünerek kullandırılması gerektiğine hükmetmiştir. (Yargıtay 9. HD., E. 2009/44057, K. 2012/6778, T. 05.03.2012)

Bu örnekler, süt izni hakkının ne kadar önemli olduğunu ve bu hakkın ihlali durumunda, çalışanların yasal yollara başvurarak haklarını arayabileceklerini göstermektedir.

Ek Bilgiler ve İpuçları

• Süt İzni ve Emzirme Odaları: İşyerlerinde, çalışan annelerin bebeklerini emzirebilmeleri veya sütlerini sağabilmeleri için emzirme odaları kurulması yasal bir zorunluluktur. Bu odaların, belirli standartlara (hijyenik, rahat, mahremiyeti sağlayıcı vb.) uygun olması gerekir.
• Süt İzni ve Kreş: İşyerinde kreş varsa, çalışan anneler, süt izni yerine, bebeklerini kreşe bırakarak da bu haktan yararlanabilirler.
• Süt İzni ve Babalık İzni: Babalık izni, süt izninden bağımsız bir haktır. Baba, annenin süt izni kullandığı dönemde de babalık iznini kullanabilir.
• Süt İzni ve Performans Değerlendirmesi: Süt izni kullanan bir çalışanın, sadece bu nedenle performans değerlendirmesinde düşük not alması veya olumsuz bir değerlendirmeye tabi tutulması, ayrımcılık teşkil eder.
• Süt İzni ve Sendika: Çalışanlar, üyesi oldukları sendikadan, süt izni hakları konusunda bilgi ve destek alabilirler.

Sınıf Öğretmenlerinin Süt İzni Hakkı

Yeni bir canlının dünyaya gelmesi, bir anne için hem mucizevi hem de zorlu bir süreçtir. Bu süreçte, anne ve bebek arasındaki en güçlü bağlardan biri, anne sütü ile kurulur. Anne sütü, bebeğin sağlıklı büyümesi, gelişmesi, bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve hastalıklardan korunması için hayati öneme sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Sağlık Bakanlığı, bebeklerin ilk altı ay boyunca sadece anne sütü ile beslenmesini önermektedir.

Çalışan anneler için ise, iş hayatı ile annelik görevlerini bir arada yürütmek, bazen zorlayıcı olabilir. Özellikle, sınıf öğretmenleri gibi yoğun ve sorumluluk gerektiren bir meslekte çalışan anneler için bu durum, daha da önemlidir. Neyse ki, Türkiye’de sınıf öğretmenleri de dahil olmak üzere, tüm kamu görevlisi annelerin süt izni hakları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve ilgili mevzuat ile güvence altına alınmıştır.

Bu kapsamlı rehberde, sınıf öğretmenlerinin süt izni hakkı, tüm yönleriyle ele alınacaktır. Süt izninin yasal dayanağı, kullanım koşulları, süresi, başvuru süreci, karşılaşılan sorunlar, çözüm önerileri ve sıkça sorulan sorular, bu rehberde ayrıntılı olarak açıklanacaktır.

Süt İzninin Yasal Dayanağı: 657 Sayılı Kanun ve İlgili Mevzuat

Sınıf öğretmenlerinin süt izni hakkı, temel olarak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesinin (D) fıkrasında düzenlenmiştir. Bu fıkra, şu şekildedir:

“Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir¹ buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.”

Bu maddeye ek olarak, aşağıdaki mevzuat da süt izni hakkı ile ilgili düzenlemeler içerir:

• Kamu Personeli Genel Tebliğleri: Özellikle, 6 Seri No’lu Kamu Personeli Genel Tebliği, süt izni kullanımına ilişkin ayrıntılı açıklamalar içermektedir.
• Milli Eğitim Bakanlığı İzin Yönergesi: Öğretmenlerin izin hakları, bu yönergede de düzenlenmiştir.
• Toplu Sözleşmeler: Kamu görevlileri sendikaları ile hükümet arasında imzalanan toplu sözleşmelerde de süt izni ile ilgili hükümler yer alabilir.

Sınıf Öğretmenleri İçin Süt İzni Kullanım Koşulları

Sınıf öğretmenlerinin süt izni hakkından yararlanabilmesi için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir:

• Kadın Memur Olmak: Süt izni hakkı, sadece kadın memurlara tanınan bir haktır.
• Doğum Yapmış Olmak: Süt izni, biyolojik annelere tanınan bir haktır. Evlat edinen anneler, süt izni yerine, ilgili kanunlarda belirtilen diğer izin haklarından yararlanabilirler.
• Doğum Sonrası Analık İzninin Bitmiş Olması: Süt izni, doğum sonrası analık izninin (8 hafta veya duruma göre daha uzun) bitiminden sonra başlar.
• Yazılı Başvuru: Süt izni hakkını kullanmak isteyen sınıf öğretmenlerinin okul müdürlüğüne/amirlerine yazılı bir dilekçe ile başvurmaları gerekmektedir.

Sınıf Öğretmenleri İçin Süt İzni Süresi ve Kullanımı

Süt İzni Süresi

Sınıf öğretmenleri için süt izni süresi, 657 sayılı Kanun’da iki dönem halinde düzenlenmiştir:

• İlk Altı Ay: Doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren ilk altı ay boyunca, günde üç saat süt izni verilir.
• İkinci Altı Ay: İlk altı aylık sürenin bitiminden sonraki altı ay boyunca, günde bir buçuk saat süt izni verilir.

Önemli Notlar:

• Süt izni süresi, günlük çalışma süresinden sayılır. Yani, öğretmen, süt izni kullandığı saatlerde çalışmış gibi kabul edilir ve ücretinde herhangi bir kesinti yapılmaz.
• Süt izni, ücretli bir izindir.
• Süt izni, yıllık izinden düşülemez.
• Süt izni süresi, toplu olarak kullanılamaz. Yani, öğretmen, bir gün kullanmadığı süt iznini, ertesi güne devredemez veya biriktirerek daha sonra kullanamaz.

Süt İzninin Kullanımı

Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı, öncelikle öğretmenin tercihine bağlıdır. Öğretmen, süt iznini:

• Tek Seferde Kullanabilir: Örneğin, ilk altı ayda günde 3 saatlik süt iznini, sabah işe 3 saat geç gelerek veya akşam işten 3 saat erken çıkarak kullanabilir.
• Bölerek Kullanabilir: Örneğin, ilk altı ayda günde 3 saatlik süt iznini, sabah 1 saat, öğle 1 saat ve akşam 1 saat olmak üzere, üç ayrı zaman diliminde kullanabilir.

Öğretmenin Tercih Hakkı ve Sınırlamalar:

Öğretmenin süt izni saatlerini belirleme hakkı, sınırsız değildir. Öğretmen, bu hakkını kullanırken, aşağıdaki hususları dikkate almalıdır:

• Okulun Ders Programı: Öğretmen, süt izni saatlerini, ders programını ve okulun işleyişini mümkün olduğunca aksatmayacak şekilde belirlemelidir.
• Dürüstlük Kuralı: Öğretmen, süt izni hakkını dürüstlük kuralına uygun olarak kullanmalıdır. Yani, süt iznini, gerçekten bebeğini emzirmek veya süt sağmak için kullanmalıdır.
• Amirle İşbirliği: Öğretmen, süt izni saatlerini belirlerken, okul müdürü (veya yetkili amir) ile işbirliği yapmalı ve olası sorunları önceden çözmeye çalışmalıdır.

Okul Müdürünün (Amirin) Yetkisi:

Okul müdürü (veya yetkili amir), öğretmenin süt izni talebini reddetme yetkisine sahip değildir. Ancak, okulun işleyişini ve ders programını dikkate alarak, süt izni saatlerinde makul düzenlemeler yapma yetkisine sahiptir. Bu düzenlemeler, öğretmenin süt izni hakkını kullanılamaz hale getirmemelidir.

Örnek: Bir sınıf öğretmeni, sabah ilk iki dersi olduğu için, süt iznini öğleden sonra 14:00-17:00 saatleri arasında kullanmak istediğini bildirir. Okul müdürü, bu talebi, ders programını aksatmayacak şekilde, 13:00-16:00 olarak değiştirebilir. Ancak, okul müdürü, öğretmenin süt iznini tamamen kullanmasını engelleyemez veya çok kısa aralıklarla (örneğin, 15’er dakikalık aralarla) kullanmasını isteyemez.

Süt İzni Kullanımında Yaşanabilecek Sorunlar ve Çözüm Yolları

Uygulamada, sınıf öğretmenlerinin süt izni kullanımı sırasında bazı sorunlar yaşanabilmektedir. Bu sorunların başlıcaları şunlardır:

• Süt İzni Saatlerinin Belirlenmesinde Anlaşmazlık: Öğretmen ve okul müdürü arasında, süt izni saatlerinin belirlenmesi konusunda anlaşmazlık yaşanabilir.
  • Çözüm: Taraflar, öncelikle uzlaşmaya çalışmalıdır. Öğretmen, emzirme düzenini ve bebeğin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak, okul müdürü ise ders programını ve okulun işleyişini dikkate alarak, makul bir çözüm bulmaya çalışmalıdır. Gerekirse, okul rehberlik servisinden veya eğitim sendikalarından destek alınabilir.
• Süt İzninin Kullandırılmaması veya Kısıtlanması: Bazı durumlarda, okul müdürleri, çeşitli gerekçelerle (örneğin, ders yükünün fazlalığı, öğretmen açığı vb.), öğretmenlerin süt izni hakkını kullanmasını engelleyebilir veya kısıtlayabilir.
  • Çözüm: Bu durum, yasalara aykırıdır. Öğretmen, öncelikle okul müdürüne yazılı olarak başvurarak, süt izni hakkının kullandırılmasını talep etmelidir. Okul müdürü, bu talebi reddederse veya olumlu bir yanıt vermezse, öğretmen, İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne şikayette bulunabilir, idari yargıda dava açabilir veya üyesi olduğu sendikadan hukuki destek alabilir.
• Süt İzni Kullanan Öğretmene Karşı Ayrımcılık: Bazı durumlarda, süt izni kullanan öğretmenlere karşı, okul yönetimi veya diğer öğretmenler tarafından ayrımcılık yapılabilir (örneğin, görevlendirmelerde, ders dağılımında, performans değerlendirmesinde vb.).
  • Çözüm: Bu durum da yasalara aykırıdır. Öğretmen, ayrımcılığa uğradığını düşünüyorsa, İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne şikayette bulunabilir, idari yargıda dava açabilir, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) başvurabilir veya üyesi olduğu sendikadan hukuki destek alabilir.

Süt İzni ile İlgili Diğer Hususlar

• Doğum Öncesi İzin ve Süt İzni: Hamile öğretmenler, sağlık durumlarının uygun olması ve doktor raporu almaları halinde, doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilirler. Bu durumda, doğum öncesinde kullanılmayan analık izni süreleri, doğum sonrası analık iznine eklenir. Ancak, doğum öncesinde çalışılan bu süreler, süt izni süresini etkilemez. Süt izni, her halükarda, doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren başlar.
• Süt İzni ve Yarı Zamanlı Çalışma: Doğum yapan öğretmenler, analık izninin bitiminden sonra, belirli koşullar altında, yarı zamanlı çalışma hakkından yararlanabilirler. Ancak, yarı zamanlı çalışan öğretmenler, ayrıca süt izni kullanamazlar.
• Süt İzni ve Ücretsiz İzin: Doğum yapan öğretmenler, analık izninin bitiminden sonra, ücretsiz izin kullanma hakkına da sahiptirler. Ancak, ücretsiz izin süresince süt izni kullanılamaz. Öğretmen, ücretsiz iznini keserek göreve başlarsa, süt izni hakkı yeniden başlar.
• Süt İzni ve Emzirme Odaları: Okullarda, öğretmenlerin bebeklerini emzirebilmeleri veya sütlerini sağabilmeleri için emzirme odaları oluşturulması, hem yasal bir gereklilik hem de annelerin ve bebeklerin sağlığı için önemlidir. Milli Eğitim Bakanlığı, okullarda emzirme odaları oluşturulması konusunda çalışmalar yapmaktadır.
• Okul İdaresinin Yaklaşımı: Okul yönetimlerinin öğretmenlerin süt izni kullanmasını desteklemesi çok önemlidir. Bunun için ders programlarının esnek bir şekilde düzenlemesi, emzirme odaları oluşturması, öğretmenlere yardımcı ve anlayışlı yaklaşması faydalı olacaktır.
• Sendikaların rolü: Öğretmen sendikaları, öğretmenlerin haklarının korunması için çalışmalar yürütmelidir. Süt izni hakkının eksiksiz uygulanması için gerekli yasal girişimleri yapmalı, bu süreçte sorun yaşayan öğretmenlere hukuki destek sağlamalıdırlar.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Süt izni kullanmak için ne yapmalıyım?
   • Okul müdürlüğüne (veya yetkili amire) yazılı bir dilekçe ile başvurmalısınız. Dilekçenizde, süt iznini hangi saatler arasında kullanmak istediğinizi belirtmelisiniz.
2. Süt izni saatlerimi kendim belirleyebilir miyim?
   • Evet, süt izni saatlerini belirleme hakkı öncelikle size aittir. Ancak, okulun ders programını ve işleyişini de göz önünde bulundurmanız ve okul müdürü ile işbirliği yapmanız önemlidir.
3. Okul müdürü süt izni talebimi reddedebilir mi?
   • Hayır, okul müdürü, süt izni talebinizi reddedemez. Ancak, süt izni saatlerinde, okulun işleyişini aksatmayacak şekilde, makul düzenlemeler yapabilir.
4. Süt izni kullanırken ücretim kesilir mi?
   • Hayır, süt izni ücretli bir izindir. Süt izni kullandığınız saatlerde çalışmış gibi kabul edilirsiniz ve ücretinizden herhangi bir kesinti yapılamaz.
5. Süt iznimi toplu olarak kullanabilir miyim?
   • Hayır, süt izni günlük bir haktır ve toplu olarak kullanılamaz.
6. Süt izni kullanırken işten çıkarılabilir miyim?
   • Hayır, süt izni kullanmanız, işten çıkarılmanız için geçerli bir neden oluşturmaz. Bu durum, ayrımcılık yasağına aykırıdır.
7. Yarı zamanlı çalışırken süt izni kullanabilir miyim? Hayır, doğum sonrası yarı zamanlı çalışma hakkını kullanan öğretmenler, ayrıca süt izni kullanamazlar.
8. Süt izni hakkım ihlal edilirse ne yapmalıyım?
   • Öncelikle okul müdürüne yazılı olarak başvurarak, hakkınızın kullandırılmasını talep etmelisiniz.
   • Okul müdürü talebinizi reddederse veya olumlu bir yanıt vermezse, İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne şikayette bulunabilirsiniz.
   • İdari yollardan sonuç alamazsanız, idari yargıda dava açabilirsiniz.
   • Üyesi olduğunuz sendikadan hukuki destek alabilirsiniz.
9. Süt izni sırasında iş kazası geçirirsem ne olur?
   • Eğer okulda veya okulun görevlendirmesi ile başka bir yerde süt izni kullanırken bir kaza geçirirseniz, bu durum iş kazası olarak kabul edilir. Ancak süt iznini evinizde kullanırken kaza geçirirseniz bu iş kazası sayılmaz.

Süt İzni Sonuç

Sınıf öğretmenlerinin süt izni hakkı, hem annelerin hem de bebeklerin sağlığı ve mutluluğu için çok önemli bir haktır. Bu hak, öğretmenlerin annelik görevlerini yerine getirirken, iş hayatından kopmamalarını ve mesleklerini sürdürebilmelerini sağlar.

Öğretmenlerin, süt izni haklarını tam olarak bilmeleri ve bu hakkı kullanmaktan çekinmemeleri önemlidir. Okul yönetimlerinin de, öğretmenlerin süt izni hakkını kullanmalarını kolaylaştırmaları, onlara destek olmaları ve bu konuda gerekli düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir.

Bu kapsamlı rehber, sınıf öğretmenlerinin süt izni hakkı ile ilgili tüm merak edilen sorulara cevap vermeyi amaçlamıştır. Ancak, her somut olay, kendine özgü özellikler taşıdığı için, bu tür bir durumla karşılaşan öğretmenlerin, bir avukata veya sendikalarına danışarak hukuki destek alması, hak kaybına uğramamak için en doğru yol olacaktır.

Süt izni, çalışan annelerin en temel ve vazgeçilmez haklarından biridir. Bu hak, hem annenin hem de bebeğin sağlığı için büyük önem taşır. İşverenlerin, bu hakka saygı göstermeleri ve çalışan annelere gerekli kolaylığı sağlamaları, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluktur. Çalışan annelerin de, haklarını bilmeleri, bu hakları kullanmaktan çekinmemeleri ve herhangi bir ihlal durumunda yasal yollara başvurmaları önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/