Rüşvet Suçu ve Cezası: TCK 252

TCK 252 Rüşvet Verme Teklif Etme Cezası

Rüşvet, kamu idaresinin güvenirliğine ve işleyişine karşı işlenen, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesini sağlamak amacıyla ona veya gösterdiği bir üçüncü kişiye menfaat temin edilmesi suretiyle oluşan bir suçtur. Toplumsal düzeni ve adaleti zedeleyen, kamu kurumlarına olan güveni sarsan rüşvet suçu, 5271 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 252. maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu makalede, rüşvet suçunun tanımını, unsurlarını, cezasını, suçun işleniş biçimlerini, rüşvet teklif etmenin sonuçlarını, zincirleme rüşvet suçunu, etkin pişmanlık hükümlerini ve uygulamada dikkat edilmesi gereken hususları, Yargıtay kararları ışığında detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Rüşvet Suçunun Tanımı ve Hukuki Niteliği

Rüşvet suçu, TCK’nın “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” bölümünde, 252. maddede düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre rüşvet suçu;

• Bir kamu görevlisinin,
• Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için,
• Doğrudan veya aracılar vasıtasıyla,
• Kendisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlaması (rüşvet alma) veya,
• Bir kişinin, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlaması (rüşvet verme)

şeklinde tanımlanmıştır.

Rüşvet suçu, iki taraflı bir suçtur. Bir tarafta rüşvet veren, diğer tarafta ise rüşvet alan kamu görevlisi bulunur. Her iki taraf da suçun failidir.

Rüşvet suçunun hukuki niteliği itibariyle:

• Özgü Suç: Rüşvet alma suçu, sadece kamu görevlileri tarafından işlenebilen bir suçtur.
• Seçimlik Hareketli Suç: Rüşvet alma suçu, menfaat temini; rüşvet verme suçu ise, menfaat teklifi veya vaadi ile dahi işlenebilir.
• Amaç Suç: Rüşvet suçunda, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesini sağlama amacı güdülür.
• Çok Failli Suç: Rüşvet suçu, zorunlu olarak en az iki faille (rüşvet veren ve alan) işlenebilen bir suçtur.
• Ani Suç: Rüşvet alma ve verme suçu, rüşvet anlaşmasının yapıldığı anda tamamlanır.
• Şikayete Bağlı Olmayan Suç: Rüşvet suçu, re’sen (kendiliğinden) soruşturulur ve kovuşturulur. Mağdurun şikayetçi olup olmamasının bir önemi yoktur.

Rüşvet Suçunun Unsurları

Rüşvet suçunun oluşabilmesi için, maddi ve manevi unsurların bir arada bulunması gerekir.

1. Maddi Unsurlar

a) Fail

• Rüşvet Alma Suçunda: Fail, kamu görevlisidir. Kamu görevlisi, TCK’nın 6/1-c maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre; kamusal faaliyetin yürütülmesine, atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir.  
• Rüşvet Verme Suçunda: Fail, herkes olabilir.

b) Mağdur

Rüşvet suçunun mağduru, toplum, yani kamu idaresidir. Rüşvet suçu ile korunan hukuki yarar, kamu idaresinin güvenirliği ve işleyişidir.

c) Suçun Konusu

Rüşvet suçunun konusu, kamu görevlisine sağlanan veya teklif/vaat edilen menfaattir. Bu menfaat, maddi bir değer (para, mal vb.) olabileceği gibi, manevi bir menfaat de (itibar, makam vb.) olabilir. Menfaatin mutlaka ekonomik bir değer taşıması gerekmez.

d) Fiil

• Rüşvet Alma Suçunda: Fiil, kamu görevlisinin, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, kendisine veya göstereceği bir başka kişiye doğrudan veya aracılar vasıtasıyla menfaat sağlamasıdır.
• Rüşvet Verme Suçunda: Fiil, bir kişinin, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için doğrudan veya aracılar vasıtasıyla menfaat sağlaması, teklif veya vaat etmesidir.

e) Netice

Rüşvet suçu, sırf hareket suçudur. Yani, suçun tamamlanması için ayrıca bir neticenin gerçekleşmesi aranmaz. Rüşvet alma ve verme suçları, rüşvet konusunda anlaşmaya varıldığı anda tamamlanmış olur. Menfaatin temin edilip edilmemesi, suçun tamamlanması açısından önemli değildir.

f) Nedensellik Bağı

Rüşvet suçunda, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi ile sağlanan veya teklif/vaat edilen menfaat arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.

2. Manevi Unsur

Rüşvet suçu, kasten işlenebilen bir suçtur. Failin, bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir. Taksirle rüşvet suçu işlenemez.

• Rüşvet Alma Suçunda Kast: Kamu görevlisinin, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapmak veya yapmamak için menfaat sağladığını bilmesi ve istemesi gerekir.
• Rüşvet Verme Suçunda Kast: Rüşvet verenin, kamu görevlisine, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için menfaat sağladığını, teklif veya vaat ettiğini bilmesi ve istemesi gerekir.

Rüşvet Suçunun Cezası (Yaptırımı)

Rüşvet suçunun cezası, TCK 252. maddede ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre:

• Rüşvet Alma Suçunun Cezası (TCK 252/2): Dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası.
• Rüşvet Verme Suçunun Cezası (TCK 252/1): Dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası.
• Rüşvet Anlaşmasının Yapılması (TCK 252/3): Rüşvet alma ve verme suçlarında, rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur. Yani, menfaat temin edilmemiş olsa bile, taraflar anlaştıkları anda suçu işlemiş sayılırlar.
• Rüşvet Talebi veya Teklifinde Bulunma (TCK 252/4):
  • Kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından kabul edilmemesi,
  • Kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi, hallerinde, fail hakkında verilecek ceza yarı oranında indirilir. Yani, bu durumda ceza iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası olur.
• Rüşvet Suçunda Aracılık (TCK 252/5): Rüşvet teklif veya talebinin karşı tarafa iletilmesi, rüşvet anlaşmasının sağlanması veya rüşvetin temini hususlarında aracılık eden kişi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılır. Yani, aracılık eden kişi de, rüşvet alan veya veren gibi cezalandırılır.
• Dolaylı Menfaat Sağlanan Üçüncü Kişi (TCK 252/6): Rüşvet ilişkisinde dolaylı olarak kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilisi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılır.
• Nitelikli Hal (Yargı Görevi Yapan, Hakem, Bilirkişi, Noter veya Yeminli Mali Müşavir) (TCK 252/7): Rüşvet alan veya talebinde bulunan ya da bu konuda anlaşmaya varan kişinin; yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması halinde, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
• Rüşvet Suçunun Kapsamının Genişletilmesi (TCK 252/8-9): 252. maddenin 8. ve 9. fıkraları ile rüşvet suçunun kapsamı genişletilmiş ve bazı özel ve yabancı kuruluşlar adına hareket eden kişilere de uygulanabilir hale getirilmiştir.
• Yurt Dışında İşlenen Rüşvet Suçu (TCK 252/10): Yurt dışında yabancı tarafından işlenmekle birlikte; Türkiye’nin, Türkiye’deki bir kamu kurumunun, Türk kanunlarına göre kurulmuş bir özel hukuk tüzel kişisinin, Türk vatandaşının tarafı olduğu bir uyuşmazlık ya da bu kurum veya kişilerle ilgili bir işlemin yapılması veya yapılmaması için işlenmesi halinde, rüşvet veren, teklif veya vaat eden; rüşvet alan, talep eden, teklif veya vaadini kabul eden; bunlara aracılık eden; rüşvet ilişkisi dolayısıyla kendisine menfaat temin edilen kişiler hakkında, Türkiye’de bulundukları takdirde, resen soruşturma ve kovuşturma yapılır.

Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık

TCK’nın 254. maddesinde, rüşvet suçu için etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir. Buna göre:

• Rüşvet Alanın Durumu (TCK 254/1): Rüşvet alan kişi, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim ederse, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisi, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu yetkili makamlara haber verirse, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
• Rüşvet Verenin Durumu (TCK 254/2): Rüşvet veren veya bu konuda kamu görevlisiyle anlaşmaya varan kişi, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar ederse, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz.
• Diğer İştirak Edenlerin Durumu (TCK 254/3): Rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişiler (aracı, azmettiren, yardım eden), durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar ederse, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.

Önemli Not: Etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için, durumun resmi makamlarca öğrenilmeden önce yetkili makamlara bildirilmesi ve rüşvet konusunun aynen teslim edilmesi gerekir.

Rüşvet Suçunda Zamanaşımı

Rüşvet suçu için dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suçun işlendiği tarihten itibaren 15 yıl içinde dava açılmazsa, dava zamanaşımına uğrar ve artık dava açılamaz.

Rüşvet Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme

Rüşvet suçunda görevli mahkeme, Ağır Ceza Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, suçun işlendiği yer Ağır Ceza Mahkemesidir.

Rüşvet Suçunda Soruşturma ve Kovuşturma Usulü

Rüşvet suçu, şikayete bağlı olmayan bir suçtur. Bu nedenle, savcılık, suçun işlendiğini öğrendiği anda resen (kendiliğinden) soruşturma başlatır. Soruşturma aşamasında, savcılık delilleri toplar, şüphelinin ifadesini alır, tanıkları dinler ve gerekli görürse bilirkişi incelemesi yaptırır. Soruşturma sonucunda, savcılık, şüpheli hakkında kamu davası açılmasına veya kovuşturmaya yer olmadığına karar verir.

Kamu davası açılmasına karar verilirse, iddianame düzenlenerek Ağır Ceza Mahkemesine gönderilir. Ağır Ceza Mahkemesi, iddianameyi kabul ederse, kovuşturma aşaması başlar. Kovuşturma aşamasında, mahkeme duruşma yapar, tarafları dinler, delilleri değerlendirir ve hükmünü verir.

Rüşvet Suçunda Gözaltı ve Tutuklama

Rüşvet suçunda, şüpheli veya sanık hakkında gözaltı ve tutuklama tedbirlerine başvurulabilir.

• Gözaltı: Gözaltı, suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin, soruşturmanın tamamlanması için belirli bir süre özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Gözaltı süresi, yakalama anından itibaren 24 saati geçemez. Gözaltı süresi, zorunlu hallerde Cumhuriyet savcısının talimatıyla uzatılabilir.
• Tutuklama: Tutuklama, hakkında kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut deliller ve bir tutuklama nedeni bulunan şüpheli veya sanığın, hakim veya mahkeme kararıyla özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanmasıdır. Tutuklama, istisnai bir koruma tedbiridir ve ancak ölçülülük ilkesi gözetilerek uygulanabilir.

Rüşvet Teklif Etmenin Cezası

Rüşvet teklif etmek, TCK 252/4’te ayrı bir suç olarak düzenlenmiştir. Buna göre, kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından kabul edilmemesi ya da kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi hallerinde, fail hakkında, rüşvet alma veya verme suçuna ilişkin hükümlerde belirtilen cezanın yarı oranında indirilerek hükmedileceği belirtilmiştir. Yani rüşvet teklif etmenin cezası, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezasıdır.

Zincirleme Rüşvet Suçu

Zincirleme suç, bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda aynı kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda söz konusu olur (TCK 43/1).

Rüşvet suçunda zincirleme suç hükümleri uygulanabilir. Örneğin, bir kamu görevlisinin, aynı kişiden farklı zamanlarda birden fazla kez rüşvet alması durumunda, zincirleme rüşvet suçu oluşur. Bu durumda, faile tek bir ceza verilir, ancak bu ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır.

Rüşvet Suçu ve Uzlaştırma

Rüşvet suçu, uzlaştırma kapsamında değildir. Yani, rüşvet suçunda, taraflar arasında uzlaşma prosedürü uygulanmaz.

Sonuç

Rüşvet suçu, kamu idaresinin güvenirliğini ve işleyişini zedeleyen, toplumsal düzeni bozan ve adalete olan güveni sarsan ciddi bir suçtur. Bu suçla mücadele etmek, hem bireylerin hem de devletin görevidir. Rüşvetle mücadelede, yasal düzenlemelerin caydırıcılığı, etkin bir soruşturma ve kovuşturma süreci, yargı organlarının bağımsızlığı ve tarafsızlığı ve toplumsal bilincin artırılması büyük önem taşımaktadır.

Önemli Not: Bu makalede yer alan bilgiler, genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Her somut olay kendi özel koşulları çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu nedenle, rüşvet suçu ile ilgili bir durumla karşılaştığınızda, bir avukata danışarak hukuki destek almanız অত্যন্ত önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/