İşçinin İşvereni Zarara Uğratması

İş ilişkisinde, işçinin iş görme borcu kadar önemli olan bir diğer yükümlülüğü de sadakat ve özen borcudur. İşçi, işini görürken, işverenin meşru menfaatlerini korumak, işyerine ve işverene zarar vermemek için gerekli özeni göstermek zorundadır. Ancak, bazen işçinin kusurlu davranışları (kasıtlı veya ihmali) sonucunda, işveren zarara uğrayabilir.

Bu kapsamlı rehber, işçinin işvereni zarara uğratması durumunu tüm yönleriyle ele almaktadır. Rehberde, işçinin sorumluluğunun hukuki dayanakları, zararın kapsamı, tazminat yükümlülüğü, iş sözleşmesinin feshi, işçinin hakları, işverenin hakları, dikkat edilmesi gerekenler, Yargıtay kararları ve sıkça sorulan sorular gibi tüm önemli konuları bulacaksınız.

İşçinin Sorumluluğunun Hukuki Dayanakları

İşçinin işverene zarar vermesi durumunda sorumluluğu, farklı hukuki dayanaklara dayanabilir:

1. İş Kanunu

• 4857 sayılı İş Kanunu m. 25/II-ı: Bu madde, işçinin kendi isteği veya savsaması (ihmali) yüzünden, işverene zarar vermesi durumunda, işverene haklı nedenle derhal fesih hakkı tanır. Bu maddeye göre, işveren, iş sözleşmesini bildirim süresini beklemeden ve tazminat ödemeden feshedebilir. Ancak, bu hakkın kullanılabilmesi için, bazı şartların bir arada bulunması gerekir:
  • Kusur: İşçinin zarara neden olan davranışının kasıtlı (bilerek ve isteyerek) veya ihmali (gerekli özeni göstermeyerek) olması gerekir. İşçinin kusuru yoksa, işveren bu maddeye dayanarak fesih yapamaz.
  • Zarar: İşverenin zarara uğramış olması gerekir. Bu zarar, maddi bir zarar olmalıdır (örneğin, işyerindeki bir makinenin kırılması, bir malın hasar görmesi, üretim kaybı vb.).
  • Zararın Miktarı: Zararın, işçinin 30 günlük brüt ücretini aşması gerekir. Bu, asgari bir sınırdır. Yani, zarar, 30 günlük brüt ücretten daha az ise, işveren bu maddeye dayanarak fesih yapamaz. Ancak, zarar 30 günlük brüt ücreti aşıyorsa, işveren haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir.
  • Nedensellik Bağı: İşçinin kusurlu davranışı ile zarar arasında uygun illiyet bağı (nedensellik bağı) bulunmalıdır. Yani, zarar, doğrudan doğruya işçinin davranışından kaynaklanmalıdır.
  • İşin Güvenliği: İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi de haklı fesih sebebidir.

Önemli Notlar:

• İş Kanunu m. 25/II-ı, sadece iş güvencesi kapsamında olmayan işçiler için uygulanmaz. İş güvencesi kapsamındaki işçiler için, daha hafif bir fesih nedeni olan geçerli nedenle fesih (İş Kanunu m. 18) hükümleri uygulanır.
• İşveren, bu maddeye dayanarak fesih yaparken, fesih bildirimini yazılı olarak yapmalı ve fesih nedenini açık ve kesin bir şekilde belirtmelidir. Ayrıca, işçinin savunmasını alması da bazı durumlarda (özellikle davranışa dayalı fesihlerde) zorunlu olabilir.
• İşçinin 30 günlük ücretinin hesaplanmasında, giydirilmiş brüt ücret esas alınır.
• Zararın 30 günlük brüt ücreti aşıp aşmadığı bilirkişi tarafından tespit edilir.

2. Türk Borçlar Kanunu (TBK)

• TBK m. 112: Bu madde, sözleşmeden doğan borca aykırılık durumunda, tazminat yükümlülüğünü düzenler. İş sözleşmesi de bir sözleşme olduğu için, işçi, iş sözleşmesinden doğan özen borcuna aykırı davranarak işverene zarar verirse, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
• TBK m. 400: Bu madde ise işçinin işverene karşı sorumluluğunu özel olarak düzenler. Bu maddeye göre, işçi, işverene kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumludur. Bu sorumluluk, kasıtlı zararları, ihmali zararları ve hatta hafif kusurla verilen zararları da kapsar.
• TBK m. 51 vd.: Haksız fiil sorumluluğuna ilişkin genel hükümler de, işçinin işverene verdiği zararlarda uygulanabilir.

Önemli Notlar:

• TBK m. 400, iş güvencesi kapsamında olsun veya olmasın, tüm işçiler için geçerlidir.
• TBK m. 400’e göre, işçinin her türlü kusuru (kasıt, ağır ihmal, hafif ihmal) sorumluluğu doğurur. Ancak, kusurun derecesi, tazminat miktarını etkileyebilir.
• TBK m. 400’e göre, işçinin sorumlu olduğu zarar, sadece 30 günlük ücretiyle sınırlı değildir. İşçi, tüm zararı tazmin etmekle yükümlüdür.

İşçinin İşverene Zarar Vermesi Durumunda İşverenin Hakları

İşçi, işverene kusurlu bir davranışı ile zarar verirse, işveren, aşağıdaki haklara sahip olur:

1. Tazminat Talep Etme

İşveren, işçiden, uğradığı zararın tazminini talep edebilir. Bu talep, dava yoluyla veya işçiyle anlaşarak (sulh yoluyla) yapılabilir.

• Dava Yolu: İşveren, asliye hukuk mahkemesinde (veya iş mahkemesinde) tazminat davası açabilir. Bu davada, işveren, zararın varlığını, miktarını ve işçinin kusurunu ispatlamak zorundadır.
• Sulh Yolu: İşveren ve işçi, aralarında anlaşarak, zararın tazmini konusunda sulh olabilirler. Bu durumda, yazılı bir sulh sözleşmesi yapılması ve bu sözleşmede, zararın miktarı, ödeme şekli ve diğer hususların açıkça belirtilmesi önemlidir.

2. İş Sözleşmesini Feshetme

İşveren, işçinin kusurlu davranışı ve verdiği zararın ağırlığına göre, iş sözleşmesini feshedebilir. Ancak, feshin haklı veya geçerli bir nedene dayanması gerekir.

• Haklı Nedenle Derhal Fesih (İş Kanunu m. 25/II-ı): Eğer işçinin verdiği zarar, 30 günlük brüt ücretini aşıyorsa ve işçi kusurluysa (kasıtlı veya ihmali davranışıyla zarara neden olmuşsa), işveren, bildirim süresini beklemeden ve tazminat ödemeden iş sözleşmesini derhal feshedebilir.
• Geçerli Nedenle Fesih (İş Kanunu m. 18): İşçi, iş güvencesi kapsamında ise ve işçinin verdiği zarar, 30 günlük brüt ücretini aşmıyorsa veya işçi kusurlu değilse, işveren, geçerli nedenle fesih yoluna gidebilir. Ancak, bu durumda, işverenin, fesih bildirim süresine uyması ve işçiye kıdem tazminatı ödemesi gerekir. Ayrıca, işe iade davası açma riski de vardır.
• İşçinin Savunmasının Alınması: Davranışlarından kaynaklı fesihlerde işçiye mutlaka savunma hakkı tanınmalı.

3. Ceza Yaptırımı

İşçinin işverene verdiği zarar, aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa (örneğin, hırsızlık, dolandırıcılık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma vb.), işveren, savcılığa suç duyurusunda bulunabilir. Bu durumda, işçi hakkında ceza davası açılabilir ve işçi, hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılabilir.

İşçinin İşverene Zarar Vermesi Durumunda İşçinin Hakları

İşçi, işverene kusurlu bir davranışı ile zarar vermiş olsa bile, bazı haklara sahiptir:

• Savunma Hakkı: İşveren, işçiyi işten çıkarmadan önce, savunmasını almak zorundadır (özellikle davranışa dayalı fesihlerde). İşçi, yazılı olarak veya sözlü olarak savunma yapabilir ve iddialara karşı deliller sunabilir.
• Adil Yargılanma Hakkı: İşçi, işverenin tazminat talebine veya fesih kararına karşı, mahkemeye başvurma ve adil yargılanma hakkına sahiptir.
• İtiraz Hakkı: İşçi, işverenin fesih kararına, tazminat talebine veya disiplin cezasına karşı, itiraz etme hakkına sahiptir.
• Dava Açma Hakkı: İşçi, işverenin haksız veya geçersiz bir fesih yaptığını düşünüyorsa, işe iade davası açabilir. İşçi, işverenin tazminat talebinin veya disiplin cezasının haksız olduğunu düşünüyorsa, tazminat davası veya disiplin cezasının iptali davası açabilir.
• Arabuluculuk: İşçi ve işveren, dava açmadan önce, arabulucuya başvurarak, anlaşmaya çalışabilirler.
• İşsizlik Ödeneği: İşçinin işsizlik ödeneğinden yararlanma şartları oluşmuşsa bu ödenekten faydalanır.

İşçinin İşvereni Zarara Uğratması Durumunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

• İspat Yükü: İşverenin, zararın varlığını, miktarını ve işçinin kusurunu ispatlaması gerekir.
• Kusurun Derecesi: İşçinin kusurunun derecesi (kasıt, ağır ihmal, hafif ihmal), tazminat miktarını ve feshin haklı olup olmadığını etkiler.
• Zararın Miktarı: Zararın miktarı, 30 günlük brüt ücreti aşıp aşmadığı, feshin haklı veya geçerli olup olmadığını belirlemede önemlidir.
• Özen Borcu: İşçi, işini özenle yapmak ve işverene zarar vermemek zorundadır.
• Sadakat Borcu: İşçi, işverenin meşru menfaatlerini korumak ve işverene sadakatle davranmak zorundadır.
• İş Güvenliği Kuralları: İşçi, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak zorundadır.
• Eğitim: İşveren, işçiye, işiyle ilgili gerekli eğitimi vermek ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirmek zorundadır.
• Denetim: İşveren, işçinin işini doğru yapıp yapmadığını ve iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyup uymadığını denetlemek zorundadır.
• Zararın Önlenmesi: İşveren, zarar oluşmaması ya da oluşan zararın artmaması için gerekli önlemleri almalıdır.

Örnek Olaylar ve Yargıtay Kararları

• Örnek Olay 1: Bir işçi, dikkatsizliği nedeniyle, işyerindeki pahalı bir makineye zarar verir. Zarar, işçinin 30 günlük brüt ücretini aşmaktadır. Bu durumda, işveren, haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir ve işçiden zararın tazminini talep edebilir.
• Örnek Olay 2: Bir işçi, kasıtlı olarak, işverenin bilgisayar sistemine virüs bulaştırır ve veri kaybına neden olur. Bu durumda, işveren, haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir, işçiden zararın tazminini talep edebilir ve savcılığa suç duyurusunda bulunabilir.
• Örnek Olay 3: Bir işçi, işe geç kalma alışkanlığı nedeniyle, işverene zarar verir. İşveren, işçiyi birkaç kez uyarır ve savunmasını alır. Ancak, işçi, davranışını değiştirmez. Bu durumda, işveren, geçerli nedenle fesih hakkını kullanabilir. Ancak, bu durumda, ihbar süresine uymak ve kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2018/11848 E., 2019/1839 K.: Bu kararda, Yargıtay, işçinin 30 günlük brüt ücretini aşan bir zarara neden olması durumunda, işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkının bulunduğunu, ancak zararın işçinin kusurundan kaynaklanması gerektiğini belirtmiştir.
• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2017/21989 E., 2019/10503 K.: Bu kararda, Yargıtay, işçinin amirine karşı saygısız davranışları, görevinin gereklerini yerine getirmemesi, işyerinde ciddiyete uymayan davranışlar sergilemesi ve kuruma maddi zarar vermesi gibi davranışlarının, haklı fesih nedeni olmadığını, ancak geçerli fesih nedeni olabileceğini belirtmiştir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2007/35921 E., 2008/12018 K.: Bu kararda işçinin özen yükümlülüğüne aykırı davranıp davranmadığının duraksamaya yer vermeyecek şekilde belirlenmeden ve işçinin kusurunun bulunup bulunmadığı tespit edilmeden karar verilmesinin hatalı olduğuna karar verilmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İşçinin verdiği her zarar, işten çıkarma nedeni midir?
   • Hayır. İşçinin verdiği zararın, işverenin haklı nedenle fesih hakkını doğurabilmesi için, işçinin kusurlu (kasıtlı veya ihmali) davranışı sonucu meydana gelmesi ve 30 günlük brüt ücretini aşması gerekir.
2. İşveren, zararı işçinin maaşından kesebilir mi?
   • Hayır. İşveren, işçinin rızası olmadan, zararı işçinin maaşından kesemez. İşveren, zararın tazmini için dava açmalı veya işçiyle anlaşmalıdır.
3. İşçi, zararı öderse, işten çıkarılabilir mi?
   • İşçinin zararı ödemesi veya ödemeyi kabul etmesi, tek başına işverenin fesih hakkını ortadan kaldırmaz. İşveren, zararın miktarına, işçinin kusuruna, olayın özelliklerine ve işyerindeki diğer faktörlere göre, fesih hakkını kullanıp kullanmamakta serbesttir. Ancak, işveren, fesih hakkını dürüstlük kuralına uygun olarak kullanmalıdır. Örneğin, işçinin çok küçük bir zararı hemen ödemesine rağmen, işverenin sırf bu nedenle iş sözleşmesini feshetmesi, dürüstlük kuralına aykırı kabul edilebilir.
4. İşçi, işverene verdiği zararı taksitle ödeyebilir mi?
   • Evet. İşçi ve işveren, anlaşarak, zararın taksitle ödenmesini kararlaştırabilirler. Bu durumda, yazılı bir anlaşma yapılması ve taksitlerin miktarı, ödeme tarihleri ve diğer hususların açıkça belirtilmesi önemlidir.
5. İşveren, zararı sigortadan tahsil ederse, işçiden de talep edebilir mi?
   • Bu durum, sigorta poliçesinin kapsamına ve zararın niteliğine göre değişir. Genellikle, işveren, aynı zarar için hem sigortadan hem de işçiden çifte tazminat alamaz. Ancak, sigorta poliçesi zararın tamamını karşılamıyorsa, işveren, kalan kısım için işçiye başvurabilir.
6. İşçi, işverenin zararını ödemezse ne olur?
   • İşveren, işçiye karşı tazminat davası açabilir veya icra takibi başlatabilir. Dava veya icra takibi sonucunda, işçinin mal varlığına (maaşı, banka hesabı, evi, arabası vb.) haciz konulabilir ve zarar bu şekilde tahsil edilebilir.
7. İş kazası sonucu işveren zarar görürse, işçi sorumlu olur mu?
   • İş kazası, işçinin kusuru olmaksızın meydana gelmişse, işçi, işverenin zararından sorumlu tutulamaz. Ancak, iş kazası, işçinin kusurlu davranışı (örneğin, iş güvenliği kurallarına uymaması, dikkatsiz davranması) sonucu meydana gelmişse, işçi, kusuru oranında işverenin zararından sorumlu olabilir.
8. İşveren, işçinin verdiği zararı abartılı olarak talep edebilir mi?
   • Hayır. İşveren, sadece gerçek zararını talep edebilir. Zararın miktarını abartılı olarak göstermek veya olmayan bir zararı varmış gibi göstermek, hukuka aykırıdır. Bu durumda, işçi, bilirkişi incelemesi talep ederek, gerçek zararın tespit edilmesini isteyebilir.
9. İşveren, işçinin verdiği zararı ispatlamak zorunda mı? Evet. İşveren, zararın varlığını, miktarını ve işçinin kusurunu ispatlamak zorundadır.
10. İşçinin, işverene verdiği zarardan dolayı işten çıkarılması durumunda, işsizlik maaşı alabilir mi? İşçinin iş sözleşmesinin işverence İş Kanunu madde 25/2-ı bendi uyarınca haklı nedenle feshedilmesi durumunda işçi işsizlik maaşı alamaz. Ancak işçinin iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene dayanıyorsa, işçi diğer şartları da sağlıyorsa işsizlik maaşı alabilir.

Sonuç

İşçinin işvereni zarara uğratması, hem iş hukuku hem de borçlar hukuku açısından önemli sonuçlar doğuran bir durumdur. Bu durumda, hem işçinin hem de işverenin haklarını ve yükümlülüklerini bilmesi, dürüstlük kuralına uygun davranması ve gerekirse bir avukattan hukuki destek alması, uyuşmazlığın adil ve hızlı bir şekilde çözülmesi için önemlidir.

Hukuki danışmanlık almak istemeniz halinde veya herhangi bir sorunla karşılaşmanız durumunda LegaPro Hukuk Bürosu olarak size yardımcı olabiliriz. Uzman Avukat haklarınızı korumanıza destek olacaktır. 📞 0507 606 15 14

🚨 Whatsapp’tan bize ulaşabilirsiniz! 🚨

https://legapro.net/