İŞÇİNİN DİĞER ÜCRET VE TAZMİNAT ALACAKLARI

İŞÇİNİN DİĞER ÜCRET VE TAZMİNAT ALACAKLARI: Kapsamlı Bir Rehber

İşçinin Talep Edebileceği Diğer Ücret Alacakları

İşçiler, maaşlarının yanında iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasıyla belirlenmiş olan çeşitli ücret alacakları da talep edebilirler. Bu alacaklar, işçinin refahını ve motivasyonunu artırmak ve işverene olan bağlılığını sağlamak amacıyla sunulur.

Bu yazıda, işçinin talep edebileceği diğer ücret alacaklarını kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. Prim ve İkramiye:

• Prim: İşçinin belirli hedeflere ulaşması veya üstün performans göstermesi karşılığında verilen ek ücrettir. Primler genellikle satış komisyonu, üretim primi veya kâr payı şeklinde olabilir.
• İkramiye: Belirli zamanlarda (bayramlar, yılbaşı vb.) işverenin işçilere verdiği ekstra ücrettir. İkramiyeler genellikle maaşın bir kısmı kadar olabilir.

2. Yardımlar:

• Çocuk Yardımı: Evli ve çocuk sahibi olan işçilere, her çocuk için işveren tarafından ödenen aylık tutardır. Çocuk yardımı miktarı, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasıyla belirlenir.
• Yemek Yardımı: İşverenin, işçilere yemek parası veya yemek çeki şeklinde verdiği yardımdır. Yemek yardımı miktarı, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasıyla belirlenir.
• Yol Yardımı: İşçinin işe gidip gelmesi için işverenin verdiği maddi yardımdır. Yol yardımı genellikle kilometre başına veya aylık sabit bir ücret şeklinde olabilir.
• Yakacak Yardımı: Kış aylarında işçilere ısınma masraflarını karşılamak için verilen yardımdır. Yakacak yardımı genellikle kömür, doğalgaz veya elektrik yardımı şeklinde olabilir.
• Giyim Yardımı: Bazı işlerde işçilere, iş elbisesi veya üniforma masraflarını karşılamak için giyim yardımı verilir. Giyim yardımı miktarı, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasıyla belirlenir.
• Barınma Yardımı: İşverenin, işçilere konaklama masraflarını karşılamak için verdiği yardımdır. Barınma yardımı genellikle kira yardımı veya servis hizmeti şeklinde olabilir.
• Eğitim Yardımı: İşçinin veya çocuklarının eğitimine katkıda bulunmak için işverenin verdiği yardımdır. Eğitim yardımı genellikle okul harcı veya kitap yardımı şeklinde olabilir.
• Sağlık Yardımı: İşverenin, işçilere özel sağlık sigortası veya sağlık hizmeti sunmasıdır.

3. Diğer Alacaklar:

• Fazla Mesai Ücreti: İşçinin normal çalışma saatleri dışında yaptığı mesailer için aldığı ücreti. Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin belirli bir katı oranında hesaplanır.
• Tatil Ücreti: İşçinin yıllık izin kullanırken aldığı ücreti. Tatil ücreti, normal günlük ücretin aynısıdır.
• Ulusal Bayram Tatili Ücreti: İşçinin resmi tatillerde çalışması durumunda aldığı ücreti. Ulusal bayram tatili ücreti, normal günlük ücretin belirli bir katı oranında hesaplanır.
• Hamilelik ve Doğum İzni Ücreti: Doğum yapan kadın işçilere doğum iznindeyken ödenen ücrettir. Hamilelik ve doğum izni ücreti, işçinin maaşının belirli bir yüzdesi oranında hesaplanır.

Unutulmamalıdır ki:

• İşçinin talep edebileceği diğer ücret alacakları, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasına göre değişiklik gösterebilir.
• Bu alacaklar hakkında detaylı bilgi için iş sözleşmenizi, toplu iş sözleşmenizi veya işyerinizdeki yetkilileri incelemeniz önemlidir.
• İşvereninizin, yasal yükümlülüklerini yerine getirmediğini düşünüyorsanız, yasal haklarınızı korumak için bir avukata danışabilirsiniz.

Ek Bilgiler:

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın web sitesinden işçi hakları ile ilgili detaylı bilgi edinebilirsiniz.
• Türkiye İşverenler Sendikaları Konfederasyonu’nun (TİSK) web sitesinden işverenlerin yükümlülükleri hakkında bilgi edinebilirsiniz.

İkramiye, Prim ve Çocuk Yardımı: İşçilere Hak Kazandırır mı?

İkramiye, prim ve çocuk yardımı gibi ödemeler, işverenler tarafından çalışanlarına sağlanan ek menfaatlerdir. Bu yazıda, bu ödemelerin işçilere hak kazandırıp kazandırmadığını ve işverenlerin bu konudaki yükümlülüklerini inceleyeceğiz.

Hak Kazanma Durumları:

• İş Sözleşmesi: İkramiye, prim ve çocuk yardımı gibi ödemeler, iş sözleşmesinde açıkça belirtilmişse işçilere hak kazandırır. Bu durumda, işveren bu ödemeleri yapmaktan yasal olarak yükümlüdür.
• Toplu İş Sözleşmesi: İşçinin üye olduğu bir sendika varsa, toplu iş sözleşmesi de bu ödemeler hakkında hükümler içerebilir. Toplu iş sözleşmesinde belirtilen ödemeler, işçilere hak kazandırır ve işveren bu ödemeleri yapmak zorundadır.
• İşyeri Uygulaması: İşverenin belirli bir süre boyunca düzenli olarak ve kesintisiz olarak yaptığı ikramiye, prim ve çocuk yardımı gibi ödemeler, işyeri uygulaması haline gelebilir. İşyeri uygulaması haline gelen ödemeler de işçilere hak kazandırır.

Tek Taraflı Değişiklik:

İşverenin tek taraflı olarak düzenli şekilde yaptığı ve işyeri uygulaması haline gelen ikramiye, prim ve çocuk yardımı gibi ödemeleri kaldırması veya azaltması, işçi aleyhine çalışma koşullarında değişiklik sayılır. Bu durumda, işçi haklı fesih hakkına sahip olur ve işverenden tazminat talep edebilir.

Özetle:

• İkramiye, prim ve çocuk yardımı gibi ödemelerin işçilere hak kazandırıp kazandırmadığı, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasına bağlıdır.
• İşyerinde uzun süredir yapılan ve işyeri uygulaması haline gelen ödemeler, işçilere hak kazandırır.
• İşverenin bu ödemeleri kaldırması veya azaltması halinde, işçi haklı fesih hakkına sahip olabilir.

İşe İade Davası Kaynaklı Boşta Geçen Sürelere İlişkin Alacaklar

Haksız yere işten çıkarılan ve işe iade davası açarak davayı kazanan işçiler, işe başlatılmama veya işe başlatılma durumuna göre farklı alacaklara hak kazanırlar. Bu yazıda, işe iade davası kaynaklı boşta geçen sürelere ilişkin alacakları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

İşçinin İşe Başlatılması Durumu:

• Ücret ve Diğer Haklar: İşçi, işe başlatılması durumunda, boşta geçen süreye ilişkin en fazla 4 aylık ücret ve diğer haklarını (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.) işverenden talep edebilir.
• SGK Primleri ve Vergiler: İşveren, boşta geçen süreye ilişkin SGK primlerini ve vergileri de ödemekle yükümlüdür.

İşçinin İşe Başlatılmaması Durumu:

• Ücret ve Diğer Haklar: İşçi, işe başlatılmaması durumunda, boşta geçen süreye ilişkin en fazla 4 aylık ücret ve diğer haklarını (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.) işverenden talep edebilir.
• İş Güvencesi Tazminatı: İşçi, işe başlatılmaması durumunda ayrıca en az 4 en fazla 8 aylık ücret tutarında iş güvencesi tazminatı alma hakkına sahiptir.
• SGK Primleri ve Vergiler: İşveren, boşta geçen süreye ilişkin SGK primlerini ve vergileri de ödemekle yükümlüdür.

Hesaplama:

Boşta geçen süreye ilişkin ücret, işçinin fesih tarihindeki brüt ücreti baz alınarak hesaplanır. 4 aylık ücret sınırlaması, işçinin brüt aylık ücretinin 4 katı ile sınırlıdır.

Ödeme Süresi:

İşveren, işe iade davası sonucunda oluşan tüm alacakları kararın kesinleşmesinden sonra en geç 30 gün içinde ödemek zorundadır. Aksi takdirde, gecikme zammı uygulanır.

Yasal Haklar:

• İşçiler, işe iade davası kaynaklı alacaklarını işverenden talep edebilirler.
• İşveren bu alacakları ödememezlik yaparsa, işçiler yasal yollara başvurabilirler.

Asgari Geçim İndirimi (AGİ)

Asgari Geçim İndirimi (AGİ) Nedir?

Asgari Geçim İndirimi (AGİ), 2022 yılına kadar geçerli olan ve çalışanların gelir vergisinden bir kısmını geri almalarını sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama, çalışanların evlilik durumlarına ve çocuk sayılarına göre farklılık gösteren oranlarda hesaplanıyordu.

AGİ Nasıl Hesaplanırdı?

AGİ hesaplaması, asgari ücretin yıllık brüt tutarının belirli bir yüzdesi üzerinden yapılıyordu. 2022 yılındaki hesaplamada kullanılan oranlar şu şekildeydi:

• Çalışanın kendisi için: %50
• Çalışmayan eşi için: %10
• Birinci çocuk için: %7,5
• İkinci çocuk için: %7,5
• Üçüncü çocuk için: %10
• Dördüncü ve daha fazla çocuk için: Her biri için %5

Örnek:

Evli ve iki çocuğu olan bir çalışanın 2022 yılında AGİ’si şu şekilde hesaplanırdı:

• Çalışanın kendisi için: 24.354 TL * %50 = 12.177 TL
• Çalışmayan eşi için: 24.354 TL * %10 = 2.435,4 TL
• Birinci çocuk için: 24.354 TL * %7,5 = 1.826,55 TL
• İkinci çocuk için: 24.354 TL * %7,5 = 1.826,55 TL

Toplam AGİ: 12.177 TL + 2.435,4 TL + 1.826,55 TL + 1.826,55 TL = 18.265,5 TL

AGİ’nin Kaldırılması:

01.01.2022 tarihinden itibaren 7349 sayılı Kanunun 3. maddesi ile ücret ödemelerine uygulanan Asgari Geçim İndirimi (AGİ) uygulaması yürürlükten kaldırılmıştır. Bu nedenle, 2022 yılından itibaren çalışanların gelir vergisi hesaplamasında AGİ dikkate alınmamaktadır.

İşçinin Talep Edebileceği Diğer Tazminat Alacakları

İşçiler, maaşlarının yanında iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasıyla belirlenmiş olan çeşitli tazminat alacakları da talep edebilirler. Bu alacaklar, işçinin refahını ve motivasyonunu artırmak ve işverene olan bağlılığını sağlamak amacıyla sunulur.

Bu yazıda, işçinin talep edebileceği diğer tazminat alacaklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. Kıdem Tazminatı:

• İşçinin işverene bağlı olarak çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücreti tutarında işverenin işçiye ödediği tazminattır.
• Kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde hak kazanılır.
• Kıdem tazminatı hesaplarken işçinin son brüt ücreti dikkate alınır.
• Kıdem tazminatı, işverenin işçiyi haksız yere işten çıkarması halinde de hak kazanılır.

2. İhbar Tazminatı:

• İşverenin iş sözleşmesini belirli bir süre önceden haber vermeden feshetmesi halinde işçiye ödediği tazminattır.
• İhbar tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı süreye göre belirlenir.
• İhbar tazminatı hesaplarken işçinin son brüt ücreti dikkate alınır.

3. Fazla Mesai Ücreti:

• İşçinin normal çalışma saatleri dışında yaptığı mesailer için aldığı ücreti.
• Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin belirli bir katı oranında hesaplanır.

4. Kötü Niyet Tazminatı:

• İşverenin işçinin kişilik haklarını ihlal etmesi veya işçiyi haksız yere mobbinge maruz bırakması halinde işçiye ödediği tazminattır.
• Kötü niyet tazminatı, mahkeme tarafından işçinin uğradığı manevi zararın tazmini için belirlenir.

5. Sendikal Tazminat:

• İşverenin işçinin sendikal faaliyetlerini engellemesi veya sendikal faaliyetlerinden dolayı işçiyi işten çıkarması halinde işçiye ödediği tazminattır.
• Sendikal tazminat, mahkeme tarafından işçinin uğradığı maddi ve manevi zararın tazmini için belirlenir.

6. Eşit Davranmama Tazminatı:

• İşverenin işçiyi ırk, din, dil, cinsiyet, siyasi görüş veya sendikal faaliyetleri gibi nedenlerle ayrımcılığa tabi tutması halinde işçiye ödediği tazminattır.
• Eşit Davranmama Tazminatı, mahkeme tarafından işçinin uğradığı maddi ve manevi zararın tazmini için belirlenir.

7. İşe İade Davası Kaynaklı Boşta Geçen Sürelere İlişkin Tazminat:

• Haksız yere işten çıkarılan işçinin, işe iade davası açması ve bu davayı kazanması halinde, işverenin işçiye ödemek zorunda olduğu ek ödemelerdir.
• Bu tazminatlar, işçinin işe başlatılması veya başlatılmamasına göre değişir.

8. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı:

• İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda vücut bütünlüğünde veya çalışma gücünde bir kayıp yaşanması durumunda işverenden maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.

9. İşten Çıkarma Tazminatı:

• İşveren tarafından işten çıkarılan her işçiye, çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücret tutarında işsizlik sigortası primi ödenmesine karşılık, işveren tarafından belirli bir miktarda tazminat ödenir.

10. Doğum Parası:

• Doğum yapan kadın işçilere, doğum iznindeyken aldıkları ücreti karşılamak için işveren tarafından ödenen paradır.

Sendika Tazminatı

Sendika tazminatı, işverenin işçiyi sendika üyeliği veya sendikal faaliyetleri nedeniyle haksız yere işten çıkarması durumunda işçinin talep edebileceği bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin uğradığı maddi ve manevi zararları telafi etmek amacıyla verilir.

Sendika Tazminatının Miktarı:

Sendika tazminatı, işçinin bir yıllık brüt ücretinden az olamaz. Bu tutar, işçinin son brüt ücreti ve kıdem tazminatı gibi unsurlar göz önünde bulundurularak hesaplanır.

Sendika Tazminatı Alınabilmesi İçin Şartlar:

• İşçinin sendika üyesi olması veya sendikal faaliyetlerde bulunması gerekir.
• İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği açıkça ispatlanmalıdır.
• İşçinin işten çıkarılmasının yasal bir dayanağı olmamalıdır.

Sendika Tazminatı Davası:

Sendika tazminatı alabilmek için işçinin işverene karşı fesh ihbar tazminatı davası açması gerekir. Bu dava iş mahkemelerinde açılır. Dava sırasında işçi, işten çıkarılmasının sendikal faaliyetleri nedeniyle olduğunu kanıtlamalıdır.

Eşit Davranmama Tazminatı

Eşit Davranmama Tazminatı, işyerinde işveren tarafından yapılan ayrımcılık nedeniyle çalışanın maddi ve manevi açıdan zarar görmesi durumunda işverenin ödemek zorunda kaldığı bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin uğradığı ayrımcılıktan kaynaklanan zararları telafi etmek amacıyla verilir.

Eşit Davranmama Tazminatının Miktarı:

Eşit Davranmama Tazminatı, işçinin brüt aylık ücretinin 4 katıdır. Bu tutar, işçinin son brüt ücreti ve kıdem tazminatı gibi unsurlar göz önünde bulundurularak hesaplanır.

Eşit Davranmama Tazminatı Alınabilmesi İçin Şartlar:

• İşverenin eşit davranma ilkesine aykırı davranması gerekir.
• Bu aykırılığın işçiye zarar vermesi gerekir.
• İşçinin ayrımcılığa uğradığını kanıtlaması gerekir.

Eşit Davranma İlkesine Aykırı Davranışlar:

Eşit Davranma İlkesine aykırı davranışlar şunlardır:

• Irk, din, dil, cinsiyet, yaş, milliyet, siyasi görüş, cinsel yönelim, medeni hal, sendika üyeliği veya sendikal faaliyet gibi nedenlerle ayrımcılık yapmak.
• Engellilere karşı ayrımcılık yapmak.
• Hamile veya doğum yapan kadınlara karşı ayrımcılık yapmak.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı

İş kazası, işyerinde veya işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili bir sebepten dolayı meydana gelen ve ölüme veya yaralanmaya yol açan olaydır. İş kazaları, işçinin işyerinde bulunduğu süre boyunca, işyerine girerken veya çıkarken veya işyerine gidiş geliş yollarında da meydana gelebilir.

Meslek Hastalığı Nedir?

Meslek hastalığı ise, işçinin yaptığı işe bağlı olarak ortaya çıkan ve geçici veya kalıcı şekilde işçinin sağlığını bozan bir hastalıktır. Meslek hastalıkları, işyerinde kullanılan maddelere, yapılan işin niteliğine veya çalışma ortamına bağlı olarak ortaya çıkabilir.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı Nedir?

İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda vücut bütünlüğünde veya çalışma gücünde bir kayıp yaşanması durumunda işçinin işverenden maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı vardır.

Maddi Tazminat:

Maddi tazminat, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçinin uğradığı maddi kayıpları telafi etmek için ödenen tazminattır. Bu tazminat, işçinin gelecekteki gelir kaybını, tedavi masraflarını, bakım giderlerini ve diğer maddi zararlarını kapsar.

Manevi Tazminat:

Manevi tazminat ise, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçinin yaşadığı acı, ıstırap, korku ve üzüntü gibi duygusal zararlarını telafi etmek için ödenen tazminattır.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı Davası Nasıl Açılır?

İş kazası veya meslek hastalığı geçiren işçi, işverenden tazminat alabilmek için iş kazası ve meslek hastalığı tazminatı davası açmalıdır. Bu dava, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlı olan işçiler için SGK’ya, Bağ-Kur’a bağlı olan işçiler için ise Bağ-Kur’a açılır. Dava dilekçesinde, iş kazası veya meslek hastalığının nasıl gerçekleştiği, işçinin uğradığı zararlar ve tazminat talepleri detaylı bir şekilde belirtilmelidir.

Tazminat Davası Zamanaşımı Süresi:

İş kazası ve meslek hastalığı tazminatı davası açma süresi, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır. Bu süre, iş kazası sonucunda yaralanma veya ölüm olması arasında herhangi bir fark gözetmeksizin geçerlidir.

İşe İade Kaynaklı İşe Başlatmama Tazminatı

İşe iade davası kazanan işçinin, işveren tarafından işe başlatılmaması halinde aldığı tazminata işi başlatmama tazminatı denir. Bu tazminat, işçinin uğradığı maddi ve manevi zararları telafi etmek amacıyla ödenir.

İşe Başlatmama Tazminatı Miktarı:

İşe başlatmama tazminatı miktarı, işçinin kıdemine ve ücretine göre değişir. İş Kanunu’na göre bu tazminat, en az 4 aylık ve en çok 8 aylık brüt ücreti tutarındadır.

Tazminat Hesaplaması:

• İşçinin kıdemi:
  • 6 ay ile 5 yıl arasında kıdem: 4 aylık ücret
  • 5 yıl ile 15 yıl arasında kıdem: 5 aylık ücret
  • 15 yıldan fazla kıdem: 6 aylık ücret
• Tazminata esas ücret: İşçinin talebinin reddedildiği tarih veya 1 aylık sürenin sonunda emsali olan işçinin aldığı veya alması gereken brüt ücretidir.

Mahkeme, özel hakem veya işveren ile işçi arasında yapılan anlaşma tazminat miktarını azami sınır olan 8 aya kadar artırabilir.

İşe Başlatmama Tazminatı Nasıl Alınır?

• İşçi, işe iade davasını kazanmalıdır.
• İşçi, işverene işe başlatılma talebinde bulunmalıdır.
• İşveren, işçinin talebini reddederse veya 1 ay içinde cevap vermezse.

İşe başlatmama tazminatı davası iş mahkemelerinde açılır. Dava dilekçesinde, işçinin işe iade davasını kazandığı, işverene işe başlatılma talebinde bulunduğu ve işverenin bu talebi reddettiğine dair bilgiler yer almalıdır.

İşçi Alacaklarında Arabuluculuk

İşçi Alacaklarında Arabuluculuk Nedir?

İşçi alacaklarında arabuluculuk, işçi ve işveren arasındaki iş hukuku uyuşmazlıklarını çözmek için başvurulan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculukta, taraflar arasında tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi olan arabulucu görev yapar ve tarafları anlaşmaya teşvik eder.

Arabuluculuk Neden Önemlidir?

• Daha Hızlı Çözüm: Arabuluculuk, davaya gitmekten daha hızlı bir şekilde çözüm sunar.
• Daha Düşük Maliyet: Arabuluculuk, dava açmaktan ve mahkeme masraflarını ödememekten daha az maliyetlidir.
• Karşılıklı Anlaşma: Arabuluculuk, tarafların birbirini dinlemesine ve karşılıklı anlaşmaya varmasına imkan tanır.
• Esneklik: Arabuluculukta taraflar, çözümü kendileri belirleyebilirler.

Zorunlu Arabuluculuk:

2018 yılından itibaren, işçilik alacakları ile ilgili uyuşmazlıklarda mahkemeye gitmeden önce zorunlu olarak arabuluculuk yoluna başvurulması gerekmektedir. Bu sayede, hem işçiler hem de işverenler zaman ve maddi açıdan tasarruf sağlayabilirler.

Arabuluculuk Süreci Nasıl İlerler?

• Başvuru: İşçi veya işveren, arabuluculuk başvurusunda bulunabilir.
• Arabulucu Seçimi: Taraflar, arabulucuyu birlikte seçerler.
• Görüşmeler: Arabulucu, taraflarla ayrı ayrı ve birlikte görüşmeler yapar.
• Anlaşma: Taraflar anlaşmaya varırsa, arabulucu tarafından bir protokol düzenlenir.
• Protokolün Onaylanması: Protokol, mahkeme tarafından onaylanır ve icra edilebilir hale gelir.
• Uyuşmazlığın Mahkemeye Taşınması: Taraflar anlaşamazsa, uyuşmazlığı mahkemeye taşıyabilirler.

Arabuluculukta Kimler Görev Yapabilir?

Arabuluculukta, Adalet Bakanlığı tarafından belgelendirilmiş arabulucular görev yapabilir.

Arabuluculuk Ücreti:

Arabuluculuk ücreti, arabulucu tarafından belirlenir ve taraflar tarafından eşit olarak paylaşılır.

Arabuluculuk Hakkında Daha Fazla Bilgi İçin:

• Türkiye Arabulucular Derneği
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: https://www.csgb.gov.tr/
• Adalet Bakanlığı: https://adb.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/yonetmelik30092020012919

İşçi Alacaklarında Zamanaşımı Süreleri

İşçi Alacaklarında Zamanaşımı Nedir?

İşçi alacaklarında zamanaşımı, işçinin iş sözleşmesi, iş mevzuatı veya iş ilişkisi gereği almaya hak kazandığı ücret ve tazminatların belli bir süre içinde talep edilmemesi halinde dava edilemez hale gelmesidir. Zamanaşımı, alacak hakkını sona erdirmez, ancak borçluya borcu ödememe hakkı verir.

Zamanaşımı Süreleri:

Zamanaşımı süreleri, işçi alacaklarının türüne göre değişir:

• Yol, ikramiye, izin ücreti, fazla çalışma ücretleri: 5 yıl
• Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı: 5 yıl
• İş kazasından kaynaklı tazminat: 10 yıl

Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı:

Zamanaşımı süresi, alacağın muaccel hale geldiği, yani hukuken talep edilebilir hale geldiği tarihten itibaren başlar.

Örnekler:

• Ücret alacağı: İşçinin çalıştığı ayın son günü, alacağın muaccel olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi başlar.
• Kıdem tazminatı: İşçinin işten ayrıldığı tarih, kıdem tazminatının muaccel olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi başlar.
• İş kazası tazminatı: İş kazasının gerçekleştiği tarih, iş kazası tazminatının muaccel olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi başlar.

Zamanaşımının Kesilmesi:

Bazı durumlarda, zamanaşımı kesilebilir ve zamanaşımı süresi yeniden başlayabilir. Zamanaşımını kesen haller şunlardır:

• Alacaklının borçluya karşı dava açması
• Borçlunun alacağı kısmen veya tamamen ikrar etmesi
• Borçlunun alacağı ödemeyi reddetmesi
• Alacaklının alacağını teminat altına alması

Zamanaşımı Süresinin Dolması:

Zamanaşımı süresi dolduktan sonra, alacak dava yoluyla talep edilemez.

Tazminat Alabileceğiniz Durumlar

Tazminat hakkı, iş hukukunun en önemli konularından biridir. İşçiler, belirli durumlarda işverenden maddi ve manevi zararlarını tazmin etmelerini talep edebilirler. Tazminat alabileceğiniz durumlar genel olarak şunlardır:

1. İş Sözleşmesinin Feshi:

• İşverenin Haklı veya Geçerli Neden Olmaksızın Feshi: İşveren, işçinin iş sözleşmesini haklı veya geçerli bir neden olmaksızın feshederse, işçi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alma hakkına sahiptir.
• İşçinin Haklı Nedenlerle Feshi: İşçi, işyerinde mobbing, cinsel taciz, işyerinde şiddet gibi hak ihlalleri halinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı alabilir.

2. Ücret Alacağı:

• Fazla Mesailerinin Ödenmemesi: İşçinin fazla mesaileri fazla mesai ücreti ile birlikte ödenmezse, işçi bu alacağı için tazminat talep edebilir.
• Elden Para Ödenmesi: İşverenin işçiye ücreti elden ödemesi yasal değildir. İşçi, bu durumda fazla mesai ücreti ve elden ödenen ücretler için tazminat talep edebilir.

3. Ayrımcılık:

• İşverenin Ayrımcı Davranması: İşveren, işçiye cinsiyet, ırk, din, dil, siyasi görüş, engellilik gibi nedenlerle ayrımcı davranırsa, işçi ayrımcılık tazminatı talep edebilir.

4. Sendikal Haklar:

• Sendikal Faaliyetler Nedeniyle Fesih: İşveren, işçinin sendikal faaliyetleri nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, işçi sendikal tazminat alma hakkına sahiptir.

5. Kişilik Hakları İhlali:

• İşverenin Saldırgan Davranışları: İşveren, işçinin kişilik haklarına, şeref ve haysiyetine, insanlık onuruna saldırırsa, işçi manevi tazminat talep edebilir.

6. İşe İade Davası:

• İşe Başlatmama: İşçi, işe iade davasını kazanmasına rağmen işverenin kendisini işe başlatmaması halinde, iş güvencesi tazminatı talep edebilir.

Tazminat Türleri ve Miktarları:

Bu durumlarda, işçi somut olaya göre kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, sendikal tazminat, ayrımcılık tazminatı, iş güvencesi tazminatı gibi çeşitli tazminat türlerini talep edebilir. Tazminatın miktarı, işçinin kıdemi, ücreti, yaşadığı zararın niteliği ve şiddeti, işverenin kusuru gibi faktörlere göre mahkemece belirlenir.

İşçi Tarafından Ödenebilecek Tazminat Çeşitleri

İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi, her iki tarafa da belirli yükümlülükler ve sorumluluklar yükler. Bu yükümlülüklere aykırı davranan taraf, sözleşmeye aykırı davranan tarafa tazminat ödemek zorunda kalabilir.

İşçinin Ödeyebileceği Tazminat Türleri:

• İhbar Tazminatı: İşçi, iş sözleşmesini yasal ihbar sürelerine uymadan feshederse, işverene ihbar tazminatı ödemek zorundadır. İhbar tazminatı miktarı, işçinin brüt ücreti ve ihbar süresi göz önünde bulundurularak hesaplanır.

Örnek: Bir işçinin brüt ücreti 5.000 TL ve yasal ihbar süresi 1 aysa, işçi iş sözleşmesini yasal ihbar sürelerine uymadan feshederse, işverene 5.000 TL ihbar tazminatı ödemek zorundadır.

• Kötü Niyet Tazminatı: İşçi, iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın veya işverene önemli bir zarar vererek feshederse, işverene kötü niyet tazminatı ödemek zorunda kalabilir. Kötü niyet tazminatı miktarı, işverenin uğradığı maddi ve manevi zararlara göre mahkemece belirlenir.

Örnek: Bir işçi, işverenin izni olmadan rakip firmaya geçmek için iş sözleşmesini feshederse, işverene uğrattığı maddi ve manevi zararlara göre kötü niyet tazminatı ödemek zorunda kalabilir.

• Tazminat Şartı: İş sözleşmesinde tazminat şartı yer alıyorsa ve işçi bu şartlara aykırı davranırsa, işverene tazminat ödemek zorunda kalabilir. Tazminat şartı ve tazminat miktarı, iş sözleşmesinde belirtilir.

Örnek: Bir iş sözleşmesinde, işçinin iş sözleşmesini feshetmesi halinde 3 ay boyunca rakip firmada çalışmayacağına dair bir tazminat şartı yer alıyorsa ve işçi bu şartı ihlal ederse, işverene tazminat ödemek zorunda kalabilir.

• Bedel Karşılığı Hizmet Sözleşmesi Tazminatı: İşçi, belirli bir iş veya proje için bedel karşılığı hizmet sözleşmesi imzalar ve bu sözleşmeyi tamamlamadan iş sözleşmesini feshederse, işverene tazminat ödemek zorunda kalabilir. Tazminat miktarı, sözleşmede belirtilir veya işverenin uğradığı zararlara göre mahkemece belirlenir.

Örnek: Bir işçi, belirli bir yazılım projesini tamamlamak için bedel karşılığı hizmet sözleşmesi imzalar ve projeyi tamamlamadan iş sözleşmesini feshederse, işverene uğrattığı zararlara göre tazminat ödemek zorunda kalabilir.

LegaPro Hukuk Bürosu İş Hukuku Avukatı Hizmetleri

LegaPro Hukuk Bürosu olarak, alanında uzman İş Hukuku Avukatı kadromuzla işçiler ve işverenler arasında ortaya çıkan her türlü uyuşmazlıkta sizlere kapsamlı hukuki danışmanlık ve dava takibi hizmeti sunmaktayız.

Hizmetlerimiz:

• İşçi Yönünden Haklı Fesih Şartlarının Değerlendirilmesi: İş sözleşmenizin işveren tarafından haksız yere feshedildiğini düşünüyorsanız, avukatlarımız fesih işleminin hukuka uygunluğunu inceleyecek ve haklarınızın korunması için gerekli adımları atacaktır.
• İşverenin Haklı Fesih Şartlarının Değerlendirilmesi: İşçi olarak bir çalışanı işten çıkarmak istiyorsanız, avukatlarımız size yasal prosedürler hakkında bilgi verecek ve haklarınızın korunmasına yardımcı olacaktır.
• Fesih İhtarnamesi Gönderilmesi ve Cevap Verilmesi: Fesih işleminin yasalara uygun şekilde gerçekleştirilmesi için fesih ihtarnamesinin usulüne uygun hazırlanması ve tebliğ edilmesi önemlidir. Avukatlarımız bu konuda size yardımcı olacak ve yasal süreçlerin takipçisi olacaktır.
• Tarafların Hukuki Durumlarının Değerlendirilmesi: İş uyuşmazlıklarında her iki tarafın da kendine göre hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Avukatlarımız, tarafların hukuki durumlarını titizlikle inceleyecek ve dava açmadan önce veya dava sürecinde uzlaşma sağlanması için çaba gösterecektir.
• İş Akdinin Feshinden Kaynaklanan Davaların Takibi: İşten haksız yere çıkarıldığınızı düşünüyorsanız veya işvereninize karşı alacağınız varsa, avukatlarımız sizin adınıza dava açacak ve davanın takibini yapacaktır.
• İş Kazasından Kaynaklanan Tazminat Davalarının Takibi: İş kazası sonucunda yaralandıysanız veya bir yakınınızı kaybettiyseniz, avukatlarımız size iş kazası tazminatı alabilmeniz için yardımcı olacaktır.
• İşe İade Davaları ile İşçi Alacaklarına İlişkin Davaların Takibi: İşten haksız yere çıkarıldığınızı düşünüyorsanız veya işvereninize karşı alacağınız varsa (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.), avukatlarımız sizin adınıza dava açacak ve davanın takibini yapacaktır.

İşçi Avukatı ve İş Avukatı için bizimle İletişime geçebilirsiniz.